Nu Duitsland weer bruinkool gaat ontginnen, duiken er in een klein gehucht klimaatactivisten op. Tot zelfs Greta Thunberg toe.

Erkelenz is een stadje met 43.500 inwoners, gelegen in het uiterste westen van de deelstaat Noordrijn-Westfalen (NRW) niet ver van de Nederlandse grens en een twintigtal kilometer van mijn eigen woonplaats. Erkelenz is een zeer bruisende stad, zoals wordt bevestigd door de ludieke slogan die te lezen is op een billboard naast het plaatsnaambord: ‘Erkelenz die Stadt mit drei E’.

En meer dan dat, in een brochure over deze bijzondere vondst door een uitermate creatieve ambtenaar staat te lezen: ‘E steht auch für die drei Kerneigenschaften. Echt. Ehrlich. Einzigartig’. En dat is het zeker. Wie zich terug wil wanen in de tijd van harde coronamaatregelen, kan hier zijn hart op halen. Zonder mondkapje op straat loop je flink in de gaten op een willekeurige doordeweekse dag. In het weekend ook trouwens.

Dichtgetimmerd gehucht

Het stadje is omgeven door velden beheerd door nijvere boeren die er in de vroege zomermaanden voor een appel en een ei exotische aardbeienplukkers op loslaten. Rondom die velden zijn een tiental dorpen gelegen. Enkele jaren geleden was ik er eens verdwaald. Als bij toeval stuitte ik op het gehucht Lützerath, dat in 1970 op het hoogtepunt van zijn bestaan volgens Wikipedia maar liefst 105 inwoners zou hebben geteld.

De restanten van het bijna verlaten dorpje maakten een desolate indruk. Het enige winkeltje was met planken ontoegankelijk getimmerd. De voortuinen lagen vol vuil en waren overwoekerd door onkruid. Overal waren ruiten ingeslagen. Ik begreep de toen al spelende ophef en treurnis over de ruiming van het dorp niet werkelijk. Een nare plek aan de rand van een enorme bruinkoolgroeve. Hoogstens geschikt om arthouse-films op te nemen, die niemand wil zien.

Groene minister en deal met energiebedrijf

Eckardt Heukamp, de laatste inwoner van het gehucht, verliet in april 2022 tegen een ruime schadeloosstelling zijn boerderij. Het volledige grondgebied van Lützerath is sindsdien eigendom van energiebedrijf RWE, dat de onder het dorp opgeslagen bruinkool wil ontginnen. De achtergrond hiervan is een in oktober 2022 bereikt compromis tussen RWE en de Duitse minister van Economie en Klimaatbescherming Robert Habeck van – u raadt het nooit – Bündnis90/Die Grünen.

Onder voorwaarde dat de bruinkoolwinning in de deelstaat NRW al in 2030 wordt beëindigd, mag RWE de kolen onder Lützerath op korte termijn gaan winnen. En sinds dat genadeloze compromis begon het rondom Erkelenz eindelijk eens echt te bruisen, want – in politiek correct Duits – Klima-Aktivist*Innen pakten hun Exped Ultra XP-slaapzak in en togen verontwaardigd naar Lützerath. Huizen en boerderijen werden gekraakt door maar liefst zeshonderd milieuactivisten uit heel Duitsland.

Op 11 januari van dit jaar begon de politie in opdracht van RWE met de ontruiming van het dorpje dat alleen nog via een smalle weg langs de groeve te bereiken is. De lokale krant der Westen plaatste een interview met de 19-jarige Malte Nierobisch uit Bottrop. De jongeman is lid van de radicale protestgroep ‘die letzte Generation’, waarvan de leden zich graag vastketenen aan wegen en bruggen. Van zijn vrienden die zich in Lützerath verschansten, hoorde hij dat de agenten niet bepaald voorzichtig te werk gaan. ‘Natuurlijk ben ik ook bezorgd over wat er zal gebeuren. Op dit moment zie je dat de protesten meestal vreedzaam verlopen, maar er wordt nogal heftig gereageerd door de politie. Volgens berichten van medici ter plaatse wordt op hoofden van activisten geslagen. Het is enorm gevaarlijk wat daar gebeurt’, aldus Nierobisch.

Pizza’s voor groene rebellen

Maar niet alleen in Lützerath zoeken Aktivist*Innen het gevaar op. Op donderdagmiddag bezetten een dertigtal groene jongeren de partijcentrale van Bündnis90/Die Grünen in Düsseldorf, de nabijgelegen hoofdstad van NRW. De lokale krant Rheinische Post schreef: ‘Activisten van de alliantie “Lützerath Unräumbar” hebben donderdag het partijkantoor van de NRW Groenen aan de Oststraße in Düsseldorf bezet. Naar eigen zeggen hebben ze daar een informatiepunt over Lützerath ingericht. Een politiewoordvoerder zei dat het nu aan de partij was of zij de activisten als gasten zouden beschouwen. Zo ja, dan wordt de bezetting tot vergadering verklaard en kunnen vertegenwoordigers van de pers het pand betreden. Als de partij echter anders beslist, kan er sprake zijn van huisvredebreuk en moet in het ergste geval het hoofdkwartier door de politie worden ontruimd.’

