Gelukkig is er Doorbraak. Want iemand moet Conner Rousseau verdedigen. Ook na zijn ‘live-in-het-journaal’ ontslag.

Met plezier voldoe ik aan deze maatschappelijke plicht. Je kunt kanttekeningen maken bij zijn attitude. Seksisme, racisme, machtswellust. Allemaal waar. Sommige mensen, politici inbegrepen, gedragen zich aanmerkelijk beter, dat is een waarheid als een gebergte.

Toch is Conner op het eerste gezicht niet heel ziek, integendeel, hij verteert het uitgaansleven wonderwel. Hij bevindt zich evenmin in een staat van krankzinnigheid. En toch moet hij ‘therapie’ volgen om te leren het gewicht van zijn woorden beter in te schatten.

Smalend

Therapie. Voor het eerst sinds lang hoorde ik belangrijke mensen hierover smalend doen. Belachelijk, klonk het hier en daar, zelfs bij journalisten die uit deugdzaamheid de heiligen van hun sokkel zouden duwen om hun plaats in te nemen. Een psychiater meldde droogjes dat therapie enkel helpt als iemand daar zelf voor openstaat. Bevrijdende woorden. Want tot voor kort kreeg iemand die ook maar de geringste opmerking maakte over de stortvloed aan therapeutische behandelingen en de wildgroei van experts ter zake, verontwaardigd het dodelijke zinnetje te horen: ‘Weet u wel hoeveel zelfmoorden er zijn in ons land?’ Daarna diende een lange en deemoedige stilte te volgen. De ongevoelige was op zijn plaats gezet.

Begrijp me niet verkeerd, adequate zelfmoordpreventie is meer dan noodzakelijk. Mensen die echt psychische problemen hebben, verdienen alle hulp die nodig is. Vandaag stuiten ze op lange wachtlijsten, vreselijk gewoon. Maar ondertussen heeft niet iedere sterveling therapie nodig en niet elke ‘therapeut’ is een solide bastion tegen een wanhoopsdaad.

Ziek

Je zou mogen verwachten dat artsen vaststellen wie ziek is en therapie nodig heeft. Dat is een vergissing. Juristen kunnen dat ook wanneer ze een bemiddelingstraject opleggen. Ik ben goed geplaatst om te melden dat je hen niet moet onder – maar zeker ook niet moet overschatten. Verder zijn er nog andere lieden van allerlei pluimage, vaak vlug in hun eer gekrenkt, die erg succesvol zijn in het onwettig uitoefenen van de geneeskunde.

Wat bezielt onze samenleving om mensen met een niet zo fijne mening zoals Conner Rousseau ‘ziek’ te noemen? Ik denk dat het komt omdat ze zichzelf niet zo gezond voelt. Wie afwijkende ideeën verkondigt, wordt ‘gek’ verklaard om de eigen twijfels te verjagen. Het doet me denken aan een prachtig citaat van Fjodor Dostojewski die lang genoeg dood is om ernstig te worden genomen: ‘Je kunt je niet van je eigen gezond verstand overtuigen door je buurman op te sluiten.’ De medicalisering van de andersdenkende is een intellectuele wanhoopsdaad. Het is niet omdat je krankzinnige meningen verkondigt dat je gek bent. Zoals je niet aan een ziekte hoeft te lijden om ongelukkig te zijn.

Machtsgeil nihilisme

Voor wie eraan mocht twijfelen, ik kan het niet genoeg herhalen, mensen met echt psychische problemen neem ik wel degelijk ernstig. Conner Rousseau dus niet. Wel vraag ik me af hoe het komt dat zoveel mensen vandaag worstelen met hun mentale gezondheid. Meestal zijn ze niet arm en evenmin lijden ze aan een terminale ziekte. Hoogstens is hun partner maar zozo en is hun werk, dat voornamelijk bestaat uit papieren invullen, niet elke dag even leuk. Maar hoeft dat tot haast ondraaglijk psychisch lijden te leiden? En dat in tijden dat de Verlichting ons duizelingwekkende inzichten verschaft in onszelf en de wereld die ons omringt. De wetenschap floreert, experts allerhande rijzen als paddenstoelen uit de grond.

Soms denk ik dat de spirituele leegte onze samenleving parten speelt. Ze leidt zowel tot het machtsgeile nihilisme van Conner Rousseau als tot veler stille onvrede met het eigen leven dat volmaakter zou moeten zijn dan het is.

Misschien missen wij echt geloof, in de religieuze of spirituele zin. Of echt ongeloof, dat kan evenzeer. Want ook daar heerst een crisis. Jaren geleden pikte ik de briljante vrijzinnige filosoof Hubert Dethier (1933-2019) bij hem thuis op. Samen reden we verder naar een conferentie waar ik me niets meer van herinner. In de auto uitte Dethier zijn bezorgdheid over de kwaliteit van het ongeloof. ‘Het atheïsme haalt geen niveau meer’, zei hij. ‘Weinigen doen nog moeite om er echt diep over na te denken.’ Ik dacht over het geloof precies hetzelfde. Het werd een fijne en bemoedigende autorit. Vandaag zouden we zeggen: we waren heel even elkanders therapeut.