Karel is nog piepjong wanneer hij beslist als vrijwilliger naar het Oostfront te trekken. Van thuis uit Vlaamsgezind, vecht hij voor een zelfstandig Vlaanderen en voelt hij zich ook geroepen, aangemoedigd door de Kerk, om te strijden tegen het communisme dat Europa dreigt te overspoelen. Henri Keirsebelik vertelt ons het ware verhaal van Karel, waarheidsgetrouw, met zin voor nuance en goede weergave van de historische context.

Karel kwam uit een Vlaams milieu en was voor de oorlog lid van de jeugdbeweging van het Verdinaso (Verbond van Dietse Nationaal Solidaristen), het Jong-Dinaso. Hoe kwam hij van daar als vrijwilliger aan het Oostfront terecht?

‘De vader van Karel was een overtuigde Vlaming en voor de oorlog was hij penningmeester bij het Verdinaso, afdeling Antwerpen. Logisch dat zijn flamingantisme z’n weerslag had op Karel en z’n twee zussen. Toen hij werd ingeschreven, op heel jonge leeftijd, bij het Jong-Dinaso, werd zijn Vlaamse overtuiging alleen maar versterkt. Ook de Duitse school droeg haar steentje bij en al zeker wanneer de oorlog uitbrak. Meerdere jongens hebben toen de stap gezet om te vechten, in de eerste plaats, voor een onafhankelijk Vlaanderen.’

‘Karel was een vroegrijpe jongen die wist wat hij wilde. Hij hield van discipline en voelde zich aangetrokken tot het militaristische. Vergeten we ook niet dat in de eerste oorlogsjaren er geen al te grote tegenstand was tegen de bezetting, althans in Vlaanderen niet. De Duitse bezetter trad niet repressief op, gedroeg zich correct en er waren voorlopig genoeg levensmiddelen.’

Na de oorlog werd Karel gestraft voor zijn inzet aan het Oostfront. Vond hij dat hij een eerlijk proces had gekregen en dat hij zijn straf had verdiend?

‘Dat vond hij niet. De gevluchte Belgische regering in Londen had weliswaar het in dienst treden van Belgische onderdanen bij een Duitse legereenheid strafbaar gesteld, maar in december 1942 stond daar plots de doodstraf op. En dat met terugwerkende kracht. Dus jongens die voor december 1942 hadden getekend en ondertussen al aan het front vochten werden daarmee geconfronteerd.’

‘Er heerste juist na de oorlog een ongeziene repressie. De eerste teruggekeerde Oostfronters werden gewoonweg geëxecuteerd. Oostfronters die voor de rechter verschenen moesten geluk hebben. O wee degene die terecht kwam bij een van die carrièremakende auditeurtjes. De penitentie stond nooit in verhouding met de zonde. Voor dezelfde feiten kreeg je bij hen twee tot drie keer meer, ja zelfs de doodstraf of levenslang.’

‘Karel refereerde graag naar wat Louis De Lentdecker schreef in zijn boek Tussen twee vuren: “De repressie was de democratie en de beschaving onwaardig. Ze is schandelijk geëxploiteerd. Justitie had geen macht meer en dus geen gezicht.” Karel vocht voor een ideaal en vond dat hij als rechtgeaarde soldaat, die geen oorlogsmisdaden had begaan, geen straf verdiende. Hij kreeg vier jaar cel, maar door z’n jonge leeftijd werd dat herzien naar twee jaar.’

Wat leert de vergelijking met Nederland ons?

‘Bij de Nederlandse jongens lag de motivatie om in dienst te treden bij een Duitse militaire eenheid anders dan bij Vlamingen en Walen. Voor hen ging het meer om het aantrekkelijke loon wat je kreeg en bijkomende voordelen. Zo ontvluchtten ze de armoede in eigen land. Of gewoon voor het avontuur. Een minderheid was echt overtuigd nationaalsocialistisch en anti-communistisch ingesteld. Met hun 25.000 waren zij veruit de grootste groep vrijwilligers van alle Europese landen.’

Heeft Karel nooit gewetenswroeging gehad nadat bekend raakte wat er met de joden is gebeurd of hoe Hitler zinloze vergeldingsacties voerde met zijn V1- en V2-raketten tegen zijn geliefde stad Antwerpen?

‘Karel heeft zich nooit onderdeel van het kwaad gevoeld. Aan het front werd nooit over de Joodse kwestie gesproken, laat staan over uitroeiingskampen. Hij wist te zeggen dat als de holocaust aan het licht was gekomen tijdens de oorlog, de collaboratie van de Vlaams-nationalisten onmiddellijk was gestopt. Als rechtgeaard mens kon Karel alleen maar zijn afschuw betuigen over de Endlösung. Hij benadrukte graag dat zijn eenheid, het regiment Westland, onderdeel van de SS Panzergrenadier-Division Wiking, nooit aan een slachtpartij had deelgenomen, noch een gezien of ervan had gehoord. Nooit schuldig gemaakt aan plundering of verkrachting.’

‘De Divisie “Wiking” werd geprezen door vriend en vijand. Er werden 53 onderscheidingen van hoogste moed toegewezen van het “Oberkommando der Wehrmacht”. Amerikaanse frontsoldaten zagen hen als taaie maar eerlijke soldaten. Zijn officieren betreurden het dat de waffen-SS over dezelfde kam werd geschoren als de Gestapo en de KZ-bewakers.’

