Een nieuwe ontdopingsgolf heeft Vlaanderen in zijn greep: lieden die uit de katholieke Kerk willen treden en hun naam uit het doopregister willen geschrapt zien. Dat heeft natuurlijk alles te maken met de VRT Canvas-reeks ‘Godvergeten’ over seksueel misbruik van minderjarigen door katholieke priesters en paters. Het begon met de zaak-Vangheluwe in 2010 en de daarop volgende Operatie Kelk, die finaal in de proceduresoep eindigde. Met een zwijgzaam kerkelijk instituut waarin vooral de gepensioneerde kardinaal Godfried Danneels een dubbelzinnige rol speelde. Deze rol wordt, tot verontwaardiging van velen, nu overgenomen door de Antwerpse bisschop Johan Bonny, die in een interview op Radio 1 zowaar aan zelfbeklag deed (‘Ik ben geen priester geworden om dit allemaal te moeten opkuisen’). Ondertussen hield de dissidente priester-auteur Rik Devillé de druk op de ketel. Hij was ook de primaire informatiebron van de makers van ‘Godvergeten’.

Theatrale setting

VRT

Kerkjurist Rik Torfs: theologisch is ontdoping een absurditeit, financieel maakt het niets uit.

Seksueel misbruik, vooral bij jongens, is zo oud als de Kerk zelf, of minstens sinds de instelling van het celibaat op het eerste Lateraanse Concilie in 1123. Geestelijken knijpen sindsdien de katjes in het donker en de Kerk hield de potjes gedekt. Dat de slachtoffers vandaag naar buiten treden is de logica zelve, zeker gezien de verzwakte positie van het instituut nauwelijks nog enig moreel gezag uitstraalt.

Maar met dat ‘ontdopen’ komt het verhaal van het misbruik weer terecht in een theatrale setting waar het niet thuishoort. Een aantal BV’s zoals Radio 2-presentatrice Siska Schoeters, DS-cartoonist Lectrr alias Steven Degryse, en DM-journalist Joël De Ceulaer namen het voortouw om zich bij wijze van protest uit het doopregister van de katholieke kerk te laten schrijven, via een brief aan het bisdom. Dat is vooral een stunt, bedoeld voor de galerij. Kerkjurist Rik Torfs wees er fijntjes op dat de Kerk zelf nooit iemand als ‘ontdoopt’ beschouwt, je kan het wijwater niet afwassen. Zich ‘ontdopen’ heeft daarom iets paradoxaals: men voltrekt het ritueel in de omgekeerde richting en bevestigt eigenlijk de betekenis ervan. Terwijl het buiten de Kerk geen betekenis heeft. Het is simpele logica, maar misschien nog te moeilijk voor figuren als Siska Schoeters en Joël De Ceulaer.

Ten tweede maakt zo’n geste geen moer uit voor de subsidiëring van de katholieke kerk, waarvan de bedienaars sowieso grondwettelijk door de staat bezoldigd worden. Evenals trouwens deze van de andere erkende erediensten, te weten de anglicaanse, islamitische, israëlitische, orthodoxe en protestantse. Uw ontdopingsbrief wordt dus, om het beleefd uit te drukken, verticaal geklasseerd.

Nood- en dwangdopen

Dat waren nog eens tijden: bisschop Wolfran probeert de Friese koning Radboud te dopen, maar deze bedenkt zich en stapt de vont weer uit (ca. 700).

Zelf ben ik gedoopt en deed mijn eerste communie. Het sacrament van het vormsel werd me onthouden wegens onvoldoende stempeltjes op de aanwezigheidskaart van de ochtendleringen, het gevolg van luiheid en andere activiteiten die een ontluikende puber in beslag nemen. Ik hoef me dus alvast niet te ont-vormen, voor zover dat nodig zou zijn, maar ook ont-dopen lijkt me een zinloze bezigheid.

