De zaak Chovanec beroert nu al enige tijd het land, en bij uitbreiding de internationale pers. Op 19 augustus bereikten ons de beelden van de gebeurtenissen in de politiecel, die voorafgingen aan de dood van de Slowaakse man. De echtgenote van het slachtoffer, Henrietta Chovancová, stapte naar de pers, nadat haar geduld na twee en half jaar uiteindelijk op was.

Meester Ann Van de Steen, advocate van de nabestaanden, geeft verduidelijking bij hoe het zo ver moest komen. Ze stelt dat de hele zaak slecht werd aangepakt en daardoor zo lang aansleept. ‘Het verwijt dat door Peter De Roover (N-VA) vanochtend op de radio te horen was, dat wij de boel vertragen door bijkomende onderzoeksdaden te vragen, wil ik niet meer horen! Het is onze taak om dat de doen wanneer we zien dat de zaak niet serieus wordt genomen!’

Onderzoek pas na klacht met burgerlijke partijstelling

Meester Van de Steen overloopt voor ons hoe de affaire begonnen is. ‘Eerst en vooral wil ik even benadrukken dat het hier initieel gaat over de aanpak van de Federale Politie afdeling Charleroi. De lokale politie heeft hier niets mee te maken. Die mensen hebben er niets mee te maken.’

‘Dit gezegd zijnde, is het belangrijk om te weten dat die Federale Politie toch serieuze fouten heeft begaan. U weet dat er en onderzoek werd opgestart, maar dit is niet gebeurd door het parket. Dit onderzoek is het gevolg van een klacht met burgerlijke partijstelling van onze cliënte. Blijkbaar maakt men zich daar bij het parket in Charleroi niet al te veel zorgen wanneer er ’s morgens iemand zwaar gewond en in coma vanuit een politiecel naar het hospitaal wordt gevoerd. Er werd geen procureur gevorderd. De bal is pas aan het rollen geraakt na de klacht met burgerlijke partijstelling, twee dagen na de feiten. Daardoor moest er een onderzoeksrechter op gezet worden.’

Geen ernstig onderzoek

‘Mijn ervaring in dit dossier is dat het een beetje als een fait divers werd beschouwd’, merkt Van de Steen op. ‘Ik had de indruk dat ze het onderzoek niet op een ernstige manier aan het voeren waren. Meer zelfs, op een bepaald ogenblik waren wij na dossierinzage van oordeel dat er iets meer enthousiasme aan de dag mocht worden gelegd en dat er een aantal zaken heel onduidelijk bleven. Die zaken waren blijkbaar ook niet onderzocht door het Comité P, evenmin als door de onderzoeksrechter. Uiteindelijk hebben wij een verzoekschrift ingediend om bijkomende onderzoeksdaden te stellen. Indien we dit niet hadden gedaan was alles al lang netjes onder de mat geveegd.’

‘Wanneer ik als advocaat vaststel dat het onderzoek niet goed verloopt, dat er niet met de nodige ernst aan wordt gewerkt, dan is het mijn deontologische plicht om die bijkomende onderzoeksdaden te vragen. In zeven op de tien zaken verloopt het wel goed, maar in deze zaak kan ik niet zeggen dat er een ernstige inspanning werd geleverd om uiteindelijk de grote waarheid te achterhalen, om te zien wie er verantwoordelijk is voor de dood van mijn cliënt.’

Men wou de zaak eigenlijk al lang afsluiten, volgens Van de Steen. ‘Op een bepaald moment is mijn cliënte door de ambassade op de hoogte gebracht van het feit dat het dossier was afgesloten. Het parket-generaal had dit aan de ambassade gecommuniceerd. Mijn cliënte was hierdoor in alle staten. Wij waren volop bezig met het opstellen van het verzoekschrift en hebben toen direct contact opgenomen met de onderzoeksrechter, waarna we onze verzoekschrift hebben ingediend.’

