Op 15 augustus namen de Talibanstrijders, tot verbijstering van zowat heel de wereld, na een blitzoffensief de Afghaanse hoofdstad Kaboel in. Het installeren van een formele regering is slechts een kwestie van tijd. Dan zal de Volksrepubliek China worden geconfronteerd met een schijnbare nachtmerrie: een extremistische islamitische regering aan haar grenzen.

Toch heeft Beijing met een vreemd, bijna naïef aandoend optimisme op de laatste ontwikkelingen gereageerd. Hua Chunying, de woordvoerster van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken, zei maandag tegen verslaggevers dat ‘we de wensen en keuzes van het Afghaanse volk respecteren’. Alsof de Taliban-overname het resultaat was van een afgemeten nationale consensus in Afghanistan.

‘Eigen lot bepalen’

‘China verwelkomt de kans en is klaar om op een vriendschappelijke basis de betrekkingen met Afghanistan te verdiepen’, beklemtoonde Hua. ‘De Taliban hebben herhaaldelijk hun hoop uitgesproken om goede betrekkingen met China te ontwikkelen, en dat ze uitkijken naar China’s deelname aan de wederopbouw en ontwikkeling van Afghanistan (…) We juichen dit toe. China respecteert ten volle het recht van het Afghaanse volk om onafhankelijk zijn eigen lot te bepalen en is bereid om door te gaan met het ontwikkelen van vriendschappelijke en coöperatieve betrekkingen met Afghanistan.’

Hua riep de Taliban op om ‘voor een soepele overgang’ van de macht te zorgen en hun beloften na te komen om te onderhandelen over de oprichting van een ‘open en inclusieve islamitische regering’ en de veiligheid van de Afghanen te waarborgen.

Deze verklaring komt er natuurlijk niet zomaar. De Volksrepubliek China deelt een ruige grens van 76 kilometer met Afghanistan, een land dat al generaties lang door grotere mogendheden wordt begeerd vanwege zijn geostrategische belang. Peking heeft er alle baat bij dat er snel duidelijke afspraken worden gemaakt met de nieuwe bewindvoerders in Kaboel.

‘Taliban geen bedreiging’

Peking heeft vooral de laatste maanden, sinds het bericht van de terugtrekking van de Verenigde Staten uit Afghanistan, geprobeerd onofficiële banden met de Taliban te onderhouden. De reden hiervoor is simpel. De Chinezen vrezen al langer dan vandaag dat Afghanistan een mogelijke halteplaats zou kunnen worden voor Oeigoerse separatisten, de islamitische minderheid in het gevoelige grensgebied van Xinjiang.

Eind juli ontving de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi een select gezelschap van Taliban-leiders, waaronder Mullah Abdul Ghani Baradar, in Tianjin. Tijdens die bijeenkomst probeerden de Taliban Wang ervan te overtuigen dat ze geen bedreiging vormden voor de belangen van China. ‘De Afghaanse Taliban zullen nooit toestaan dat een leger het Afghaanse grondgebied gebruikt voor handelingen die schadelijk zijn voor China’, zei Baradar. ‘De Afghaanse Taliban zijn van mening dat Afghanistan vriendschappelijke betrekkingen moet ontwikkelen met de buurlanden en de internationale gemeenschap.’ Hij nodigde China zelfs uit om ‘meer betrokken te zijn bij het vredes- en verzoeningsproces van Afghanistan en een grotere rol te spelen bij toekomstige wederopbouw en economische ontwikkeling.’

In de loop van dit gesprek liet Wang expliciet doorschijnen dat Peking de Taliban zou legitimeren toen hij zei dat ‘de Afghaanse Taliban een belangrijke militaire en politieke kracht in Afghanistan is en naar verwachting een belangrijke rol zal spelen in het vredes-, verzoenings- en wederopbouwproces van het land.’

Voorzichtig optimisme in Peking

Het is voor buitenlandse waarnemers opvallend hoeveel waarde China lijkt te hechten aan de gesprekspunten van de Taliban en hun beloften voor zowel Afghanistan zelf als China. Baradar, bijvoorbeeld, vertelde Wang dat de Taliban ‘klaarstaat om met andere partijen samen te werken om een politiek kader in Afghanistan tot stand te brengen dat breed gedragen, inclusief is en door het hele Afghaanse volk wordt geaccepteerd, en om de mensenrechten, met name de rechten van vrouwen en kinderen, te beschermen.’ Berichten die het Westen de laatste dagen uit door de Taliban bezet gebied bereiken suggereren echter dat er niets van dien aard aan de hand is. In plaats daarvan jaagt de groep naar verluidt op potentiële tegenstanders en wordt de sharia, de islamitische rechtspraak onverkort toegepast.

Ondanks deze alarmerende tijdingen is er sprake van enig voorzichtig optimisme in Peking. De machtsovername door de Taliban zet immers de deur op een kier voor een nieuwe geopolitieke strategie. Een strategie, of eerder een gok, die zowel kansen als enorme risico’s kan inhouden. De belangrijkste overweging die hierin meespeelt is het handhaven van de stabiliteit na decennia van oorlog. Dit is niet meer dan logisch, aangezien China prioritair zijn grenzen en strategische infrastructuurinvesteringen in buurland Pakistan, de thuisbasis van de nog volop in ontwikkeling zijnde en handenvol geld kostende China-Pakistan Economic Corridor, kost wat kost wil veiligstellen. Voor de Chinezen zou een stabiel en meegaand bestuur in Kabul de weg vrijmaken voor een uitbreiding van zijn Belt and Road Initiative naar Afghanistan en via daar naar de Centraal-Aziatische republieken.

Anderzijds mag de denkpiste niet worden uitgesloten dat de Taliban China misschien als een cruciale toekomstige bron van investeringen en economische steun beschouwen. Hetzij rechtstreeks, hetzij via Pakistan. Dat land is tot nader order de belangrijkste regionale beschermheer van de Taliban en een nauwe bondgenoot van Peking.

Waarschuwingssignalen

De beloften van de Taliban om geen moslimextremisten onderdak te bieden die een potentiële bedreiging voor de Volksrepubliek China zouden kunnen vormen, moet op zijn minst met een korreltje zout worden genomen. De golf van recente aanvallen op Chinees personeel en Chinese projecten in Pakistan is een flitsend en niet te negeren waarschuwingssignaal over de mogelijke impact die een Taliban-regime in Afghanistan zal kunnen hebben op de economische en geopolitieke belangen van China in de regio. Zelfs als de Taliban hun beloften aan China nakomen (en dat is niet zeker, gezien de staat van dienst van de groep), zal de snelle overwinning van de islamitische militante groep ongetwijfeld soortgelijke krachten inspireren om over te gaan tot actie. Krachten, waarvan sommige absoluut niet zo vriendelijk zijn voor Peking.

De Chinezen zijn zich natuurlijk terdege bewust van de mogelijke risico’s die een deal met de Taliban kunnen inhouden. Maar geconfronteerd met een beperkt aantal niet al te geweldige keuzes, heeft Peking de berekening gemaakt dat het de beste gok is om de Taliban te omarmen en te proberen hen onder druk te zetten om hun beloften na te komen.

Hua Chunying

China danst met de duivel