Op zondagnamiddag 21 april 1968 betrad ik de dorpswinkel van Zefa in Sassenhout, Vorselaar. Er hing op die plek, waar in mijn herinnering zowat alles werd verkocht wat enigszins eetbaar was alsook dweilen en wasproducten, een vrolijke, lichtjes euforische sfeer: ‘De Rik Van Looy heeft weeral gewonnen’, deelde Zefa mee met onverholen trots in haar stem terwijl ze de ham sneed die in die tijd nog heps heette.

Weeral gewonnen. Dat zei ze. Het was een tijd toen Rik Van Looy minder won dan vroeger. Maar die dag zegevierde hij in de Waalse Pijl, de enige toenmalige klassieker die hij nog niet op zijn palmares had staan. Van het Stonehenge-achtige begrip ‘monumenten’ was nog geen sprake. Sommige klassiekers van toen zijn vandaag veel minder prestigieus, bijvoorbeeld Parijs-Tours, of leiden onder een andere naam een vegetatief bestaan, zoals Parijs-Brussel. Hoe dan ook, met de Waalse Pijl had Rik Van Looy de laatste klassieker beet, voor de jonge Fransman José Samyn die het jaar erop in Zingem verongelukte.

Van Looy in de Ronde van Frankrijk van 1962. (Wikimedia)

De woorden van Zefa uit 1968 ben ik nooit vergeten. Rik Van Looy. Weeral. De Kempense trots spatte ervan af. Dat alles in een tijd dat de Kempen, die onvruchtbare streek met mensen die even zwijgzaam waren als hun beroemde gouwgenoot kardinaal Van Roey, bezig waren een enorme economische sprong te maken. Coureurs uit de streek hadden vaak veel talent, maar waren soms te braaf om helemaal door te breken of aan de top te blijven. Wards Sels uit Vorselaar bijvoorbeeld, jongere ploegmaat van Van Looy. Zelfs tot op zekere hoogte de uitmuntende Herman Van Springel, die in hetzelfde jaar 1968 tweede werd in de Ronde van Frankrijk. Veel later Daniël Willems, een van de vele gedoodverfde opvolgers van Eddy Merckx.

Leiderschap

Rik Van Looy was helemaal anders. Trots, lef, panache had hij als geen ander. Leiderschap, waarvoor velen vandaag krampachtig dure cursussen volgen, straalde Rik Van Looy op een natuurlijke manier uit. Dat leidde onvermijdelijk tot hevige rivaliteit. Met Rik Van Steenbergen bijvoorbeeld, de briljante maar mercantiele allrounder die in 1956 en 1957 zijn laatste twee wereldtitels behaalde op een moment dat het, zeker in diens eigen hoofd, eigenlijk al de beurt aan Van Looy was. Rik nam het een andere concurrent, Fred De Bruyne, bijzonder kwalijk dat hij twee keer de sprint voor Van Steenbergen had aangetrokken.

Het is eenzaam aan de top. Rik Van Looy wist dat. Daarom won hij liever dan hij tweede werd. En dus won hij gewoon

Ook met Peter Post, zijn vaste ploegmaat op de piste, bleef de relatie niet vlekkeloos. En op het einde van zijn carrière durfde Rik Van Looy al eens in het wiel van Eddy Merckx te blijven plakken. Of onverhoeds in de aanval te gaan, zoals op het wereldkampioenschap in 1968 in Imola, waardoor Merckx niet op hem kon jagen en Vittorio Adorni uiteindelijk winnaar werd.

Voor alle duidelijkheid: ik vind die rivaliteit op het scherp van de snee prachtig. De ware kampioen is geen softie. Zo van: laten we aardig zijn voor elkaar, er is plaats voor iedereen. Dat is de grootst mogelijke onzin. Het is eenzaam aan de top. Rik Van Looy wist dat. Daarom won hij liever dan hij tweede werd. En dus won hij gewoon.

Blauwe trui

Rik Van Looy bij de voorstelling van zijn boek in 2013. (Belga)

De laatste koers die ik Rik Van Looy zag winnen, was de wedstrijd in Heist-op-den-Berg die nu de Heistse Pijl heet. Dat was in 1969, de nadagen van zijn carrière. Hij reed toen in de blauwe trui van Willem II-Gazelle. Ik weet nog hoe ik in mijn hoofd prentte, toen ik hem met enkele andere vluchters over de kasseien van de Oude Godstraat zag denderen, dat ik mij dat moment altijd zou blijven herinneren. Moest blijven herinneren. Bij deze.

Rik Van Looy had geen talent om vergeten te worden. Hij was zich terecht zeer bewust van wat hij had gepresteerd en vond het geheel van zijn carrière belangrijker dan een of andere specifieke overwinning. Ook daarin toont zich de ware kampioen. Hij was een veel te schitterende renner om zich in uitschieters te vermeien. Een uitschieter is de uitzondering. Van Looy had geen uitzonderingen nodig. Glansprestaties waren in zijn geval de regel.

Gardameer

Ik heb ook andere herinneringen aan Rik Van Looy. Mijn oom, die notaris was en de voorganger van Rik als voorzitter van KFC Herentals, gaf me als kind een prentkaart die Rik Van Looy hem had gestuurd vanuit zijn trainingskamp aan het Gardameer. Dat kaartje heb ik altijd als een relikwie bewaard. Veel belangrijker dan een teenkootje van een officiële heilige.

Later heb ik Rik enkele keren ontmoet. Hij bleek te weten wie ik was. Dat maakte mij enigszins verlegen. Dat de koning weet wie ik ben, oké. Maar Rik Van Looy? Dat is iets heel anders. Hij, de grote held uit mijn Kempense jeugd die mijzelf en vele anderen eindeloos genoegen heeft bezorgd, alsook het plezier, zoals je dat alleen in je heel jonge jaren ervaart, om iemand compromisloos te kunnen bewonderen.

Moge hij rusten in vrede.

Herman Van Springel

Denkend aan Rik Van Looy (1933-2024)