Vraag om wedersamenstelling al langer gesteld

Van de Steen vorderde vorig jaar al bijkomende onderzoeksdaden. ‘In het kader van dat contact met de onderzoeksrechter hebben we ook gevraagd om een wedersamenstelling. Die vraag was blijkbaar ook al van het parket gekomen, maar de onderzoeksrechter vond het niet nodig hierop in te gaan. Zij vond dat ze genoeg had aan de beelden. Maar met die beelden heb je niet de context. Je hebt enerzijds de beelden, anderzijds heb je de verklaringen in het dossier. Uit die verklaringen bleek al dat er heel wat lelijke dingen werden gezegd.’

‘Op zo’n moment kan het geen kwaad om iedereen eens met mekaar te confronteren in een wedersamenstelling, want in het begin bots je op de Blauwe Gordel, het fenomeen waarbij de agenten elkaar indekken en beschermen. Wanneer je de mensen dan met de feiten en verklaringen confronteert, krijg je een cascade van verduidelijking over wie net wat heeft gezegd. En ik benadruk: het gaat hier over wansmakelijke uitspraken. Op zo’n moment vallen de puzzelstukjes ineen.’

Dédain in Charleroi

‘Mijn cliënte wou al veel vroeger naar de pers stappen, namelijk vorige zomer,’ vervolgt van de Steen. ‘Ik heb haar dat toen afgeraden, omdat ik er van uit ging dat door onze vraag om bijkomende onderzoeksdaden het gerecht haar werk ging doen. In juni jongstleden, tijdens het laatste moment waarop we inzage kregen in het dossier, heb ik dan moeten vaststellen dat er nog steeds met een bepaalde dédain werd omgegaan met de manier waarop er met die man was omgegaan in de cel. Op vlak van Justitie is het daar in Charleroi niet echt een succes geweest…’

‘Ik mag het dossier als advocaat van de burgerlijke partij maar om de vier maanden inkijken. Ik heb telkens moeten vaststellen dat er geen enthousiasme was om de zaak degelijk te onderzoeken. Dan moet ik als advocaat natuurlijk wel gaan doordrammen. Heeft u de beelden gezien van die parketmagistrate tijdens het eerste persmoment? Hallo, kroket, hé! Die kwam af met het corona-excuus en speelde de vermoorde onschuld! Die had het dossier toch iets beter van nabij kunnen opvolgen, zeker wanneer je rekening houdt met het feit dat ze anderhalf jaar geleden het dossier al zonder gevolg wilde afsluiten. Toen was er geen corona.’

Van de Steen is teleurgesteld in het Comité P. ‘Ik vind het áb-nór-máál dat zij in de loop van een onderzoek deze beelden onder ogen krijgen en dat de betrokkenen gewoon kunnen blijven verder werken. Dit is hallucinant. In hoofde van mijn cliënt is dit zó choquerend. Zij vraagt zich af wat er nu met die agenten ging gebeuren. Maar dat is mijn probleem als advocaat: ik kan niet ingrijpen in de tuchtprocedure. Ik stel me toch de vraag hoe het komt dat dit niet hogerop geëscaleerd werd. Hoe het komt dat daar geen mensen waren die stelden dat dit toch wel vreselijke beelden waren… Maar men heeft de betrokkenen ondervraagd en dat was dan zo precies een beetje el sopa del día, de soep van de dag. Ze namen er akte van en deden er verder niets mee.’

Naar de pers

Twee weken geleden was het geduld van mevrouw Chovancová dan toch op. ‘Uiteindelijk heeft onze cliënte gezegd dat dit zo niet verder kon en heeft zij het initiatief genomen om de pers te contacteren. Het gevolg hiervan is nu nog niet te overzien, want iedereen blijkt hier toch serieus wat boter op z’n hoofd te hebben. Maar niet, zoals ik deze ochtend van mijnheer De Roover mocht horen, de verdediging! Als ik zoiets nog eens hoor, ga ik heel boos worden. Een geluk dat wij die bijkomende onderzoeksdaden hebben gevraagd! Ik vind het zó degoutant dat ik nu moet horen dat wij de boel zouden vertragen door bijkomend onderzoek te vragen. Hadden wij dit niet gedaan, was heel de zaak al lang onder het tapijt beland!’

