De náám Gaston Durnez kende ik al lang. Zijn Timmermansbiografie heb ik verslonden. Ik zou willen zeggen ‘in één ruk uitgelezen’, maar daarvoor was ze simpelweg te omvangrijk. De eerste keer dat ik de méns Gaston mocht ontmoeten, was toen ik toetrad als bestuurslid bij het Felix Timmermansgenootschap. Dat is — slechts — een goed jaar geleden. Wat me meteen opviel, was zijn blik: schrander, vinnig, jaren van wijsheid gingen er in schuil. En toch overgoten met een enorme jeugdige guitigheid. Zijn blik deed me aan die van mijn grootmoeder denken.

Zijn inzet voor het Felix Timmermansgenootschap verdient het spreekwoordelijk te zijn. Hij was één van de stichters. Als hij sprak, luisterde je automatisch. Zijn ideeën waren altijd waardevol, zijn voorstellen meer dan inventief. Hij was het levend geheugen van het Genootschap. En dat geheugen werkte nog perfect. Nu is er een gat in geslagen. Het is dan ook een trieste en tegelijkertijd poëtische samenloop die er voor zorgde dat Gastons laatste jaarboek ook het allerlaatste Timmermansjaarboek was.

Immens puntig

Gastons bijdragen voor het Timmermansjaarboek kunnen we zonder overdrijven immens noemen. Alleen al zijn geweldige rubriek ‘Mengelwerk’ zou in een aparte verzameling kunnen (moeten!) verschijnen. Zijn legendarische puntigheid kwam hier elke keer weer tot uiting.

Een voorbeeld uit het jaarboek 2019: ‘Een mens leeft niet van kookboeken alleen.’ Een waarheid als een koe, prachtiger nog door de betekenislagen die Gaston er in verweeft door vervolgens over de waarde van Timmermans’ Adagio uit te wijden en uit te komen bij Herman Emiel Mertens’ — Timmermansiaan, theoloog en Vlaams-nationalist — liefde voor Timmermans’ Pieter Brueghel en de centrale vraag die hij er in ontwaarde: geloof of volk? Niet alleen kookboeken, da’s zeker zo.

Maar wat het nog beter maakt: de zin viel meteen na een korte anekdote over Lia Timmermans die vertelde hoe een feestmaal er volgens Felix moest uitzien. Een anekdote die start met ‘Het volstaat niet goed te beginnen, je moet goed kunnen voortdoen’. Ik neem mijn hoed af en buig deemoedig het hoofd.

Engagement

Maar niet alleen voor de erfenis van Timmermans heeft hij bijzonder veel betekend. Gastons liefde voor Vlaanderen en zijn cultuur sprak uit elke zin die zijn pen verliet. Zonder Gaston Durnez was er waarschijnlijk heel wat minder Vlaamse literatuur van de vergetelheid gered. Bloemlezingen, overzichtswerken, inleidingen bij verzamelde werken, … er zijn waarschijnlijk weinig Vlaamse schrijvers waar hij niet over heeft geschreven. Als literair adviseur voor Van In, in het Lier dat lange tijd zijn thuisbasis was, heeft hij veel uitgaves door zijn handen voelen gaan. Om nog maar te zwijgen over zijn eigen dichtbundels, novellen, kinderboeken en uitstekende cursiefjes.

Engagement, dat is de verzamelnaam waaronder al zijn activiteiten vielen. Wars van zuilen knoopte hij vriendschappen aan met iedereen. Niemand was te min voor Gaston. Hij brak een lans voor het debat, voor de kritische stem. Als een medium te veel deze of gene ideologische kant opging, baarde hem dat zorgen. Hij drukte die ook uit.

Schrijven is volgens Gaston in de eerste plaats een ode aan de ander, niet aan het eigen grote gelijk. Schrijven is altruïsme. Een wijze les die ikzelf, bij mijn inzet voor Doorbraak, elke dag weer ter harte neem. Want van de ander kan je altijd leren, kennis opdoen. Kennis beschouwde hij als de beste garantie voor het democratisch debat. Het is daarin dat we zijn inzet voor projecten als de Encyclopedie van de Vlaamse Beweging of Ons Erfdeel kunnen kaderen.

Dank op voorhand

Zo dankbaar als Gaston in het leven stond, zo dankbaar ben ik dat hij er was. Kwaad, omdat ik hem niet eerder heb leren kennen. Jaloers ook — zelf ben ik 35, maar verdomme, hij was jonger. Gerustgesteld, omdat ze nog bestaan, zo’n prachtpersonen. Het verdriet om zijn heengaan wordt verdrongen door al het moois dat hij heeft achtergelaten. Als je Gaston Durnez mist, hoef je maar één van zijn teksten te nemen, en het is alsof hij naast je staat om eruit voor te lezen.

Die eerste kennismaking met Gaston zal ik blijven koesteren. Hij was één van die mensen bij wie je je meteen op je gemak voelde. Hij kon vertellen als geen ander, koppelde de ene anekdote moeiteloos aan het andere weetje. Dat alleen al maakte dat het Timmermansgenootschap als een soort thuiskomen aanvoelde. En Gaston ten voeten uit: wanneer hij hoorde dat ik een artikel over Boerenpsalm voorbereidde voor het laatste jaarboek van het Timmermansgenootschap, bombardeerde hij me meteen met mails vol nuttige informatie. Waarvoor dank, Gaston.

Herman Emiel Mertens

Merci Gaston