Het was een strijdvaardige ‘ambassadeur’ (want aangezien België noch Europa – om de (geld)handel met China – Taiwan als soevereine staat erkent, moet de afgevaardigde van de regering, Ho-Jen Tseng, volstaan met ‘Vertegenwoordiger van de Taipei Representative Office’, of, zoals hij zichzelf noemt, de Taiwan Representative to the European Union and Belgium – ook het Groothertogdom Luxemburg valt daar onder) die op de vooravond van de 108e Nationale feestdag van de Republiek China (ROC, toen Sun Yat-sen het keizerrijk ten val bracht) Peking de mantel uitveegde. Met meer dan grote bezorgdheid, maar ook met standvastigheid analyseerde hij de toenemende verstrakking, de autoritaire centralisering ook, die de Volksrepubliek sinds het aantreden van president Xi Jinping in 2013 ondergaat. ‘We drijven uiteen’, stelt hij onomwonden, ‘wat nu met Hongkong gebeurt bewijst dat het One Country, Two Systems gedoemd is te falen’.

Xi gefileerd

In zijn toespraak voor zowat 400 genodigden in de Residence Palace fileerde hij de aanpak van Xi. Hij verwees naar Xi’s nieuwjaarstoespraak. Sinds 1979 stippelt zo’n rede maar eens om de tien jaar de verhouding met en de beleidslijn ten aanzien van de in China’s ogen ‘opstandige provincie’ uit. ‘Ik zie twee krachtlijnen’, beklemtoonde Tseng. ‘Xi is geobsedeerd door de hereniging met Taiwan. Hij gebruikte het woord liefst 46 keer in zijn toespraak, in verschillende betekenissen. Het is duidelijk dat hij hereniging als een persoonlijke missie ziet. Dat is één. Twee: hij wil die hereniging opleggen, niet onderhandelen’. Tekenend: het diensthoofd Taiwanese Zaken, die normaal vooraan op het podium zit als bemiddelaar, moest deze keer plaatsnemen tussen het publiek. ‘The days of cooperative diplomacy are giving way to unilateral impatience’. Dat is de reden waarom Xi al herhaaldelijk het gebruik van geweld weigert uit te sluiten.

Dat Taiwan het politiek moeilijk heeft, ontkent Tseng niet. Door afdreiging en uitkoping erkennen steeds minder landen de staat diplomatiek, vijftien plus Vaticaanstad om precies te zijn (Vicepresident Chen Chien-jen brengt dezer dagen een vierdaags bezoek aan de Heilige Stoel en keert op 15 oktober terug naar Taipei). Een paar jaar geleden waren er dat nog 23. Maar economisch stáát Taiwan er wel. Voor 2020 is de groei ingeschat op 2,58 %; de werkloosheid ligt onder de 4 %; de geldreserves zijn aangegroeid tot 470 miljard $; de inflatie ligt nog lager dan verwacht op jaarbasis, 0,43 % in september. Ondanks beperkende maatregelen door Peking, met name op het gebied van toeristische reizen. En ook maatschappelijk is de democratie fors geworteld geraakt in Taiwan. Ho-Jen Tseng ging op al die thema’s in toen ik hem naar de officiële reactie van zijn regering vroeg op de gebeurtenissen in Hongkong.

Moeilijke tijden

‘We leven in moeilijke tijden. We nemen de onrust in Hongkong heel persoonlijk. Niet alleen ligt Hongkong niet zo ver van Taiwan, heel wat Taiwanezen hebben er familie of vrienden wonen en werken. De snelle aftakeling van de democratische waarden die verankerd lagen in de Joint Declaration tussen Londen en Peking (1984 – die voorziet onder meer in gewaarborgd eigen bestuur; onafhankelijke rechtspraak; vrijheid van persoon, meningsuiting, pers, vergadering, vereniging, beweging, reizen, contacten, werkkeuze, onderzoek, godsdienst, staking en vrijhaven) en de Basic Law geven ons kopzorgen.

