Ik bevind me in Leh, hoofdstad van Ladakh in het hoge noorden van India, temidden van de Himalaya. Leh is overwegend boeddhistisch. De ene stupa en gompa is nog mooier en kleurrijker dan de andere en wie vroeg opstaat is welkom in de meeste boeddhistische kloosters om het ochtendgebed van zes uur mee te maken. Dat is niet alleen zingen en het opzeggen van mantra’s, maar tegelijk ook het ontbijt.

Jonge novicen zeulen met grote potten hete boterthee en bedienen voorzichtig de oudere monniken die onverstoord verder zingen. Een andere jongetje sleept een grote pot met tsampa aan, geroosterde gerst, en lepelt die in de boterthee van de monniken. Als die taken gedaan zijn, zingen de jongetjes mee, roeren de trom of jennen elkaar een beetje als ze zich vervelen tijdens de dienst. Ze worden niet ter orde geroepen door de ouderen, het gaat het allemaal gemoedelijk aan toe. Er wordt gelachen, net zoals de Dalai Lama dat doet op de levensgrote prent achteraan in de gebedshal.

Zwarte vlaggen, zwarte moskee

Ik ben zelf een agnost en kan genieten van de sfeer hier, net zoals ik kan genieten van een mis in de Antwerpse kathedraal of de stilte van een kapel. Er hing een opgewonden en vrolijke sfeer in Leh omdat de Dalai Lama op bezoek was in de stad en drie dagen lang lezingen gaf. Toen ik met het groepje motorrijders dat ik begeleidde door de dorpjes aan de rand van de stad dokkerde, verbaasde me het dan ook om plots door een gehucht te rijden waar de vrolijke goud-gele vlaggen van de boeddhisten waren vervangen door zwarte vlaggen met Arabische of Farsi opschriften.

Bij het binnenrijden van het dorpje werden we begroet door een gigantische affiche met daarop het hoofd van Ayatollah Komeini. Dát was lang geleden dat ik die nog had gezien. Daarnaast een opschrift in het Engels: ‘Leve de Ayatollah! Wij laten ons niet vernederen!’ De sfeer kantelde daar, om het zacht uit te drukken. De auto’s in het dorp hadden zwarte vlaggen aan de antennes gebonden, elk huis had zwarte vlaggen buitenhangen en de moskee was in het zwart gehuld. Ze waren hier duidelijk misnoegd over iets en ik kon al bevroeden wat dat was.

De afscheiding

Vroeger was Ladakh namelijk een deel van de Indiase staat Jammu en Kashmir. Kashmir, de staat die sinds 1948 betwist gebied is tussen India en Pakistan en waar regelmatig terroristische aanslagen gebeuren tegen het in dit gebied massaal aanwezige Indiase leger. In het westen de Pakistani en in het oosten Tibet onder de knoet van de Chinezen. Fools to the left of me, jokers to the right, maar dan serieus. Nu herbergt India verschillende religies en dat heeft in het verleden vaak tot gewelddadige en bloedige confrontaties geleid. Bij de partition – de afscheiding – in 1947 van Pakistan aan de westelijke kant en Bangladesh in het oosten en volgens religieuze lijnen kwam een immense volksverhuizing op gang van naar schatting 20 miljoen mensen.

Moslims gingen naar het oosten of westen en velen bleven gewoon ter plaatse. Het overwegend Islamitische Kashmir werd samen met Jammu (overwegend Hindu) en Ladakh (overwegend Boeddhistisch) in één territorium verpakt: Jammu en Kashmir. Gedurende decennia maakten Islamitische families hier de politieke realiteit uit. Ook in het Boeddhistische Ladakh. Pakistaanse Kashmiri staken de Indiase grens over en pleegden aanslagen. Tot de Indiase premier Narendra Modi en het Indiase parlement in 2019 besloten dat het welletjes was en de politieke kaart van het noord-westen van India hertekenden. Ladakh werd een aparte territory en onder de bevoegdheid van Delhi geplaatst, net als Jammu-Kashmir.

Vernederde moslims

De moslimgemeenschap had op die manier geen grip meer op het Boeddhistische Ladakh en voelen zich vernederd door het schudden van de kaarten. Deze lezing van de gebeurtenissen gaat u overigens bij BBC World of Wikipedia niet terugvinden. Daar wordt Modi steevast een ultra-nationalist genoemd en komen alleen de slachtoffers van zijn beleid aan het woord. Daar waar de moslims dus een meerderheid waren in Jammu-Kashmir-Ladakh, zijn ze nu in het nieuwe territorium Ladakh een minderheid. En dat vinden ze een vernedering. Vandaar de zwarte vlaggen in het dorpje naast Leh en de foto’s van Ayatholla Komeini.

Vandaag – de dag van Ashura – herdenken diezelfde moslims de dood van Hoessein Ibn Ali, een martelaar uit het jaar 680. Het dorp is nu volledig in het zwart gehuld en slogans als ‘liever een martelaarsdood dan een laf leven’ staan op spandoeken geschilderd die de straat overspannen. Mannen, vrouwen en kinderen lopen slogans roepend door de straten. Ik begrijp ze niet, maar ze klinken niet vriendelijk. Iedereen is in het zwart gekleed. Sommige mannen en jongetjes dragen een rode sjaal om het voorhoofd gebonden, als ninja’s klaar voor de strijd. Ik verlang naar de lichtheid van Boeddhistische tempel, om zes uur ’s ochtends. Daar begreep ik ook niks van de woorden die werden gezongen, maar wel van de intentie.

Hoessein Ibn Ali

De religie van de dood