Van de Steen klaagt de sfeer aan die in Charleroi heerst. ‘Het morele aspect van dit dossier, het je-m’en-foutisme, de manier waarop de Federale Politie hiermee is omgegaan, de werkwijze van de eerste dokter en de ambulanciers, dat alles kan echt niet door de beugel. Vorige week werd Chovanec afgeschilderd als een halve crimineel en een zatlap en drugsverslaafde… Ik ben heel blij dat er nu getuigenissen binnenlopen die dit tegenspreken. De man was totaal verward. Die moet daar iets gekregen hebben waardoor hij in die toestand is beland. Zijn jas, met alle documenten en ook het vliegtuigticket werd pas twee uur nadat hij in de cel was beland teruggevonden op een stoel aan de incheckruimte. Dat wijst er toch op dat er een probleem was.’

Verantwoordelijkheid van dokter van dienst

U haalt de reactie van de arts aan. Mevrouw Soors (Groen) sprak over het gerucht dat die man het onderzoek door het kijkgaatje van de celdeur zou hebben gevoerd. Kan u dit bevestigen?
Van de Steen: ‘Dat klopt. De politie heeft volgens protocol de arts van dienst opgeroepen, omdat ook duidelijk was dat er met de man iets niet in orde was. Die is vier uur later toegekomen en heeft dan gewoon gezegd: “Hij is aan het slapen, laat hem maar doen, hij zal wel gedronken of drugs genomen hebben.” Een kwartier later begint mijnheer Chovanec dan terug te ijlen en escaleert de zaak.’

‘Weet u, dat is een langdurig proces geweest. Het gaat over zes uur beeldmateriaal. Je ziet in het begin dat de man met zichzelf geen blijf weet, dat hij heel onrustig is. Hij had het warm en koud, kleedde zich uit, kleedde zich terug aan… In die zin was het duidelijk dat het er niet goed mee ging. De dokter had hem toen moeten onderzoeken.’

Van De Steen komt nog even terug op de uitspraken van Peter De Roover in de ochtend. ‘Hij stelt daar dat het parlement en de journalisten destijds geen aandacht hebben besteed aan de affaire. Ja, wat wil je? Je moet op de hoogte zijn voor je kan reageren. Er is ook nog zoiets als de sereniteit van het onderzoek. Zoals gezegd wou mijn cliënte vorige zomer al naar de pers stappen maar heb ik haar dat toen afgeraden. Was dat gebeurd, dan had men toen al op de zaak gesprongen. Die uitspraken kunnen dus echt niet!’

Geen proces in de pers

Van de Steen spreekt zich uit als tegenstander van mediaprocessen. ‘Weet u, ik vind niet dat er processen moeten gevoerd worden in de pers. De kranten dienen niet om het onderzoek in goede banen te leiden. Daar zijn anderen verantwoordelijk voor. De mensen hebben recht op een proces voor de rechtbank. Maar dat moet op basis gebeuren van een goed dossier, waarin alles is uitgespit. Mijn cliënte kon het niet langer aanzien en heeft het uitgebracht. En nu kan plots alles: we krijgen binnen tien minuten antwoord op onze mails, de wedersamenstelling is plots mogelijk, er wordt een college van experten aangesteld om over de medische kant van de zaak te oordelen.’

‘Het is nu het uur van de waarheid. Ze moeten eens ophouden met Pierken Duik te spelen! Het wordt tijd dat iedereen netjes zijn verantwoordelijkheid neemt en dat mijn cliënte te weten komt wat er nu precies met haar echtgenoot is gebeurd. Het wordt tijd dat zij terug emotionele rust kan vinden. Daar heeft ze toch recht op, niet?’

Henrietta Chovancová

Advocate familie Chovanec: ‘Het wordt tijd dat iedereen netjes zijn verantwoordelijkheid neemt’