Hoe is het leven onder de Russische bezetting? Blijven ze na de verwoestingen beestachtig huishouden of proberen ze juist de bevolking aan de pro-Russische zijde te krijgen? Bestaat er verzet en repressie of gaat het leven verder rustig zijn gangetje? Een nadere blik op de het leven in de stad Cherson na inname door het Russische leger op 3 maart van dit jaar.

Een nieuwe bestuurder

De nieuwe burgemeester van de kuststad met 290 000 inwoners (stand 2019) heet Kirill Stremooesov. De 45-jarige kersverse burgervader was na zijn studie aan de West-Oekraïense Nationale Universiteit een tijdlang directeur van een bedrijf dat vissenvoer produceerde. Het zakenleven wist hem echter niet lang te boeien en hij verlegde zijn werkterrein naar de ambtenarij waar hij de inspectiedienst voor visserij in Kiev ging leiden. In 2007 nam hij plots ontslag en vestigde zich in Cherson waar hij cursussen in alternatieve geneeswijzen ging geven.

Foto: Telegram

Oekraïense partizanen hangen een affiche op met de foto van de nieuwe burgemeester Kirill en de slogan: Kirill, kies maar iets voor jezelf…

Ook stichtte hij er een filiaal van de zogenaamde conceptpartij ‘Jedinenie’ (Eenheid) waarvan de boodschap een mengeling van complottheorieën, stalinisme, antisemitisme en natuurreligies vormt. Als lid van de Socialistische Partij, die kennelijk geen problemen had met zijn activiteiten voor ‘Jedinenie’, deed de in een dorpje bij Donetsk geboren Oekraïner in 2020 een gooi naar het burgemeesterschap. Hier behaalde hij 1,37% van de stemmen. De 51-jarige ondernemer Igor Kolytsjaev won de verkiezingen met meer dan 30% in de eerste en bijna 64% van de stemmen in de tweede ronde.

Dankzij de Russische invasie kon Stremooesov echter ongenadig revanche nemen. Hij richtte het pro-Russische ‘Reddingscomité voor vrede en orde’ op waarvan hij zichzelf als leider benoemde. In deze hoedanigheid benoemde de Russische legerleiding hem tot nieuwe burgemeester van Cherson. Stremooesov sprak zijn plaatsgenoten op 27 juni toe via messenger Telegram: ‘Wij bereiden ons voor op een referendum en wij zullen het houden. De regio Cherson zal een besluit nemen en toetreden tot de Russische Federatie en een volwaardig deel van het land worden. Onze inwoners willen terugkeren naar traditionele familiewaarden en onze gemeenschappelijke geschiedenis in plaats van Europese perversiteiten en ontkenning van de goddelijke kracht van Liefde.’

Sanctielijst

Die perversiteiten staan inmiddels op veilige afstand: op 3 juni plaatste de Europese Unie de pro-Russische activist op haar sanctielijst. In tegenzet wist Stremooesov de vorige burgemeester op te sporen en te laten arresteren. Hierover zei de cursusleider voor alternatieve geneeswijzen vanachter zijn nieuwe bureau: ‘Gisteren werd in onze stad Igor Kolytsjaev, voormalig burgemeester en populist, opgepakt. Ik weet zeker dat justitie en de Russische autoriteiten met dit individu zullen afrekenen… Wij willen geen wraak, maar ik ben ervan overtuigd dat iedereen die ons in de weg staat bij het herstel van historische gerechtigheid flink op zijn nummer zal worden gezet.’

