Maandag 1 november toonde Kristof Calvo een eerste resultaat van zijn werkzaamheden voor de Nederlandse partij GroenLinks. Dit deed hij bij een actualiteitendebat van het Montesquieu Instituut. Samen met politicoloog en GroenLinks-militant Simon Otjes presenteerde hij een beleidspapier. De titel is even lang als ambitieus: Vergezichten over vertegenwoordiging. Utopische alternatieven en uitvoerbare aanpassingen voor de kiesstelsels van Nederland en België.

Calvo: kalm en beheerst

Het door Calvo en Otjes gepresenteerde onderzoeksrapport bevat vijf voorstellen om tot een betere landelijke volksvertegenwoordiging te komen. In de literatuurlijst heeft Otjes de meeste titels achter zijn naam.

In interviews voor Vlaamse media is Calvo vaak een en al enthousiasme en idealisme. Bij deze bijeenkomst was hij juist kalm en beheerst. Besefte hij dat zakelijkheid beter aanslaat bij nuchtere Hollanders dan pathos?

Otjes sprak als eerste en liet nogal nadrukkelijk blijken welk van de voorstellen hem het meeste aansprak. Het was het voorstel om de samenstelling van het parlement te baseren op cohorten van leeftijdsgroepen. Dit leek hem relevant vanwege de klimaatproblemen. Jongeren stemmen eerder op partijen die daar wat aan willen doen, zoals D66 (links-liberaal) en GroenLinks. Ouderen stemmen eerder VVD (rechts-liberaal) en CDA (christendemocratisch). Calvo hield het professioneel. Hij vatte de vijf voorstellen samen. Hij benadrukte dat voortaan de burger de baas moest zijn, niet de partij. En: ‘De meeste politici deugen, maar de spelregels niet.’

Nuance

Wie enkel de opname bekijkt, denkt misschien dat Otjes vooral voorstellen doet ten gunste van GroenLinks. Op het scherm achter Otjes waren enkel de leeftijden 18-20 en 65-67 te zien. Dan stemmen inderdaad de jongeren op D66 en GroenLinks en de ouderen op VVD en CDA.

Het document is genuanceerder. Bijvoorbeeld: op pagina twintig staat een uitwerking van het voorstel om de 150 Kamerzetels te verdelen op basis van leeftijdscohorten. Dat zijn twee zetels voor iedere jaargang. Vanaf 21 jaar gaat de zetel van GroenLinks echter naar de VVD.

De VVD zou volgens dit systeem zelfs groter zijn dan nu: 59 Kamerzetels in plaats van de huidige 34. GroenLinks zou krimpen van acht naar vijf. Dan rijst de vraag of het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd naar zestien jaar werkelijk de politieke krachtverhoudingen zou veranderen.

Praktisch nut?

Er waren nog twee panelleden: VVD-senator en plaatselijk bestuurder Henk Jan Meijer en NRC-journaliste in opleiding Wafa Al Ali. Reactie van de laatste: ‘Welk probleem moet er dan precies worden opgelost?’ Zij wees erop dat Nederlanders consequent zijn in hun stemgedrag. Iedereen moppert op de regering, maar al tien jaar op rij wordt dezelfde partij de grootste.

Zij en Meijer waren ook sceptisch over het voorstel om Kamercommissies aan te vullen met burgers. Tussen deze politici en burgers bestaat dan overleg, maar de kloof met de rest van de bevolking blijft even groot. Meijer voegde eraan toe dat partijen hun kandidaten niet enkel selecteren op populariteit, maar ook op kennis en ervaring. De uiteindelijke fracties moeten voldoende expertise hebben. Hebben burgers voldoende voorkennis?

Eerdere werkervaring als parlementair verslaggever had de gespreksleider geleerd dat politici eveneens beslissen over onderwerpen waar ze geen verstand van hebben. Al Ali beaamde dit. Bij de vorige verkiezingen bevatten slechts twee verkiezingsprogramma’s helemaal geen standpunten die wettelijk onmogelijk waren (er deden 37 partijen mee, PdJ).

Waarom Nederland?

