Helmut Josef Michael Kohl (3 april 1930-16 juni 2017) was bondskanselier van 1982 tot 1990 van West-Duitsland en daarna tot 1998 van het herenigde Duitsland. Hij was voorzitter van de christendemocratische CDU van 1973 tot 1998. Alles bij elkaar zestien jaar. Hij zorgde voor de Duitse hereniging. Samen met president François Mitterrand wordt hij geacht de architect te zijn van het Verdrag van Maastricht, dat de Europese Unie (EU) oprichtte. Onbetwistbaar was hij dus een van dé staatsmannen van vorige eeuw. Zijn heengaan ging gepaard met heel wat heisa. Het waarom daarvan verdient enige toelichting.

Duitse hereniging

Toen op 9 november 1989 de Berlijnse Muur viel was ik ambassadeur in de voormalige DDR. Van de vier geallieerden die toen nog iets te zeggen hadden over de toekomst van Duitsland, waren alleen de VS, dank zij president Bush senior, voor de hereniging. Thatcher, Mitterrand en Gorbatsjov vonden naar eigen zeggen een herenigd Duitsland gevaarlijk voor de vrede in Europa. In werkelijkheid waren zij vooral bang dat een herenigd Duitsland de status van hun land zou verminderen. Uiteindelijk wist Kohl toch de toestemming van de vier geallieerden te krijgen. De Britse en Franse vrees is bewaarheid geworden. Het Rusland dat ontstond na de ontbinding van de Sovjet-Unie, blijft een te duchten grootmacht.

In de binnenlandse politiek was de hereniging ook niet onomstreden maar dat is een ander verhaal.

Persoonlijk

Als adjunct–kabinetschef ‘Buitenlandse Betrekkingen en Defensie’ van wijlen premier Wilfried Martens had ik enkele malen het voorrecht Helmut en Hannelore Kohl bij hun thuis te ontmoeten. Martens was toen voorzitter van de EVP en Kohl van de CDU. Die partij domineerde toen, net als nu, de EVP.

Hun twee zonen waren toen nog jong en bij dergelijke bezoeken niet te bespeuren. Eens volwassen hebben beide in woord en geschrift er zich openlijk over beklaagd dat Kohl voor hen een slechte vader was geweest. Beiden vereerden hun moeder. Hannelore Kohl heeft zich heel haar 41-jarig huwelijksleven voor haar man weggecijferd. Zij was in de jaren dertig en veertig zeer streng opgevoed. Gevoelens tonen was taboe. Op het einde van de oorlog werd zij, samen met haar moeder, in een flatgebouw in Berlijn door een troep Sovjet militairen herhaaldelijk verkracht. Zij was toen twaalf jaar. Na afloop smeten de verkrachters haar door het raam. Daarvan hield ze een onafgebroken pijn in de rug over. Het gevolg was een geforceerde glimlach en een asblonde pruik. De Duitse media hadden het dan ook vaak over ‘de barbiepop uit de Palts’.

In werkelijkheid was zij een slagvaardige en spitse vrouw, die in tegenstelling tot haar man vloeiend Frans en Engels sprak. Toen de Kohls bij president Bush senior op bezoek waren, voerde zij het woord en stond de bondskanselier erbij en keek ernaar.

De rol als vrouw van de bondskanselier moet haar bijzonder zwaar zijn gevallen. Niet alleen leed zij lichamelijke ontzettende pijn maar sleepte zij ook het trauma na de verkrachting heel haar leven met zich mee. Vanaf 1993 leed zij bovendien aan lichtallergie. De laatste maanden van haar leven kwam zij nog alleen na zonsondergang buiten al was dat allicht ook een uitvlucht om niet meer in het openbaar te moeten verschijnen.

Op 5 juli 2001 werd het haar allemaal te veel en stapte ze uit het leven door een overdosis aan slaap- en kalmeringsmiddelen. Niemand zal ooit met zekerheid weten waarom. Wel staat vast dat zij diep gekwetst was door de behandeling van haar man door de media tijdens de zgn. zwartgeldaffaire waardoor hij o.m. het erevoorzitterschap van de CDU verloor. Bovendien gonsde het van de geruchten dat haar man een jonge minnares onderhield wat ook waar was. Zij liet hem niettemin een liefdevolle boodschap na: ‘Het valt mij zwaar je na 41 jaar te verlaten en: ik wil je bedanken voor een leven met jou en aan jouw zijde’.