Beschermd door terriër Poelja

Tot zover de overlopers, maar hoe leven de eigenlijke overbrengers van de ‘Russische wereld’? Op 24 mei zond de zender Krim 24 een reportage uit onder de titel Omstandigheden ter velde. Die gaat over het wel en wee van militairen uit de zogenaamde Volksrepubliek Donetsk in Cherson, ‘speciaal gekomen om vreedzame burgers te beschermen tegen de beschietingen door neonazi’s’. Artjom, een voormalige elektricien die ‘de wapens opnam om zijn vaderland te beschermen’ vertelt hoe hij de terriër Poelja (Kogel) en een andere achtergelaten hond had gevonden in een halfverbrande auto. Hij gaf de honden zijn proviand en sindsdien beschermen de dieren trouw zijn controlepost. ‘Ze voelen als er geschoten gaat worden: dan beginnen ze te blaffen’, aldus Artjom.

Op navraag zegt hij timide over de nieuwe orde in Cherson: ‘Alles is nu goed, gelukkig hebben we hier nu de Russische wereld.’ De journaliste ter plaatse laat een inderhaast getimmerd afdakje zien waar een televisie onder staat: ‘De strijders hebben zelfs hun eigen bioscoop waar ze het nieuws volgen, maar zich natuurlijk ook kunnen ontspannen.’ Aleksandr, een oudere soldaat uit de Volksrepubliek is als bij toeval juist aan het ontspannen in zijn legertent: ‘Natuurlijk willen we naar huis, maar dan moeten we ze hier eerst van de fascisten bevrijden.’

Auto opgeblazen

Dat terriër Poelja niet overal tegelijk kan zijn, bleek op 18 juni toen in het centrum van Cherson in de vroege morgen een auto ontplofte. In het voertuig bevond zich Jevgeni Soboljev, een gevangenisdirecteur die direct na de bezetting overliep naar de bezetter. Volgens de Oekraïense autoriteiten bood Soboljev de Russische soldaten direct aan op het grondgebied van het kamp een magazijn, een medisch centrum en een recreatiebasis in te richten. De gedetineerden werden door het hoofd van de inrichting gedwongen militair materieel te repareren. Voor zijn diensten kreeg Sobolev van de Russische autoriteiten een post als hoofd van de regionale afdeling van de penitentiaire dienst.

Zijn auto werd op de ochtend van 18 juni opgeblazen op een parkeerplaats in het centrum van Cherson met explosieven die in een boom waren geplaatst en ontploften toen deze langsreed. Volgens berichten in de Russische staatsmedia overleefde de overgelopen gevangenisdirecteur, wel liep hij ernstige verwondingen op.

Oekraïense partizanen

Na de bezetting gingen aanvankelijk nog vele inwoners de straat op met Oekraïense vlaggen om te demonstreren tegen de Russen. Het leger en de overgelopen ordebewaarders reageerden net als in Rusland met een ongenadige repressie. Er vonden huiszoekingen plaats en pro-Oekraiense activisten, of mensen die daarvoor doorgingen, verdwenen spoorloos. Sindsdien gaat de strijd ondergronds verder.

De aanslag op Soboljev staat niet alleen. Sergej Hlan, adviseur van de Oekraïense strijdkrachten vertelde aan BBC Oekraïne: ‘Inwoners van Cherson briefen actief gegevens door aan het Oekraïense leger over munitiedepots, bevoorradingsroutes en locaties van Russische militairen en plaatselijke functionarissen die met hen samenwerken.’ Hlan noemt de bomaanslag op een Russisch munitiedepot in Nova Katsjovka op 14 juni als een van de meest recente grootschalige resultaten van deze samenwerking. In een ander voorbeeld bliezen Oekraïense partizanen begin juni in Cherson een militair voertuig op, waarin zich vier Russische officieren bevonden.

