Een NASA-ruimtesonde collecteerde 250 gram van asteroïde Bennu, een ruimterots zo groot als een wolkenkrabber, en kreeg ze in goede conditie in de laboratoria. Er zijn vele vragen te beantwoorden omtrent het ontstaan van ons heelal. Maar iets anders dat ons als een onopgeloste puzzel blijft achtervolgen, is het ontstaan van levende materie. Ons eigenste ‘ik’, bijvoorbeeld. Of een grassprietje. Kan Bennu ons daar iets van leren?

Parelsnoer aan informatie

We hebben het puzzelstukje van het prille ontstaan van levende materie proberen samen te stellen op aarde. Alle pogingen draaiden op een mislukking uit: geen éénsgezindheid. Ik bespaar u de tientallen theorieën en experimenten hieromtrent. Om een levend wezen op te bouwen kan de natuur gebruikmaken van de molecule DNA. DNA is opgebouwd door vier relatief kleine moleculen aaneen te knopen zoals je pareltjes met vier verschillende kleuren als bij een paternoster of parelsnoer achter mekaar zou rijgen.

Onze menselijke DNA-paternoster is aaneengeregen met zo’n drie miljard van die vier pareltjes (moleculen, dus). Hun volgorde werd bepaald via het menselijkgenoomproject. Het is de (genetische) code die dient om ons op te bouwen. We konden ze ontcijferen, maar uitleggen hoe dat chemisch DNA ons vormgeeft en aanstuurt, dat viel dik tegen.

Het ontstaan van DNA

Helemaal onbegrijpelijk is het om uit te leggen hoe dat DNA ontstaan en geëvolueerd is. De meer ‘conventionele’ chemie die we dagelijks grootschalig toepassen is al zo’ n 50 jaar goed onderbouwd. De ‘biologische’ chemie van DNA is nog een groot zwart gat.

Over het ontstaan van DNA, en over zijn evolutie, bestaan de wildste theorieën. Wetenschappers mixten bijvoorbeeld zo’n halve eeuw geleden een soepje van moleculen die mogelijk voorkwamen in onze prille aardse omgeving, stuurden er elektrische vonken door die bliksemschichten moesten imiteren, en beweerden ‘bouwstenen’ voor DNA te hebben gevonden. Uitgevoerd door Miller en Urey in 1953, hoor je tegenwoordig nog maar weinig van die verhalen. Ook tientallen andere hypothesen botsten op een muur.

DNA in de ruimte?

Met de moed der wanhoop werd hier en daar geopperd dat DNA-moleculen mogelijk de ruimte bevolken in stofdeeltjes, en als dusdanig wel eens intact op aarde terechtkomen. Daar evolueren ze verder via een chemie en biologie waar we iets beter zicht op krijgen. Dat verplaatst natuurlijk de vraag hoe die DNA-moleculen dan ooit in de ruimte ontstonden. Dus gaan we eerst eens nakijken of we organische moleculen, biologische moleculen, of zelfs stukjes DNA, in een asteroïde, dus in de ruimte, aantreffen. Vijftig jaar geleden zou dit als een gek idee zijn afgedaan. Maar ondertussen blijkt die onvoorstelbaar grote ruimte vol verrassingen en tot nu toe ongekende dynamiek te zitten.

NASA is zonder twijfel nu al druk bezig in steriele laboratoria om genetisch materiaal zoals DNA in het Bennu -brokje op te sporen. De biotechnologie heeft in enkele decennia reuzensprongen gemaakt, en als er DNA in Bennu zit, dan horen we daar binnenkort meer over. Mogelijk vinden we dus niet te snel buitenaardse ‘ET’-achtige wezens, maar wel genetische DNA-codes die, mits in de juiste omstandigheden gebracht, levende wezens beginnen op te bouwen.

Bouwstenen in Bennu

Vinden we geen DNA, dan hopen we minstens kleine organische moleculen in Bennu te vinden, en eventueel de iets grotere biomoleculen die de DNA-bouwstenen zijn. Het zou een doorbraak betekenen voor de zoektocht naar de oorsprong van die mysterieuze supergrote DNA-molecule die ons continu afbreekt en sterker opbouwt, en die ons uiteindelijk meer zal afbreken dan opbouwen. We kunnen die processen wat bijsturen, maar uiteindelijk heeft DNA het laatste woord. Komt het via de ruimte, of is het hier ontstaan? Ons wereldbeeld, dat door de wetenschappelijke discipline al dikwijls schitterend aangepast werd, hangt ook van het antwoord op die vraag af.

Harold Urey

Stukje asteroïde kan ons ook iets leren over ontstaan van leven