Dinsdag was Londen in de ban van het aloude koninklijk ceremonieel dat rond ‘the State Opening of Parliament’ hangt. Het vormde een schril contrast met de protesten die de Britse hoofdstad nu al wekenlang in hun greep houden.

Charles III sprak vanop zijn troon tijdens de ‘State Opening of Parliament’ het verzamelde parlement toe, met op zijn hoofd een kroon met blinkende diamanten en eeuwenoude saffieren. Een van de juwelen op de kroon is de saffier van de ring van koning Edward de Belijder, begraven in 1066. Het hele ritueel baadt in historische symboliek. Zoals het ogenblik waarbij men de deur van het Lagerhuis toeslaat voor de neus van de vertegenwoordiger van de koning in de Tweede Kamer, the Black Rod.

Het moet de koninklijke macht eraan herinneren dat de koning het Lagerhuis niet mag betreden. Een nalatenschap van Charles I, die in 1642 bruut een parlementszitting verstoorde en vier parlementsleden probeerde te arresteren. Men noemt de rede ‘the King’s Speech’, maar de tekst is geschreven door premier Rishi Sunak.

Plannen in functie van verkiezingen

Voor zowel de koning als voor de premier is het hun eerste troonrede. Het ceremonieel is voor Charles III echter bijzonder vertrouwd. Hij woonde als kroonprins zijn eerste ‘State Opening’ bij in 1967. Toen was Harold McMillan premier van het Verenigd Koninkrijk. De huidige eerste minister greep op dinsdag het moment aan om nieuwe wetsvoorstellen te lanceren die zijn profilering voor de volgende verkiezingen moeten aanscherpen. Zo verklaart premier Sunak de oorlog aan tabak. In het wetsvoorstel, dat de koning aankondigde, lees je dat tabaksproducten verboden worden voor al wie geboren is vanaf 1 januari 2009. Een voorstel dat binnen zijn eigen meerderheidspartij op heel wat weerstand botst.

Daarnaast wil Sunak bedrijven de kans bieden om nieuwe aardgas- en aardolievelden in de Noordzee aan te boren. Ongetwijfeld denkt de milieubewuste koning daar het zijne van, maar het is zijn constitutionele plicht om daarover te zwijgen. Sunak rolt ook met de spierballen in wetsvoorstellen waarbij de politionele bevoegdheden worden uitgebreid en waarbij men onder meer het groeiende probleem van de messencriminaliteit wil aanpakken.

De premier heeft de quasi onmogelijke taak om zijn partij de verkiezingen te laten winnen in 2024. Zo’n overwinning zou uniek zijn in de recente Britse geschiedenis. De Convervatives wonnen sinds 2010 vier verkiezingen op rij. Geen enkele partij is er tot nog toe in gelukt vijf verkiezingsoverwinningen op rij te halen.

Bang voor zaterdag

De staatsprocessie in Londen schiep een beeld van het ‘oude’ en het vertrouwde koninkrijk. De monarch mag dan wel gewisseld zijn, het leek op ‘business as usual’. Maar de hoofdstad, en de politieke klasse, houdt het hart vast voor komende zaterdag. 11 november is ook in het VK de Wapenstilstandsdag. De herdenkingen aan het monument de Cenotaph (oorlogsmonument op Whitehall sinds 1920, red.) vinden plaats een dag later, op Remembrance Sunday.

Het is bijzonder ongebruikelijk dat er betogingen of politieke bijeenkomsten plaatsgrijpen op 11 november. Toch zal er die dag een grootschalige optocht plaatsvinden die de oorlog in de Gazastrook aanklaagt. De voorbije weken liepen gelijkaardige marsen bijzonder rumoerig en werd de politie scherp uitgedaagd. Van links en van rechts kwam er uitgebreid protest over de betogingen. Vooral uiterst links vond de politie te repressief en voornamelijk uiterst rechts vond ze niet repressief genoeg.

Er wordt gevreesd dat betogers naar de Cenotaph zullen trekken en het oorlogsmonument zullen schenden, wat tot een nationaal schandaal zou leiden. De organisatoren benadrukken dat ze geenszins die intentie hebben en dat de optocht pas vertrekt ruim twee uur na de twee minuten van nationale stilte voor de gesneuvelden van de wereldoorlogen.

Controversiële betogingen

De duizenden betogers die tot nog toe opdoken op de voorgaande manifestaties zijn bijzonder boos op de politieke leiders van de Conservatives en Labour. Beide partijleiders steunen immers de Israëlische militaire reactie op de terreurdaad van Hamas op 7 oktober. De weigering van zowel Sunak als van Sir Keir Starmer van Labour om voor een staakt-het-vuren te pleiten zet veel kwaad bloed. Bij Labour zorgt het zelfs voor interne conflicten waarbij gemeenteraadsleden boos uit de partij stappen, maar Starmer blijkt voorlopig niet te vermurwen. De peilingen tonen immers aan dat zijn partij afstevent op een stevige winst in de volgende verkiezingen en dat bezorgt hem voldoende gezag om de interne ruzie en kritiek van zich af te duwen.

Inmiddels heeft premier Sunak de betogingsplannen voor 11 november scherp veroordeeld en roept hij zijn minister van Binnenlandse Zaken op om doeltreffend op te treden. Die minister, Suella Braverman, spreekt steevast over ‘haatmarsen’ wanneer ze het over de betogingen heeft. De organisatoren verwerpen die bewering en beschuldigen de regering ervan te veel gefocust te zijn op een cultuurstrijd.

Braverman verklaarde niet zo lang geleden dat de multiculturele samenleving in het VK een mislukt project is. De mensen die het eens zijn met de minister zien de reacties in het land op het Gazaconflict als een voorbeeld hiervan. In de vorige drie betogingen werden er 99 mensen mensen gearresteerd voor het verstoren van de openbare orde. Ondertussen maakte Scotland Yard bekend dat het sinds begin oktober iets meer dan 550 antisemitische incidenten onderzoekt, vorig jaar deze tijd waren dat er 44. In de ‘King’s Speech’ werd de oprichting van een nationaal Holocaustmonument aangekondigd in Victoria Tower Gardens, vlak naast het Britse Hogerhuis.

Harold McMillan

Eerste troonrede van Charles III in onrustig Londen