Telegram

Russische soldaat in Cherson

Leven in een bezette stad

Hoe leven de achtergebleven inwoners in Cherson en de omliggende regio onder het Russische juk? Contact met mensen ter plaatse is niet mogelijk. Ten eerste wegens het gevaar voor repressie, ten tweede omdat het internet en bijna alle andere communicatiemiddelen continu zijn uitgeschakeld. Een gevluchte inwoonster van de stad wist een verslag door te geven van een plaatsgenote die achterbleef. Een korte samenvatting van wat ze vertelde:

‘Er zijn veel Russen in de regio die zich als heer en meester gedragen. Er gebeuren vreselijke dingen in de dorpen. In Osokorovka kwamen artsen met de militairen mee. Ze stelden massale verkrachtingen vast. Zoals een van de slachtoffers zei, deden leeftijd en uiterlijk er niet toe voor de bezetter, zelfs bejaarde vrouwen werden verkracht. Het mooie dorp Aleksandrovka aan de oever van de riviermonding bestaat niet meer. Het werd met de grond gelijk gemaakt. De inwoners van Stanislavl zijn nog steeds bezig met het begraven van de lichamen van de doden. Alles op eigen risico, omdat de beschietingen nog steeds doorgaan.’

Het Seringenpark

‘Cherson. Mijn mooie zuidelijke stad, mijn thuis. De tragedie van de bezetting van Cherson begon onmiddellijk en bloedig met de slag om de Antonov-brug. De voorsteden lagen verscheidene dagen onder vuur, en vervolgens werd geen overeenstemming bereikt over de evacuatie van de bewoners die de beschietingen overleefden. Mensen vluchtten in wat ze konden en hoe ze konden. Een van hen was een kennis van mij die samen met zijn gezin moest vluchten onder voortdurende beschietingen, omdat van zijn huis nog maar één muur over was. Sinds die tijd valt hij flauw bij het horen van harde geluiden.’

‘En toen rolden de tanks de stad in. En nam de tragedie van het ‘Sirenjevyj Park’ (Seringenpark) een aanvang: inwoners liepen naar de tanks met molotovcocktails in de handen. Een machinegeweer scheurde die mensen in seconden uit elkaar. Het duurde lang voordat de Russen iemand de lichamen lieten weghalen. Een plaatselijke priester, pater Sergej Tsjoedinovitsj, begroef op eigen risico, samen met enkele mannen, de helden in een massagraf in het park. Tijdens de eerste dagen van de bezetting van Cherson werden huizen aan de Tarlestraat en de Perekopskastraat met zware wapens beschoten. Er werd gezegd dat dit de wraak was voor het verzet in het park.’

Verdwijningen aan de orde van de dag

‘Eind april werd de communicatie in de regio afgesneden. Ik zal nooit de schrik vergeten toen ik me ervan bewust werd dat ik mijn familieleden niet kon bellen om te weten of ze nog in leven waren. Wij reisden naar de buitenwijken van de stad, omdat de verbinding met de regio Nikolajev daar nog werkte. Over het algemeen werkt niets, zelfs de telefoonverbinding binnen de stad.’

‘Vandaag is het de 105e dag dat ik de lichten uitlaat. De Russen rijden ’s nachts met zware machines door de stad en schijnen met een krachtige schijnwerper door de ramen als die verlicht zijn. Het huis verlaten is als een Russische roulette: wis ALLES van uw telefoon, want uw telefoon kan op elk moment worden gecontroleerd. En het is mogelijk dat u niet naar huis kunt terugkeren op basis van de resultaten van zo’n controle. Mensen verdwijnen. Sommigen van hen komen later terug, anderen worden al meer dan een maand gevangen gehouden en hun lot is onbekend.’

‘Onze enige droom, een droom van alle gewetensvolle inwoners van Cherson, is de bevrijding en de overwinning. Wij geloven in de Oekraïense Strijdkrachten als in God! Ja, we zijn bang. Ja, het is elke dag moeilijker te blijven hopen. Ja, de Russen zijn hier als een sprinkhanenplaag. We hebben een direct portaal uit de hel via de Krim. Het geplunderde en verwoeste Cherson wacht en hoopt! We zijn bang geworden voor de stilte. Als we het gebulder van de kanonnen horen, hopen we dat het onze mannen zijn die eindelijk naar ons toekomen om ons te bevrijden.’

Igor Kolytsjaev

Leven in de bezette stad Cherson