Op woensdag, 23 september, vond achter gesloten deuren de inhuldiging van Loekasjenko als president plaats. Gedurende de nacht van dinsdag op woensdag werden in het geheim hooggeplaatste militairen, bekende sporters, artiesten en politiechefs naar het Paleis van de Onafhankelijkheid gebracht om op hun stoel urenlang de plechtigheid af te wachten.

Geheime eedaflegging

De staatszender BelTa meldde dat Loekasjenko de volgende eed aflegde: ‘Ik verklaar het volk van de republiek Wit-Rusland trouw te zullen dienen, de rechten en vrijheid van de burgers te eerbiedigen, de grondwet van de Wit-Russische Republiek te beschermen en de mij toevertrouwde taken gewetensvol uit te voeren.’

Tijdens de ceremonie waren geen buitenlandse diplomaten verschenen. In zijn rede bedankte Aleksandr Loekasjenko de aanwezige politiechefs. ‘Jullie jongens in uniform, als voorhoede van ons leger, als vertegenwoordigers van de mannen die een maand geleden dat afschuim hebben gestopt op onze schone en gezellige straten van Minsk… Ik heb diep respect voor jullie. De staat zal dit nooit vergeten, ik bedank jullie vanuit het diepst van mijn hart.’

Massale protesten

Nadat informatie over de geheime inhuldiging toch bekend was geworden, kwam het tegen de avond over het hele land tot spontane, massale protesten. In de hoofdstad verdreef de politie met waterkannonen, knuppels en stungranaten de mensen. Voor het metrostation ‘Poesjkinskaja’ vonden gevechten plaats tussen ordetroepen en deelnemers aan de protesten. Men arresteerde minstens 200 demonstranten.

https://twitter.com/novosyolov/status/1308882758526267396

Op de weg deed zich een vreemd incident voor toen vijftig agenten met knuppels op een VW Passat insloegen. De bestuurder kon in zijn auto vluchten. Toch hield men hem later nog aan. Volgens Olga Tsjemodanova, woordvoerder van politie, ging het om een 30-jarige inwoner van Minsk. Die zou onder invloed van alcohol achter het stuur gezeten hebben. Inmiddels zou de verkeerspolitie hem ingerekend hebben. Waarom de agenten in groten getale op de auto insloegen, verklaarde ze niet.

Getuige Ivan Ivanovitsj Ivanov

De rechtbank in Minsk wees afgelopen vrijdag, 25 september, de eis van de verdediging tot vrijlating van oppositieleider Maria Kolesnikova af. Midden september had de rechter al beslist haar arrest te verlengen tot 8 november. Ook arresteerde men de advocaat van Kolesnikova. Dit wegens ‘deelname aan massale protesten en verzet tegen een ambtenaar in functie’ op 30 augustus. De advocaat zei dat ze op de bewuste dag met haar dochter spullen voor school had gekocht en niet bij de demonstratie aanwezig was. Als voornaamste getuige voor deelname aan de protesten figureerde in het protocol een man met de naam ‘Ivan Ivanovitsj Ivanov’.

Ontslagen locoburgemeester

Op vrijdag ontsloeg men Michail Zagortsev, locoburgemeester van de Russische stad Jalta, vanwege zijn steun aan de demonstranten in Wit-Rusland. Zagortsev stak midden augustus op een video aan vrienden en bekenden de demonstranten een hart onder de riem. Ook opperde hij dat Russische ordetroepen worden ingezet om de protesten te onderdrukken. Hij riep de Russen op hun zonen niet met dat doel naar Wit-Rusland te laten vertrekken. Daags na zijn benoeming in Jalta zetten verschillende sites de video online.

Zagortsev is geboren in het zuidoosten van Wit-Rusland. Hij werkte decennialang op verschillende bestuurlijke posities in zijn geboortestreek. Later trok hij voor zijn gezondheid naar Jalta. ‘Hij is ontslagen. Zijn uitspraken waren niet in overeenstemming met zijn functie,’ aldus de burgemeester van Jalta. Die was met Zagortsev bevriend. Hij zou hem zelf binnengehaald hebben vanwege het grote gebrek aan mensen met bestuurservaring op de Krim. In een interview met de krant Novaja Gazeta zei Zagortsev: ‘Als een kind, vrouw of een bejaarde wordt geslagen, dan ben ik daar als man die inmiddels zelf opa is, altijd tegen. Hoe kan een normaal mens daar anders over denken?‘