Dat viel toch te voorzien, er wordt al langer geknabbeld aan die rechten, onder meer door de recente uitleveringswet aan China. Er zijn ook al ontvoeringen van dissidenten, zoals uitgevers, gebeurd, en uitsluiting van democratisch verkozen parlementsleden.

‘De Hongkongers zijn niet blind. Hun acties zijn al in maart opgestart. Maar internationale aandacht kwam er pas toen in juni meer dan één miljoen inwoners uit protest de straat op kwamen. En u verwijst terecht naar de Paraplubeweging van 2014, er waren al meer aanzetten die wezen op de Chinese manipulatie van de Brits-Chinese overeenkomsten.’

En het verzet komt vooral van jeugdige betogers, die de koloniale tijd nooit hebben meegemaakt.

‘Juist. Het valt ook op dat er eigenlijk geen echte leiders zijn in het volksverzet. Het gebeurt overal op het eiland en Kowloon. De leidende figuren kennen elkaar niet eens. Dat wijst erop dat het om spontane acties gaat. Het zit duidelijk diep, dergelijke alomtegenwoordige emotionele protesten.’

Interventie

Verwacht u een – niet noodzakelijk militaire – interventie ? De Volksrepubliek heeft al sinds de overdracht in 1997 een legergarnizoen in Hongkong.

‘Hoe definieer je interventie? Een invasie van buiten het territorium? Onwaarschijnlijk, wel veel intimidatie door het samentrekken van troepen in Shenzen en parades. Maar als u zegt van binnenuit, uiteraard. Die is al lang bezig. Chief Executive Carrie Lams handen zijn gebonden, zij kan geen vrije beslissingen nemen. Zo’n wet op het verbod om maskers te dragen, ook al gebruikt Lam daarvoor een oude Britse krijgswet, kan er alleen komen met instemming of op instigatie van Peking.’

Ligt de fout niet bij het ontbreken van het beloofde, maar nooit uitgevoerde algemeen stemrecht ? Het is nog altijd de kongsi van vooral Chinagebonden zakenlui die de dienst uitmaakt.

‘Evident. Wij in Taiwan hebben zelf de dictatuur gekend, we weten welke groeipijnen de democratisering meedraagt. Net daarom zijn we zo bezorgd, we herkennen de symptomen. Maar laat me duidelijk zijn: wij kunnen en willen niet verwikkeld raken in dit conflict. Het is aan de Hongkongers zelf om die stappen te zetten. Een échte dialoog is nodig, eerst en vooral tussen de straat en de SAR-regering. Zij moeten samen bepalen voor welke waarden ze zich willen engageren. Taiwan kan alleen morele steun geven, en dat doen we ook, net als de Europese Unie. In alle eerlijkheid, alleen de Verenigde Staten zijn sterk genoeg om de Volksrepubliek in toom te houden. Zij kunnen een wetgeving uitwerken waarover Republikeinen en Democraten het eens zijn, pas dan kun je acties uitvoeren om de druk sterk genoeg te maken.’

Militarisering en business

U zegt wel, geen inmenging, maar kunt u zelf niet gedwóngen worden om alsnog mee in de dans te stappen ? Ik stel een duidelijke militarisering vast in de regio, waaraan jullie ook meedoen.

‘Dat is altijd onze politiek geweest. Je moet niet naïef zijn, wij versterken geregeld onze zelfverdediging. Goodwill bestaat niet, alleen macht. Wij zijn dus zeer blij met de toeschietelijker houding van Donald Trump. Zeker nu hij ons 66 nieuwe F-16 V toestellen wil leveren, wat onze luchtmacht aanzienlijk versterkt. We zijn wel verplicht daarin te investeren.’

Misschien goed voor de business?

