Het beroemde boek 1984 van George Orwell steunt op persoonlijke ervaringen. Hij vocht in 1936-1937 tegen Franco in de Spaanse Burgeroorlog, maar begon na te denken toen hij de communisten aan het werk zag. Hij overleed nauwelijks enkele maanden na de laatste hand te hebben gelegd aan zijn werk 1984, waaraan de uitdrukking Big Brother is ontleend. Orwell liep met deze roman vooruit op de wetenschappelijke theorievorming over het verschijnsel totalitarisme.

Iris Scheys (niet) toevallig geboren in 1984 nam de uitdaging aan het boek van Orwell te transponeren naar 2084. Dat resulteerde in het sublieme boek Een tijdreis van George Orwells 1984.

Je draagt je boek op ‘aan alle andersdenkenden, zwarte schapen, buitenbeentjes en de vele anderen die soms twijfelen aan hun gezond verstand’. Hoe letterlijk moeten we dat nemen?

‘Ik draag mijn boek inderdaad op aan andersdenkenden en zwarte schapen. Ik voel me namelijk soms ook zo, net als het hoofdpersonage in het boek. Will (Winston in 1984) heeft het gevoel dat er iets niet helemaal klopt, maar staat er helemaal alleen voor. Will kan bij niemand aankloppen om te achterhalen wat zijn gevoel hem nu wil vertellen, want het past niet bij het narratief. Soms heb ik ook het gevoel alsof ik tegen de stroom inzwem. Maar het is niet omdat je de enige bent, of denkt de enige te zijn, die iets anders denkt, dat je gek bent.’

‘De eerste die beweerde dat de aarde niet plat was, werd ook niet op applaus onthaald. De astronomische ontdekkingen van Galileo Galilei zorgden voor een immens conflict met de kerk. Of wat te denken van de arts Ignaz Semmelweiss die artsen opdroeg om hun handen te wassen wat toen veel tegenstand teweegbracht? Is een enkeling die iets anders beweert dan de massa dus per se iemand die iets onwaars beweert? In mijn ogen zijn het steeds enkelingen die impopulaire meningen verkondigden, mensen die grootse dingen voor de wereld betekend hebben.’

Wat moeten we met die vier ministeries, het Ministerie van Vrede, Ministerie van Liefde, Ministerie van Welvaart en Ministerie van Waarheid?

‘Voor mij is het Ministerie van Waarheid uit het boek het belangrijkst. Steeds vaker en steeds meer zie ik bewijzen dat onze globalistische maatschappij ook zo’n ministerie aan het uitbouwen is. Ik denk hierbij aan de factcheckers van Facebook die iedereen censureren die bepaalde ‘verboden’ woorden laten vallen, zelfs als er artikels uit toonaangevende magazines zoals The Lancet, Nature e.d. worden gedeeld. Ik zie vaak met eigen ogen hoe snel informatie van social media gehaald wordt wegens zogezegde tegenstrijdige informatie.’

‘Ik kaart ook graag het voorbeeld aan van Sam Brokken die vorig jaar in april durfde beweren in De Zevende Dag dat vaccins tegen Covid-19 niet zouden beschermen tegen overdracht of besmetting. Zijn mening lag niet in het verlengde van wat men wilde horen. Sam Brokken werd niet lang daarna voor die uitspraak ontslagen. Zijn gesprekspartner, viroloog Pierre van Damme, die het op dat moment oneens was met hem, verkondigde vele maanden later echter hetzelfde als Sam Brokken. Deze man behield zijn baan én faam. Veel staatsvirologen en ministers claimden maanden na hun uitspraken ook vaak dat ze bepaalde uitspraken niet gezegd hadden.’

‘Wat me ook opvalt is dat censuur ook op andere gebieden steeds vaker voorkomt. Kijk naar de WHO die onlangs de definitie van ‘pandemie’ aanpaste en de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC) die stilletjes claims over mRNA-vaccins wijzigden. Ik kom vaak met voorbeelden uit de Covid-crisis, maar helaas heb ik daar ook de meeste misstanden gezien. We kunnen ook kijken naar China waar zoekmachines gecensureerd worden of naar Zwitserland waar een muziekband het zwijgen werd opgelegd omdat ze wegens hun rastakapsels beschuldigd werden van ‘culturele toe-eigening’.’