Op vrijdagmorgen vertelde een commentator van de zender WDR5 dat het ergste geval was geschied en agenten de jongeren ’s nachts uit de partijcentrale zouden hebben gezet. Schalks voegde hij eraan toe dat ‘de jongens en meisjes ook aan het leibliche Wohl hadden gedacht en ’s avonds nog allemaal een pizza hadden besteld’. Of de bezorger op de fiets was gekomen of op een voor het milieurschadelijke scooter met benzinemotor, werd wijselijk in het midden gelaten.

Juichende media

Opvallend is dat bij nieuwsberichten over demonstraties op Duitse radio en tv nauwelijks interviews met deelnemers aan eender welke protesten worden gehouden. Bij het thema ‘klimaatverandering’ schijnt echter een andere journalistieke wind te waaien. Te pas en te onpas mogen de activisten uit Lützerath hun brede visie op maatschappelijke problemen met kijker en luisteraar delen.

Vooral Luisa Neubauer, het gezicht van de Duitse Fridays for Future en hardliner – nog steeds – voor een zero-covidbeleid, is voortdurend aan het woord. De inmiddels 26-jarige reist veel en vaak met het vliegtuig naar verre landen, wat haar er niet van weerhoudt ongenadig voor de redding van ons klimaat te strijden. Net als haar soortgenoten is Neubauer eigenlijk gewoon een typische tennisgrietje. Ze is het prototype van een beweging die zich voor het oog van de wereld bezighoudt met enscenering van ‘rellen voor het goede doel’, maar in feite gewoon een mogelijkheid biedt voor rijkeluiskinderen om zichzelf eens flink in de schijnwerpers te mogen plaatsen. En daarbij een flinke duit te verdienen aan goedgelovige minderjarigen, natuurlijk.

Boegbeeld Greta

En jawel, waar in mediaal opzicht iets verdiend kan worden, komt ook Greta Thunberg al gauw om de hoek kijken. Eigenlijk was ze van plan pas zaterdag naar Lützerath te komen, maar zie daar. Tot grote vreugde van de voltallige Duitse pers kwam Greta Tintin Eleonora Ernman maar liefst een dag eerder. De notoire spijbelaarster uitte direct harde kritiek op het politieoptreden tijdens de ontruiming. ‘Het politiegeweld is schandalig’, aldus de Zweedse activiste. Thunberg bezocht met gevaar voor eigen leven de rand van de krater en hield daarbij een bord omhoog met de tekst: ‘Keep it in the ground’.

Reporters legden de lokale bevolking hulpvaardig uit dat die zin Engels is voor ‘hou het in de grond’. Ze rondde haar verrassende boodschap af met de oproep tot verzet tegen de sloop van het dorp door RWE. ‘Wanneer regeringen en bedrijven het milieu vernietigen, vechten mensen terug’, zei de Zweedse verbolgen. Op Twitter vroeg ze iedereen om zaterdag deel te nemen aan een massale demonstratie voor het behoud van Lützerath.

Herbert Reul

De minister van Binnenlandse Zaken van NRW, Herbert Reul, heeft alvast veel vertrouwen in de buitenlandse milieuactiviste en riep haar via de boulevardkrant Bild op tot de-escalatie. ‘In Noordrijn-Westfalen mag iedereen demonstreren, ook mevrouw Thunberg, die van ver komt’, zei de CDU-politicus. Hij voegde eraan toe te hopen dat zij ervoor zou zorgen dat haar medecampagnevoerders vreedzaam blijven en zich aan de regels houden.

De dorpen Kuckum, Berverath, Holzweiler, Keyenberg, Unter- en Oberwestrich, die in de planning stonden om te verdwijnen zullen overigens gespaard blijven door het compromis tussen de groene minister van Economie en Klimaatbescherming en RWE.

Het is wellicht nog even de moeite waard te vermelden dat volgens de extreemlinkse nieuwssite Amerika21 de ‘zelfverzorgende regering van de elfde gemeente van het Zapatista-leger van nationale bevrijding’ vanuit Mexico haar steun betoogde aan de krakers in Lützerath. De Zapatista’s ‘veroordeelden het politiegeweld tegen de milieubeschermers’. Vooral de bouw van boomhutten en wegversperringen kon de goedkeuring van de elfde gemeente verdragen.

Solidarische groeten kwamen ook van de vereniging van indigene organisaties van de welbekende Isthmus van Tehuantepec. Liep Englishman in New York en wereldverbeteraar Sting niet ook een tijdlang met zo’n indiaan met mondversiering rond? Wellicht een idee voor Greta?

Herbeurt Reul

Greta Thunberg in Lützerath