Het uur van de waarheid slaat: de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan zet zijn laatste troeven in aan de goktafel. Het is erop of eronder. De kans dat hij op korte termijn het onderspit zal delven, vergroot met de dag. De gang naar Brussel wordt ook zijn Canossa.

De afbouw van Europese steun voor de opvang van doorwijkelingen op Turks grondgebied wordt met de dag waarschijnlijker. Logisch, want van de 3,7 miljoen vluchtelingen uit Syrië, Afghanistan, Iran en flinke stukken Noord- en Sahel-Afrika is een deel tersluiks doorgesluisd naar Europa. Een veel groter deel is ingeschakeld in de zwarte economie van Turkije als goedkope arbeidskrachten (kinderen inbegrepen). En een ander deel is tot slot als pasmunt opgevoerd om zogenaamde veiligheidszones in de buurlanden aan te leggen. De facto gaat het gewoon om een uitbreidingsoorlog.

Gezichtsverlies

Natuurlijk besparen Europese leiders Charles Michel en Ursula von der Leyen hem gezichtsverlies. Niemand heeft er baat bij de dictator van 80 miljoen Turken in het openbaar te affronteren. Deels uit eigenbelang – de vluchtelingenstroom indijken – deels uit berekening – een imploderend Turkije brengt de buitengrens van de Unie en de bemiddelingspogingen met het Middden-Oosten in het gedrang. Maar dat Erdoğan weldra persona non grata wordt staat buiten kijf.

De tekenen bedriegen niet. De hysterische propaganda van de Erdoğanaanhangers bereikt haar grenzen, en gaat over in onhebbelijke verwijten, zelden of nooit gestoeld op feiten. De afdreigingen daarentegen nemen goebbeliaanse afmetingen aan. Zo beschuldigt minister van Binnenlandse Zaken Süleyman Soylu Griekenland ervan ‘alle internationale regels te breken en de mensenrechten te schenden’ nadat er één dode was gevallen bij het afstoppen van een vluchtelingenstroom die Turkije doelbewust politiek wou uitbuiten.

Grootmacht

‘En Europa praat dat allemaal goed.’. Jazeker, de hondstrouwe spreekbuis van Erdoğans AK-partij, de krant Yeni Şafak (Nieuwe Dageraad), windt er geen doekjes om: ‘Vluchtelingen? Europa’s veiligheid zal sidderen. Turkije dient niet langer als beveiligingsschild van Europa.’ Want Turkije is een grootmacht op zichzelf: ‘De geschiedenis maakt een ommezwaai. Dat is wat wij noemen “het ontstaan van een nieuwe regio die rond Turkije ontstaat”. En iedereen – Rusland, de EU, de buurlanden, Iran, Saoedi-Arabië moeten deze nieuwe grootmacht erkennen.’

Van bescheidenheid is de volksmenner en hoofdredacteur Ibrajim Karagül niet te verdenken. De krant die uitblinkt in uit de duim gezogen interviews (met Noam Chomsky, onder meer, die ‘Turkije een steunpilaar voor de verdrukten in Syrië en Egypte’ zou genoemd hebben in een Engels interview dat ze zelf had geschreven en met automatische google-vertaling nogal opzichtig had vertaald) en vervalste gegevens (over de rellen rond het Gezipark, over de Koerden, de joden, homo’s en al wat de formalistische islam haram vindt), is de Völkischer Beobachter van Turkije.

Een onderzoek van de Hrant Dink Stichting (genoemd naar de in 2007 vermoorde Armeens-Turkse journalist) wees in 2014 al uit dat minderheden en politieke tegenstanders onder haatdragende artikelen bedolven werden. De krant ontsloeg ook iedereen die kritiek durfde te uiten op Erdoğan. Yeni Şafak is eigendom van de Albayrak Holding, die nauwe banden heeft met de president. (Ook Erdoğans schoonzoon, Berat, heet Albayrak, hoewel voor zover ik weet geen familie. Wel was hij verantwoordelijk voor de grote energiecrisis in 2018 als gevolg van overmatige leningen, en dus gepromoveerd tot minister van Financiën. Geen uur na zijn aanstelling had de munt, de lira, bijna 4 % van zijn waarde verloren.)

Machtswellust

Erdoğan heeft jaar na jaar geprobeerd een verlengstuk te breien aan zijn succesrijke jaren als burgemeester van Istanboel – een functie die zijn partij schandelijk verloor vorig jaar, ondanks politiek ingrijpen en een tweede stemronde. Het burgemeesterschap ging naar de charismatische Ekrem İmamoğlu die zowel van de kemalistische CHP als van de conservatieve IYI-partij steun kreeg.

Dat is deerlijk mislukt om drie redenen: zijn economisch wanbeleid, machtswellust, en faliekant pokeren tussen Rusland en de NAVO. Het vertrouwen van de VS heeft hij volledig verspeeld door als cavalier seul luchtafweersystemen te kopen in Moskou, die niet aansluiten op de wapenuitrusting van de NAVO, en door Syrië op twee plaatsen binnen te vallen. Eerst in Koerdistan, waar de Amerikanen hun vroegere bondgenoot tegen Assad ongegeneerd lieten vallen, dan in Idlib, om te verhinderen dat Assads troepen tot de Turkse grens zouden doordringen. Dat hij zich niet stoort aan de internationale grenzen is vanzelfsprekend.

