In Slowakije wordt dankzij vervroegde parlementsverkiezingen op 30 september een politieke machtsverschuiving verwacht. De grootste kanshebber is de sociaaldemocratische partij SMER van oudgediende Robert Fico die al meerdere kabinetten leidde. De laatste keer dat hij premier was, moest hij opstappen wegens corruptie en vermeende banden met de Italiaanse maffia.

Motie van wantrouwen

De inmiddels gevallen regering kwam in 2020 aan de macht. De toenmalige verkiezingen werden dankzij een luid aangeprezen anticorruptieprogramma gewonnen door de conservatieve partij OĽaNO (‘Partij voor gewone mensen en onafhankelijke persoonlijkheden’). OĽaNO wordt geleid door Igor Matovič die de functie van premier op zich nam. Samen met de nationalisten van SMS Rodina (‘Wij zijn familie’), de liberalen van SaS (‘Vrijheid en Solidariteit’) en de centristische partij Za Ľudi (‘Voor de mensen’) werd een kabinet gevormd.

Dit kabinet viel nadat SaS de regering verliet en in december 2022 een motie van wantrouwen indiende. De voormalige liberale coalitiepartner — samen met de N-VA vertegenwoordigd in de fractie voor Europese Conservatieven en Hervormers — wordt geleid door zakenman Richard Sulík. Zijn partij beschuldigde de regering ervan de gemaakte verkiezingsbelofte niet langer waar te maken. Desalniettemin belandde sinds het aantreden in 2020 een groot aantal hoge ambtenaren en zakenmensen wegens corruptie voor de rechter.

Sociaaldemocratische nationalist

De leden van de grootste oppositiepartij SMER (‘Richting’) wrijven zich bij het zien van de prognoses al in de handen. SMER is lid van de Socialistische Internationale en wordt gezien als sociaaldemocratisch met een nationalistische uitstraling. Van 2006 tot 2020 kregen de Slowaakse sociaaldemocraten steeds weer de meeste stemmen bij alle parlementaire en Europese verkiezingen. SMER maakte drie keer deel uit van een regering (2006-2010, 2012-2016 en 2016-2020). De premier was telkens partijleider Robert Fico.

De driemalige minister-president begon zijn carrière in 1986 bij de Communistische Partij van Tsjecho-Slowakije, waaruit SMER voortkomt. Jurist Robert Fico is in tegenstelling tot de meeste West-Europese sociaaldemocraten voorstander van een streng migratiebeleid. In 2016 verklaarde hij: ‘Voor de islam is geen plaats in Slowakije. Ik denk dat het de plicht van politici is om heel duidelijk en openlijk over deze dingen te praten.’ Ook is zijn partij tegen wapenleveringen en andere ondersteuning aan Oekraïne. Op Europees niveau zal het land zich met een nieuw Fico-kabinet in ideologisch opzicht aansluiten bij Hongarije.

Maffia

Zover is het natuurlijk nog niet. De politieke situatie in Slowakije is namelijk sinds 2018 uiterst gespannen. In dat jaar werd de journalist Ján Kuciak vermoord. Hij werkte aan een onderzoek over systematische corruptie bij de toekenning van EU-landbouwsubsidies en belastingfraude door zakenmensen en de toenmalige regeerders onder leiding van Robert Fico. Diens partij SMER werd door Kuciak in directe verbinding gebracht met de ‘Ndrangheta-maffia. In de hoofdstad Bratislava kwamen na de opdrachtmoord massale demonstraties op gang, waarop het aftreden van de premier en zijn regering werd geëist.

Milieuvriendelijke presidente

Door de onrust onder de bevolking ontstond een politieke crisis die premier Fico uiteindelijk tot aftreden dwong. Ook de minister van Binnenlandse Zaken en de hoogste politiechef moesten het veld ruimen. Anderen kwamen door de opdrachtmoord juist in een politieke stroomversnelling terecht. Milieuactiviste Zuzana Čaputová stelde zich naar eigen zeggen expliciet wegens de moord op de reporter kandidaat voor de Slowaakse presidentsverkiezingen van 2019. Als vertegenwoordiger van de ultralinkse partij PS (‘Progressief Slowakije’) werd ze verkozen tot de eerste vrouwelijke en tevens jongste president van het in 1993 ontstane land. De PS haalde daarentegen bij de parlementsverkiezingen van 2020 ook in combinatie de liberale Spolu – občianska demokracia (‘Samen — burgerdemocratie’) de kiesdrempel van zeven procent niet.

Peilingen

Volgens de site Politico kan SMER momenteel rekenen op twintig procent van de stemmen van de Slowaakse kiezer. De PS van president Čaputová staat met zeventien procent op een onverwachte tweede plaats. De partij HLAS (‘Stem’) is een afsplitsing van SMER. Het initiatief werd in 2020 opgericht door voormalig premier Peter Pellegrini die zijn toenmalige partijgenoot Fico ad interim verving. HLAS geldt in tegenstelling tot SMER als pro-Europees en wordt gezien als een volkspartij. Ondanks het prille bestaan waren leden van HLAS al ruimschoots betrokken bij steekpenningenaffaires. Na lange tijd de peilingen te hebben geleid staat de partij nu op een derde plaats met dertien procent. Een regering van SMER en HLAS zal het meest logische en voor de EU waarschijnlijk minst aangename vervolg zijn.

Igor Matovič

Slowakije aan vooravond van verkiezingen