Want ja, dat doopregister. Kerken en geloofsgemeenschappen hebben zieltjes nodig, leden, gelovigen. Alleen de katholieke kerk heeft een massa slapende leden, simpelweg omdat die als ukje ooit een geut water over zich hebben gekregen, en dat ook ergens werd bijgehouden. Zijn het dan gelovigen? Natuurlijk niet. Betekent hun gedoopt-zijn iets? Het is bijna surrealistisch om daar ja op te antwoorden. En toch. Ik kan Joël De Ceulaer in het zwembad duwen en hem mits het prevelen van de juiste formule dopen, of in zijn geval zelfs wederdopen zonder dat hij er erg in heeft. Dat gebeurt om reden van hoogdringendheid, en de catechismus laat mij dat toe (‘in nood mag en moet iedereen dopen’). Let dus op als u onverwachts een emmer water over u krijgt. De bucket challenge zou wel eens een onvoorziene meerwaarde kunnen bevatten.

Dit alles maar om te zeggen dat de doop alleen betekenis heeft voor wie erin gelooft, en die simpele waarheid schijnen weinigen vandaag te snappen. Voor verenigingen als het Humanistisch Verbond is het anderzijds een industrie: het levert logistieke diensten in verband met ontdoping, zoals voorgedrukte formulieren, adressen van bisdommen, enzovoort. Het verbond is namelijk een soort tegenkerk die leeft van het papenvreten, daarvoor ook subsidies krijgt, er personeel en een secretariaat op nahoudt, enzovoort. Dus moeten deze mensen hun sociale relevantie ook constant bewijzen. Ooit verkochten ze speeltjes met een lachband die je kon aanzetten als de kerkklokken begonnen te luiden.

‘Consistentie’

Cinevox

Ibbe Daniëls: schemerzone tussen journalistiek en activisme.

De aandachtshoerderij van Schoeters en co rond deze ontdoop-rage vestigt onze aandacht op nog een ander heikel punt: de positie en de intenties van de makers van ‘Godvergeten’, Ibbe Daniëls en Ingrid Schildermans. De VRT vermeldt ze niet in de generiek, maar in de media laten ze geen twijfel bestaan omtrent de activistische insteek van hun documentaire. In Humo klinkt het zo: ‘Ik vind het fantastisch… (nl. de ontdoop-acties – JS) … Ik heb mezelf vorige week ook laten ontdopen. Niet via e-mail, maar op de ouderwetse manier: via een brief naar mijn bisdom, met een postzegel van de koning.’

Dat is krasse taal voor een journalist. Het is ook de reden waarom de makers niemand van de Kerk zelf aan het woord lieten: dat zou ‘de consistentie van de documentaire schaden’ (DS 26/8). Euh… consistentie? Ik verwacht van zo’n documentaire vooral objectieve informatie en een evenwichtige benadering, zonder scrupules en zonder sensatiezucht.

Terwijl het debat ook verder moet opengetrokken worden rond religie en seksueel geweld. Genitale verminking bijvoorbeeld, in het jodendom en de islam: de besnijdenis wordt in ons land nog altijd toegelaten en zelfs volledig terugbetaald. Of het gedogen van pedofilie in de islam, waar wel getoeterd wordt tegen een paar uur seksuele opvoeding, maar kindbruidjes in navolging van de profeet helemaal geen taboe zijn.

Voor de rest moeten we de echte inzet van het debat niet uit het oog verliezen: het afschaffen van subsidies aan religies en erediensten, goed voor zo’n half miljard euro per jaar. Kerkgemeenschappen moeten zichzelf bedruipen via de fiscale aangifte van gelovigen – dus niet via subsidiëring door het buitenland -, en de seculiere staat moet zich met de betoelaging van erediensten niet bezig houden.

Tenslotte nog goed nieuws voor de ontdoopte Joël De Ceulaer. Recent heeft Delhaize de vergunning binnen gehaald om de Gentse Sint-Annakerk te verbouwen tot een supermarkt. Het probleem lost gewoon zichzelf op, dankzij het kapitalisme en de retailsector. De bepotelde misdienaars halen eindelijk hun gram en kunnen veilig langs de selfscan passeren, geen misbruik meer mogelijk. Nu de kooplieden zich in de tempel hebben geïnstalleerd, worden de evangeliën geannuleerd en is het alsof er nooit pausen, bisschoppen of priesters zijn geweest. Als dit ook maar snel met moskeeën en andere heiligdommen kon gebeuren.

Ibbe Daniëls

Snel en deskundig ontdopen met Siska en Joël