‘Nou ja, we zitten wel verwikkeld in de handelsoorlog tussen de VS en de Volksrepubliek. Dat slaat op technologie, financiële activiteiten, industriële goederen. Onze uitvoer liep met een kleine 5% terug. Maar elk nadeel heb ze voordeel. Twee ontwikkelingen werken in ons voordeel. Sinds enkele jaren komen er verschillende Taiwanese ondernemers uit China en Hongkong terug. Zij hielpen destijds, eind jaren ’80, begin jaren ’90, mee de Chinese economie efficiënter te maken. Nu ze terugkomen wordt er tegen het einde van dit jaar een investeringspiek van 20 miljard dollar verwacht. Net daarom moesten we ons minder richten op China en de VS, we moesten wel onze markten diversifiëren. Presidente Tsai Ing-wen heeft daar bij haar aantreden in mei 2016 kundig op ingespeeld met haar NSP-programma (de New Southbound Policy). Onze concurrentiekracht nam met sprongen toe.’

Ik zie dat het World Economic Forum jullie 12e plaatst op de ranglijst van de 141 meest-competitieve landen.

‘En dat hebben we te danken aan onze samenwerking met Europa en vooral met de 18 landen die in het NSP zijn opgenomen, de tien Aseanlanden, maar ook het Indisch schiereiland, Australië en Nieuw-Zeeland. Het WEF is nog positiever dan IMD, het International Institute for Management Development, dat ons op de 13e plaats zet. Ons GDP staat op 22 wereldwijd. Onze valutareserves zijn de vijfde hoogste ter wereld.’

Onafhankelijkheid

Even terug naar de politiek. De conservatieve terugslag in de Volksrepubliek, in welke mate geeft die een spoorslag aan het onafhankelijkheidsstreven op Taiwan? Er waren massale steunbetogingen in Taipei voor het protest in Hongkong.

‘Laten we wel wezen. Onafhankelijkheid is een heel gevoelig thema. Ook de huidige regering Tsai houdt vast aan het status quo: China en Taiwan geven elk hun eigen invulling van het begrip. We agree to disagree. Maar ik zal niet ontkennen dat de verhoudingen intussen gestremd zijn. Wij zijn niet bereid afstand te doen van onze identiteit, en die staat steeds verder af van wat Peking wil. Onze identiteit die gevormd wordt door de democratische principes: de rechtsstaat, de burgerlijke vrijheden, de mensenrechten. Onze identiteit steunt hoe langer hoe minder op onze gedeelde geschiedenis, over de Straat van Taiwan heen. Peking moet begrijpen dat als het ooit tot hereniging wil komen, ze eerst de geesten en harten van het Taiwanese volk moet winnen. Dat gebeurt vooralsnog niet.’

Komt het ooit nog tot hereniging?

‘Kijk, als het Taiwanese volk op een dag beslist dat het Chinese systeem zo aanlokkelijk en overtuigend is dat het zich daarbij wil aansluiten, dan gebeurt dat ook. Geen enkele overheid kan de wil van het volk tegenhouden. We zullen zien wat de presidentsverkiezingen zullen geven die we in januari 2020 houden. De spanningen in Hongkong hebben in elk geval de populariteit van presidente Tsai opgevijzeld. Op een vergelijk over onze identiteit en soevereiniteit moeten ze in elk geval niet rekenen. In dat opzicht is het optreden van Peking in Hongkong niet bepaald wijs.’

Gezichtsverlies

En er kon nog een sneer af naar de informatiemethodes die Peking aanwendt. ‘China meddles with Taiwan through fake news, disinformation and intimidation, all causes of great concern’. Zolang het niet met een gewapende invasie is valt daar mee te leven. En mocht het daar toch toe komen, dan kent niemand de gevolgen van het gezichtsverlies dat China kan lijden. Militair zal dat geen echt probleem zijn, gezien de nieuwe atolbasissen die zijn uitgebouwd in de Zuid-Chinese Zee, en het beperkt aantal raketten dat Taiwan kan inzetten. Maar of de Zevende Amerikaanse vloot, met zijn uitvalshavens in Japan, dan werkloos kan blijven toekijken, zeker nu de internationale vaarwegen in het gedrang komen, is zeer de vraag.

Ho-Jen Tseng

Taiwan krijgt een gezicht