Weinig Nederlanders zijn bekend met de Belgische politiek. Calvo moest aan het begin geïntroduceerd worden. Daarbij werd geconstateerd dat hij al even lang Kamerlid is als Mark Rutte premier van Nederland. Over de houdbaarheid van Rutte wordt onderhand gespeculeerd, waarop Calvo toegaf ook daarom ‘een beetje een politieke Erasmus’ in Nederland te zijn.

Van alle mogelijke landen, waarom Nederland? In Duitsland zaten de Groenen van 1998 tot 2005 in de federale regering. Het lijkt erop dat ze na zestien jaar oppositie nu weer gaan regeren. In de tussentijd maakten ze deel uit van verschillende deelstaatregeringen. In deelstaat Baden-Württemberg leveren ze sinds 2011 de premier. Een van de twee federale voorzitters (Duits links zweert bij duo-leiderschap), Robert Habeck, was zes jaar deelstaatminister in Sleeswijk-Holstein.

In Frankrijk deden de Groenen het goed bij de Europese verkiezingen van 2019 en de gemeenteraadsverkiezingen van 2020. Ze veroverden de burgemeesterssjerp in grote steden als Lyon, Straatsburg en Bordeaux. Komend voorjaar lijken de Groenen geen kans te maken op de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. In juni zijn er echter parlementsverkiezingen.

In Nederland heeft GroenLinks nooit geregeerd. Afgelopen maart viel de partij terug van 14 naar 8 Kamerzetels. Van alle zusterpartijen heeft de Nederlandse het minste te bieden.

PvdA of D66?

GroenLinks baalt er al langer van telkens buiten de regeringsboot te vallen. Lijsttrekker Jesse ‘de Jessias’ Klaver wist in 2017 de verkiezingswinst niet te verzilveren. Nog een oppositietermijn betekent hoogstwaarschijnlijk verlies van partijleiderschap.

Afgelopen voorjaar werd Liliane Ploumen op het laatste moment lijsttrekker de Partij van de Arbeid (PvdA, zusterpartij van Vooruit), nadat Lodewijk Asscher terugtrad vanwege de toeslagenaffaire. Zij deed het iets beter: de 9 zetels bleven behouden. Klaver en Ploumen besloten de twee partijen samen te laten optrekken in de onderhandelingen. Alleen sámen regeren. In de Tweede kamer opereren de twee partijen als één fractie. Een initiatief dat mogelijk navolging krijgt in Amsterdam.

Binnen GroenLinks bestaat alleen ook een stroming die dicht tegen D66 aanzit. Onder partijleiders Femke Halsema (GL, 2002-2010) en Alexander Pechtold (D66, 2006-2018) trokken de partijen samen op. Het is grotendeels dankzij D66 dat Halsema in 2018 burgemeester werd van Amsterdam.

Bart Snel

VVD en CDA wilden naast D66 hooguit één linkse partij. Alle inspanningen van D66-leider Sigrid Kaag ten spijt, vielen de twee af. Blijft voortzetting van de oude coalitie, met de orthodox-protestantse ChristenUnie, over. De liberalen binnen GroenLinks denken dat regeringsdeelname erin had gezeten, als Klaver zich niet had vastgeklonken aan de PvdA.

Om die reden kondigde Bart Snel 14 op oktober aan op te stappen als GroenLinks-Kamerlid. Feitelijke fusie van de twee fracties noemde hij in een brief aan de Tweede Kamervoorzitter kiezersbedrog.

In Frankrijk lijkt een gemeenschappelijke presidentskandidaat voor socialisten en groenen onwaarschijnlijk. In Duitsland wonnen socialisten en groenen afgelopen september ieder op eigen kracht. PvdA en GroenLinks dwepen met wereldburgerschap, maar zien dit over het hoofd. Maar ja, in Nederland is het begrip ‘internationaal’ beperkt tot de Engelstalige wereld.

Vrij naar De Collega’s: Calvo was Philemon Persez, Almaci ontpopte zich tot Verastenhoven (slotaflevering). Het is begrijpelijk dat Calvo wat anders wilde. Maar of hij zichzelf een dienst heeft bewezen door aan te kloppen bij GroenLinks?

Een impressie van het actualiteitendebat Anders kiezen: alternatieve kiesstelsels voor Nederland kunt u hier lezen. U kunt het ook bekijken op YouTube.

Henk Jan Meijer

Kristof Calvo wil het kiesstelsel verbeteren