‘Ook het Ministerie van Vrede komt steeds dichterbij. De oorlog met Oekraïne maakt oorlog niet langer een ver-van-mijn-bed-show. Dat het Ministerie van Liefde in veel landen al bestaat, met folteringen en dergelijke, weet iedereen. Ik hoop dat het ons bespaard blijft. Het Ministerie van Overvloed (economische zaken) lijkt ook aan een opmars bezig. Door de huidige maatregelen tegen Rusland schiet Europa zichzelf in de voeten, waardoor de prijzen en de inflatie de pan uit swingen.’

Bij de instrumenten die Big Brother inzet om de bevolking ononderbroken te bewaken, vermeld je ook drones, die in de tijd van Orwell natuurlijk nog niet bestonden. Welke andere nieuwe surveillancetechnieken zie je nu in gebruik?

‘Ik zie naast drones vooral veel privacy-overtredingen door onze telefoons. Meta van Facebook weerspiegelt in reclames onderwerpen die ik nooit op mijn telefoon opzocht. Ook de Alexa’s van deze wereld nemen achtergrondgesprekken van huishoudens op ‘ter verbetering van de service’. Ook Samsung staat bekend als meeluisteraar via hun smart-tv’s. De ontelbare camera’s op straat (voor onze veiligheid, wordt ons verteld), weten bijna altijd en overal waar je bent.’

‘Ook artificiële intelligentie weet sneller of je depressief bent dan jijzelf, aan de hand van je zoekresultaten. Jouw surfgedrag wordt vaak doorverkocht aan marketingbedrijven waardoor er meer van jou bekend is dan je zelf denkt. En laten we het social creditsysteem in China niet vergeten. Het lijkt ver van ons bed, maar is dichterbij dan we denken.’

Kan je dit boek echt lezen en waarderen zonder vooraf Orwells ‘1984’ te hebben gelezen?

‘Ik ben opzettelijk heel dicht bij Orwells woorden gebleven, opdat men 1984 niet zou moeten herlezen. Mijn herwerking is er vooral voor de mensen die geïnteresseerd zijn in dit thema, maar die 1984 te oubollig vonden en/of er niet doorheen kwamen. De moderne toets is echter vooral voor de leesbaarheid bedoeld en om de link met onze huidige samenleving te leggen. Uiteraard is het altijd een meerwaarde als je het origineel ook nog eens leest. Maar in tijden van informatie-overvloed is het niet altijd evident om je op een werk te storten dat dateert uit 1949.’

Het originele ‘1984’ bevat een appendix met de hele newspeak die men de bevolking heeft opgedrongen. Dat had ik ook graag gelezen in je ‘2084’. Waarom geef je geen aangepaste versie?

‘Klopt. Ik heb de appendix opzettelijk weggelaten. Voor mij was dit too much. Ik las dat deel dan ook met een half oog en verloor meermaals mijn concentratie. Voor mij waren de algemene boodschap en de verhaallijn belangrijker. Voor mij werd het concept van Nieuwtaal (newspeak) voldoende duidelijk tijdens het lezen van het verhaal. Toch is het wel een interessant gegeven, want wie de taal beheerst, heeft veel macht. Orwell zag dit al heel vroeg in, in een tijd waarin er niet veel bekend was over NeuroLinguïstisch Programmeren of hypnosetechnieken. Hoewel, Orwell kreeg les van Aldous Huxley die in Brave New World ook het concept autosuggestie en hypnosetechnieken aanwendt. Als we kijken naar onze tijd, dan verwijs ik naar de aanpassing van definities, de termen als bijvoorbeeld ‘antivaxer’ of de vele andere technieken die de overheid aanwendde om mensen in het gareel te laten lopen.’

Orwell liep met ‘1984’ vooruit op de politieke theorievorming inzake totalitarisme (Hannah Arendt e.a.). Wil jij daar iets aan toevoegen of in die richting stimuleren?

‘Orwell werd voor het eerst getriggerd door het totalitarisme van het Franco-regime, dat hij in Spanje bevocht, en daarna door het Russische communisme. Dit plantte het zaadje voor zijn visie op het totalitarisme. In mijn ogen heeft hij erg goed ingeschat, aangevoeld en neergepend wat totalitarisme kan aanrichten met mens en maatschappij.’

‘Orwell opende mijn zestienjarige ogen destijds voor het concept totalitarisme. Ik had toen nog geen les over Chinese en Russische geschiedenis gehad. Ik las hierover onlangs een prachtig werk van Mattias Desmet dat ik iedereen zou willen aanraden. Het thema is erg complex, maar boeiend. En levensbelangrijk.’

Ignaz Semmelweiss

Big Brother, 1984 geactualiseerd naar 2084.