Besprekingen met Leningrad en Irkoetsk

Aleksandr Loekasjenko ontving op dezelfde vrijdag zowel Alexander Drozdenko, gouverneur van de regio Leningrad, als Igor Kobzjev, de nieuwe gouverneur van de stad Irkoetsk. Tegen zijn collega uit Irkoetsk grapte Loekasjenko: ‘Uw populariteit onder de Siberiërs is enorm. U heeft geluk ver weg te zitten van het westen, anders zouden ze bij u ook zo’n gekleurde revolutie beginnen vanwege het hoge percentage waarmee u bent gekozen.’ Gouverneur Kobzjev die de ondersteuning van het Kremlin geniet, werd op 13 september volgens de officiële resultaten met 60% van de stemmen gekozen. De opkomst in Irkoetsk was met slechts 32% een van de laagste in heel Rusland. Men weigerde ook 8 kandidaten onder uiteenlopende voorwendselen zich te registreren.

Generale repetitie voor de inhuldiging van Tichanovskaja

Op zaterdag hield men in de Wit-Russische hoofdstad de traditionele vrouwenmars. De naam van de demonstratie was deze keer ‘de generale repetitie voor de inhuldiging van Tichanovskaja als president’. Enkele duizenden vrouwen namen deel aan de protesten. Er werden minstens 60 arrestaties verricht. Op beelden was onder andere te zien hoe vier leden van de oproerpolitie een jonge vrouw aan armen en benen wegdroegen. Tijdens een interview met een demonstrante door een medewerker van de staatstelevisie was het de de oproerpolitie OMON die haar afvoerde.

Гражданское общество, это когда таксист помогает спастись от мусоров, а не выдаёт с потрохами pic.twitter.com/JJyKQB3UPP

— Vladlen Los (@VladlenLos) September 23, 2020

Aan het einde van de namiddag werden lukraak mensen opgepakt die zich alleen of in kleinere groepen op binnenpleinen in het stadscentrum bevonden. Ook pakten agenten in burger vier journalistes op. Volgens een woordvoerder van de politie van Minsk ging het erom ‘de identiteit van de reporters vast te stellen.’ Ze zouden dezelfde avond nog op vrije voeten zijn gesteld. Een groot aantal eerder opgepakte journalisten zitten nog steeds in arrest.

’s Avonds werden sites van de staatstelevisiezender Belarus 1 en ONT gehackt. Minutenlang liep op de internetpagina’s een video met beelden van het uiteenjagen van demonstraties en pas vrijgelaten mensen die in tranen hun verhaal doen over het politiegeweld. Een groep die zich de ‘cyber-partizanen’ noemt, eiste de verantwoordelijkheid op. Beide sites bleven daarna urenlang niet toegankelijk.

Volksinhuldiging

Op zondag kwamen in de hoofdstad minstens honderdduizend demonstranten bijeen voor de zondagse protesten onder de naam ‘volksinhuldigung van de echte president’. De naam is een antwoord op de op woensdag gehouden geheime inhuldiging van Loekasjenko. In Minsk zette men de metro stil en blokkeerde vele straten. De proteststoet had als einddoel de woonblokken die men in 2014 speciaal voor medewerkers van de OMON bouwde. De toegang tot de betreffende straat was echter geblokkeerd door politiebussen waarop de demonstratie tegen het einde van de middag eindigde.

Ook in andere steden kwamen tienduizenden op de been. In Homel, de op een na grootste stad van Wit-Rusland, werden de mensen met traangas en stungranaten uiteengejaagd. Hierop plaatste de site NEXTA op telegram een van de ‘cyber-partizanen’ verkregen lijst met gegevens van 811 politieagenten uit de stad. Op een aantal plekken zijn de persoonsgegevens verwijderd en vervangen door de zin: ‘deze persoon heeft bevestigd zijn ontslag te hebben ingediend’.

Bij het verlaten van de protesten hielden speciale eenheden velen aan en voerde ze met bruut geweld af. De mensenrechtenorganisatie Vjasna ’96 publiceerde een lijst met namen van meer dan 380 personen die op zondag zijn opgepakt. De lijst wordt nog continu aangevuld.

Igor Kobzjev

In Wit-Rusland loopt het uit de hand