Angela Merkel

Als voorvechter van de Duitse hereniging had Kohl wel iemand uit de DDR-CDU in zijn kabinet en later in zijn regering moeten opnemen. Dat was Angela Merkel. Tijdens een staatsbezoek nam ze niet aan het gesprek deel. Wel kon zij horen dat Kohl het soms ietwat neerbuigend over haar had als ‘das Mädchen’. De DDR-CDU partij zat samen met de communistische Sozialistische Einheitspartei Deutschland (SED) in één blok. Zij was noodgedwongen roder dan de SED. Zo niet dreigden CDU-leiders spoorloos te verdwijnen.

Toen de nooit echt uitgeklaarde zwartgeldaffaire op de proppen kwam was Merkel er als de kippen bij om in de ‘Franckfurter Algemeine Zeitung’ een opiniestuk te plegen waarin zij stelde dat de CDU best zonder Kohl kon. Haar politieke peetoom was dus het eerste slachtoffer van ‘das Mädchen’. Zij duldt nog immer geen rivalen in Duitsland, in de EU en zelfs in de wereld.

Maike Kohl – Richter

De 53-jarige weduwe werkte als econoom in de Kanselarij van de bij zijn dood 87 –jarige Kohl. Nog voor de dood van Hannelore waren ze minnaars. Vier jaar daarna trok ze in 2005 bij hem in. Toen Kohl in 2008 door een val ernstig gewond raakte, trouwden ze in de revalidatiekliniek. Zijn twee zonen Walter en Peter waren niet uitgenodigd. Zij vernamen het overlijden van hun vader via de media. Walter wilde afscheid nemen van zijn vader in het ouderlijk huis in Ludwigshafen waar hij was opgebaard. Hij werd niet binnengelaten.

De weduwe regisseerde de uitvaartplechtigheden. De rouwplechtigheid vond op 30 juni plaats in Straatsburg. De plechtigheid in het Europees Parlement kwam aardig in de buurt van een staatsbegrafenis inclusief een reeks toespraken en een EU–vlag over de kist. Tal van media zagen daarin een hulde aan een voorvechter van de EU. In werkelijkheid heeft Kohl–Richter dit scenario doorgedrukt als een postume afrekening van Kohl met de Duitse politieke klasse en meer bepaald met Angela Merkel en de Duitse president Frank-Walter Steinmeier. Die laatste was de naaste medewerker van Kohls opvolger de sociaal -democraat Gerhard Schröder. Na diens aantreden stelde Steinmeier onmiddellijk een onderzoek in naar aanwijzingen dat Kohl officiële documenten ontvreemd of vernietigd had. Maaike wilde niet dat die man het woord zou voeren op Helmuts uitvaart. Een Europese optie loste dit op. Wellicht op aansporen van Merkel vergemakkelijkte de vroegere vriend van Kohl, de voorzitter van de EU–commissie, Jean-Claude Juncker, de ‘ontvoering’ van wijlen Kohl naar Straatsburg. Kohl–Richter kon echter niet voorkomen dat Merkel wel een toespraak hield. Na de EU–ceremonie volgde nog een requiem in de Dom van Speyer en uiteindelijk de begrafenis in zeer beperkte kring wat de gemengde gevoelens in Duitsland over het afscheid van Kohl nog heeft versterkt.

De betekenis van Kohl voor Duitsland en voor Europa ligt duidelijk niet in zijn persoonlijke kwaliteiten als echtgenoot en vader maar in wat, naar zijn gevoel, de historisch belangrijke bestemming van Duitsland is. De geschiedenis zal uitwijzen of hij gelijk had. Inmiddels heeft Merkel haar politieke peetoom in Straatsburg andermaal misbruikt om haar eigen positie in de EU en vooral in Duitsland te versterken. Zij is nu de vierde keer kandidaat–bondskanselier Allicht zal zij haar ambitie ook waar maken en zo even lang bondskanselier zijn als Kohl.

Maike Kohl-Richter

Waarom zoveel gedoe rond uitvaart Kohl