‘Wat de Duitse vergeldingsacties met V1- en V2-raketten op Antwerpen betreft, was Karel diep ontgoocheld. Vooral de burgerbevolking leed daaronder. Hij vond dat de geallieerden evengoed schuld troffen met hun massale bombardementen op Duitse steden waarbij een miljoen mensen, hoofdzakelijk vrouwen, kinderen en bejaarden, omkwamen.’

Had de oorlog volgens Karel kunnen vermeden worden?

‘Ja. De Duitse regering verzocht al lange tijd om een verbinding te bekomen met de vrije stad Dantzig en een doorgang naar het Duitse Oost-Pruisen. Dat werd door Polen systematisch geweigerd. Ook waren er de pesterijen en de verdrijving van Volksduitsers uit Polen. Het vat ontplofte. Mussolini stelde een wapenstilstand voor, gepaard aan een conferentie om het geschil op te lossen. Frankrijk was het idee genegen, maar niet de Britten. Ze eisten de onmiddellijke terugtrekking, wat praktisch onmogelijk was. Engeland verklaarde de oorlog, gevolgd door Frankrijk.’

‘De politieke machthebbers die in Engeland sinds jaren de vernietiging van Duitsland predikten haalden hun slag thuis. Engeland’s politiek was steeds gericht tegen de sterkste Europese staat. Ze wensten geen vreedzame overeenkomst tussen Duitsland en Polen, die zou enkel leiden tot een nieuwe versterking van Duitsland. Het evenwicht der krachten wilden ze behouden, natuurlijk in het voordeel van Engeland en dus in het nadeel van Europa.’

De Britten volhardden in het politieke denken van de negentiende eeuw. Recentelijk vrijgekomen documenten onthullen dat Londen begin 1940 alle Duitse vredesvoorstellen afwees. Zelfs Stalin verklaarde in de Russische krant Pravda: “Laat ons niet vergeten dat Engeland en Frankrijk de oorlog aan Duitsland verklaarden.”

Was het communisme dan zo verwerpelijk in de ogen van Karel?

‘Het bolsjewisme had een cultuur geschapen die iedereen weerhield het hoofd boven het maaiveld te steken. Initiatief nemen werd niet geapprecieerd. Karel heeft de angst gezien in de ogen van de Oekraïense en Russische bevolking, niet voor de SS-mannen maar voor de eigen overheid. Communistische commissarissen zwaaiden de plak in de dorpen en steden van het toenmalige Sovjetrijk. Wie er een democratische mening op nahield of naast het lijntje liep riskeerde verbannen te worden naar een van de goelag-kampen waar veelal onschuldige mensen dwangarbeid moesten verrichten.’

‘Die kampen bestonden al tientallen jaren voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Dat paste in het plan dat Stalin koesterde om zijn staat om te vormen van een landbouwland naar een geïndustrialiseerde Sovjetunie. Voor de rest wordt algemeen aanvaard dat de communistische regimes in Oost-Europa, , voor niets deugden. Het socialistische staatsmodel bleek één grote puinhoop op economisch, democratisch en sociaal vlak. Dat de Oost-Europeanen niet sterker aanklaagden dat hun politieke en economische paradijs één grote leugen was, kon hen moeilijk kwalijk genomen worden. Vrije meningsuiting was in die extreemlinkse dictaturen verboden.’

‘Karel bekeek het zo: als Duitsland het Russische leger niet had opgehouden in z’n opmars en zo de geallieerden de kans kregen om door te stoten tot in Berlijn, was het mogelijk geweest dat West-Europa onder de communistische dictatuur had gelegen en wij ons nu, in het gunstigste geval, in een Trabantje moesten verplaatsen.’

Heeft Karel nooit spijt gehad van zijn inzet?

‘Karel had geen ogenblik spijt de wapenrok van de Waffen-SS te hebben gedragen, noch van wat hij heeft gedaan in die drie jaar. Hij vond van zichzelf dat hij een eerlijke en goede soldaat was. Hij had gevochten voor een onafhankelijk Vlaanderen en tegen het Bolsjewisme. Na de oorlog heeft zo goed als héél de wereld zich gekeerd tegen de Sovjet-Unie, met Amerika op kop.’

‘De Belgische staat heeft alle Oostfronters nagewezen als misdadigers en ze zijn berecht door een vijandig ingestelde justitie. Veel veroordeelden konden na hun straf te hebben uitgezeten nergens terecht. Ze werden uitgespuwd en als berooide in de samenleving teruggeworpen. Kortom, gebroodroofd bovenop de straf.’

‘Héél die fase in z’n leven heeft natuurlijk een diepe indruk nagelaten, maar Karel heeft zich door de jaren heen aangepast aan de nieuwe mentaliteit en nieuwe levensvormen die weinig of niets te maken hadden met het ideaal waarvoor hij streed. Om te eindigen met Karels woorden: “Als ik denk aan vroeger, mijn schooltijd, mijn indiensttreding, de oorlog, de repressie, de moeilijke tijd, mijn lief, huwelijk, werk en mijn drie dochters en hun kleinkinderen, dan heb ik het er nog goed van afgebracht en mag ik tevreden zijn. We leven in een moderne wereld en ik heb mij aangepast, maar diep van binnen blijf ik wat ik ben (…), want voor mij geldt nog altijd: mijn eer is trouw.”‘

Henri Keirsebelik

Een kind van 17 aan het Oostfront