‘Only God who appointed me will remove me – not the MDC, not the British’. Dit citaat komt van Robert Mugabe en werd opgetekend tijdens de vorige stembusslag in 2008. Het toont alvast één ding: Mugabe zit op de verkiezingsavond niet vastgekluisterd aan het televisiescherm om de eerste uitslagen af te wachten. In het nieuwe parlement zou ZANU-PF nu over een tweederde meerderheid beschikken: genoeg om de grondwet aan te passen. Mugabe mag zich alvast opwarmen voor een zevende ambtstermijn met een gewillig parlement dat hem nog meer macht zal geven.

Ook in 2008 daagde Tsvangirai en zijn MDC (Movement for a Democratic Change) de zetelende president uit. Tijdens de aanloop naar de presidentsverkiezingen vielen toen meer dan 200 doden bij massale arrestaties en straatgeweld. Tsvangirai won de eerste ronde, maar trok zich daarna terug om meer bloedvergieten te vermijden. Op vraag van buurland Zuid-Afrika werd Tsvangirai eerste minister, maar Mugabe maakte daar een bloempotfunctie van zonder enige macht.

Deze week bleef geweld uit, maar correct zijn de verkiezingen allerminst verlopen. Vooral in de steden, waar Tsvangirai het sterkst staat, werden de meeste onregelmatigheden gesignaleerd. Er waren uiteraard ‘logistieke problemen’, zoals kieslijsten die niet op tijd tot bij de stembureaus geraakten of nadien zelfs helemaal verdwenen. Een truc van de foor. Ook de Congolese president Joseph Kabila maakte hier handig gebruik van in 2011. Die techniek is veel eenvoudiger dan fraude en de internationale gemeenschap durft hier amper op te reageren. ‘Het is een ontwikkelingsland, niet alles kan vlot verlopen’, klinkt het dan op de ministeries van buitenlandse zaken.

Alles wijst er op dat Mugabe, met zijn 89 jaar een heuse dinosaurus, allerminst van plan is de fakkel door te geven. Als de internationale waarnemers van de Afrikaanse Unie de verkiezingen als ‘eerlijk’ bestempelen zal ook de laatste hoop voor Tsvangirai verdwijnen. Veel hangt af van de reactie van buurland Zuid-Afrika want in 2008 steunde het ANC – vooral toenmalig president Thabo Mbeki – discreet Mugabe. Tijdens de apartheid voerden beiden een gelijke strijd: het ANC tegen de blanke minderheidsregering in Zuid-Afrika en ZANU in Rhodesië, zoals Zimbabwe toen nog heette.

Toen Mugabe aan de macht kwam in 1980 kon hij daarom genieten van internationale geloofwaardigheid. Het Westen, onder impuls van een publieke opinie die zich hevig verzette tegen het apartheidsregime in Zuid-Afrika, gaf Mugabe het voordeel van de twijfel. Maar geleidelijk aan begon Mugabe zich meer en meer als dictator te gedragen.

Ascetische vegetariër

Heidi Holland weet hem in haar boek Dinner with Mugabe treffend te beschrijven als een paranoïde tachtiger die geen enkele kritiek duldt. Met zijn persoonlijke aanvallen, zijn opvliegend temperament en zijn Hitlersnorretje lijkt hij een karikatuur van de Afrikaanse dictactor. Het type dat populair was in de jaren 1970, zoals Idi Amin Dada, de generalissimo van Oeganda of Jean-Bédel Bokassa, de zelf-verklaarde keizer van Centraal-Afrika. Maar Mugabe verschilt wel degelijk van zijn collega’s: hij is een intellectueel met een interesse voor het Victoriaanse Engeland, ironisch genoeg de periode van het kolonialisme. Hij is ook vegetariër en heeft een ascetische levensstijl, terwijl Idi Amin gekend was voor diens meer-dan-gezonde interesse in vlees, alcohol en vrouwen. Mugabe’s schranderheid verklaart waarom hij al meer dan dertig jaar aan de macht is, en waarom Bokassa’s keizerrijk slechts drie jaar duurde.

Zijn persoonlijkheid mag dan verschillend zijn van andere Afrikaanse dictators, enige notie van hoe een economie functioneert is ook bij Mugabe volledig afwezig. Het meest desastreuze monetaire beleid sinds Weimar-Duitsland staat op zijn conto. Om een brood te kopen telde je enkele jaren geleden miljarden Zimbabwaanse dollar neer.

Toch zijn het vooral de landhervormingen die Zimbabwe naar de afgrond hebben gebracht. Huizen en landerijen van blanke Zimbabwanen werden in beslag genomen, als terugbetaling voor het kolonialisme en de apartheid. Daar gaat veel geweld mee gepaard en vele boeren overleven de raids niet. Daar waar Nelson Mandela voluit ging voor de verzoening, koos Mugabe voor de confrontatie. Niet alleen de blanke Zimbabwanen werden het slachtoffer van Mugabe trouwens. Dagelijks vluchten ook vele zwarte Zimbabwanen de grens over naar Zuid-Afrika, dikwijls via het aanpalende Krügerpark. Want Mugabe stort het land in armoede en duldt geen enkele kritiek. Reden genoeg om betere oorden op te zoeken.

Het is dan ook schrijnend om te moeten vaststellen dat de felste internationale tegenstand tegen het misdadige regime van Mugabe niet uit Afrika komt, maar wel uit Europa. In 2003 werd Zimbabwe, onder druk van Londen, uit het Britse Gemenebest gezet. Sinds de verkiezingen van 2008 zijn er ook Europese en Amerikaanse sancties uitgevaardigd tegen het land, vooral in de diamanthandel. In de ijdele hoop dat Mugabe de verkiezingen correct zou laten verlopen werden deze onlangs versoepeld. Maar ook Zuid-Afrika kan haar verantwoordelijkheid niet ontlopen. Als het ANC afzijdig blijft is dit een smet op de erfenis van Nelson Mandela. Zuid-Afrika heeft de macht en de invloed om verandering in Zimbabwe mogelijk te maken, de vraag is of het dat wil.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>

Heidi Holland

Robert Mugabe: geen dictator-op-rust