Zegebulletins

Yeni Şafak draait gewoon de verantwoordelijkheid om in hitsige zegebulletins over militaire operaties. ‘Eufraatschild, Olijftak, het Lente Vredesoffensief, Lenteschild, ze zijn alle op overwinningen uitgedraaid. Nu doemt het grootste succes op.’ (Bedoeld wordt: moordende drone-aanvallen.) ‘De wereld zal Turkijes toorn en vastberadenheid aanschouwen. (…) Negen jaar lang hebben wij ons moeten verdedigen.’ (Verdedigen tegen PKK, IS, de minderheidsregering rond de Syrische stad Latakia, de VS, Iran, Rusland, Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten – één tegen allen.) ‘Nu gaan wij in het offensief.’

Onvrede

Hoe luider de lof, hoe dramatischer de binnenlandse toestand. De onvrede over president Erdoğan is in februari gestegen tot bijna 52%, nog 42% steunt hem. Ter vergelijking: vlak na de zogenaamde poging tot staatsgreep in 2016 stond 68% van de bevolking achter hem. En deze peiling is nog uitgevoerd vóór de smadelijke tol die hij tegen zijn ‘bondgenoot’ Rusland opliep: bij bombardementen op Idlib kwamen 34 Turkse soldaten om. Daarna moest Erdoğan bij Poetin gaan bedelen om een bestand dat zijn gezicht kon redden. Poetin stemde ermee in dat er grensbeveiliging komt maar bevestigt dat Syrië recht heeft op controle over zijn eigen grondgebied. Het héle grondgebied.

Tegenpruttelen lag moeilijk, al reisde Erdoğan ook naar Oekraïne. Bij president Volodymyr Zelenski veroordeelde hij de aanhechting van de Krim bij Rusland en beloofde een kleine 30 miljoen euro steun. Der Spiegel noteerde meesmuilend: ‘Hij scandeerde “Roem voor Oekraine”, een nationalistische slogan die de Russische regering moeilijk anders kon duiden dan als provocatie.’

Radeloos

En zo hopt Erdoğan van de ene voet op de andere. Want ook andere initiatieven wijzen op radeloosheid. Zo stuurt Turkije huurlingen naar Libië om er de machteloze president, Fajez Sarraj, te steunen, die buiten de hoofdstad Tripoli nog nauwelijks grondgebied controleert. Moskou schaart zich aan de zijde van krijgsheer Chalifa Haftar, net als Egypte en de VAE. Europa heeft met Libië een grensbewakingsovereenkomst om te verhinderen dat te veel vluchtelingen overzee Italië of Malta bereiken. Dat er daarbij weinig rekening wordt gehouden met de mensenrechten, is een publiek geheim.

Nu pocht Turkije dat er op 4 maart al 135.844 Syrische vluchtelingen naar Griekenland waren gedreven (begeleid door de nieuwsmedia), waar Griekenland er amper 17.000 had geteld. Zo haalt Ankara fel uit naar de Arabische Liga die vindt dat Turkije niks te zoeken heeft in Syrië. Minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Çavuşoğlu pakte uit met een surrealistisch verweer: ‘Wij hebben altijd de territoriale onschendbaarheid en de politieke eenheid van de Arabische landen geëerbiedigd en ondersteund. Wij hebben altijd meegewerkt aan het bevorderen van de stabiliteit in de regio.’ De oren van de Koerden tuiten er nog van.

Willekeur

Want ook in eigen land blijft de willekeur doorgaan. Even was er hoop toen een rechter in Istanboel besloot dat negen Gezibetogers in 2013 (!) op het Taksimplein de regering niet wilden omverwerpen. Daar wou Erdoğan een groene zone opofferen aan een megalomaan project van een reuzemoskee en een winkelcentrum. De politie pakte toen 5000 protesterende betogers op, 22 mensen kwamen om. De negen riskeerden samen een celstraf van 47.520 jaar.

Wie megalomaan is moet het op alle terreinen zijn. Het is al de derde vrijspraak na 2013 en 2015, de rechter erkent vrijheid van vereniging en meningsuiting. Alleen: de hoofdverdachte, de filantroop en mensenrechtenijveraar Osman Kavala, werd onmiddellijk opnieuw opgepakt. Hij wordt beschuldigd van betrokkenheid bij de ‘staatsgreep’ van 2016. Amnesty International had daar maar één woord voor: ‘berekende wreedheid’. Inzake de rechtsstaat is Turkije afgezakt naar plek 109 op 126 onderzochte landen. Maar wie zich massaal tegen eigen burgers keert, mag zich aan volkswoede verwachten. Die tijd lijkt niet veraf meer voor Erdoğan.

Ibrajim Karagül

Roekeloos eindspel van Erdoğan