Tijdens de begindagen van de invasie van Oekraïne waren er verspreid door Rusland massale protesten tegen de oorlog. Met de arrestatie van de voornaamste actievoerders, de emigratie van duizenden jonge Russen en het opvoeren van de repressie werd het protest steeds kleinschaliger.

De vreedzame demonstraties door een actieve minderheid van de bevolking werden door politie en justitie eenvoudigweg van de kaart geveegd. Enkelen kozen voor militant verzet tegen de staatsagressie. Zo werden er sinds het begin van de invasie in Rusland meer dan vijftig overheidsgebouwen in brand gestoken.

Rosgvardija in vuur en vlammen

De vijftigjarige taxichauffeur Vladimir Zolotarjov uit Komsolsk aan de Amoer goot op 3 juni benzine in de ingang van het hoofdgebouw van Rosgvardija en stak dat in brand. De elite-eenheid van het Ministerie van Binnenlandse Zaken staat bekend om haar gewelddadige optreden tegen demonstranten en haar voorhoederol bij de oorlog in Oekraïne. Op een Telegram-kanaal, kennelijk van de overheid, verscheen een opname van de brand begeleid door de tekst: ‘Vova (familiair voor Vladimir; nvda) werkt niet, woont bij zijn moeder en drinkt. Hij werd al in februari door de politie opgepakt. Het kereltje dreigde toen al dat hij een administratief gebouw in brand wilde steken. Ze lieten hem lopen, nu werd de pyromaan alsnog opgepakt.’

Vladimir Zolotarjov werd in afwachting van zijn proces in de gevangenis van Chabarovsk geïnterneerd. Via een online communicatiesysteem van de penitentiaire dienst dat dankzij het platform rosuznik.org met het buitenland functioneert, zocht ik contact met hem. De censuur houdt brieven tegen waarin de omstandigheden in de gevangenis of de lopende rechtszaak worden besproken. Desondanks geeft de correspondentie een goed beeld van de drijfveren van deze inwoner van Ruslands verste oostelijke uithoek op een steenworp afstand van Japan.

De woede van een taxichauffeur

‘Behalve een innerlijke woede en uitzichtloosheid voel ik sinds het begin van de welbekende gebeurtenissen nog steeds niets. Je kent mijn zaak en ik zou zelfs niet weten wat ik eraan toe kan voegen. Ik kan alleen zeggen dat het mijn reactie was op de onrechtvaardigheid die kosmische afmetingen heeft aangenomen. Een reactie op de handelingen door mijn land’, aldus Zolotarjov.

Ondanks de dreigende jarenlange kampstraf voor het volgens justitie ‘plegen van een terroristische daad’ lijkt de taxichauffeur met zijn actie een innerlijke vrede te hebben gevonden: ‘Na 24 februari is de wereld in mij veranderd. Ik begrijp niet dat zoiets mogelijk is en hoe het komt dat ik geen afkeer en verzet zag bij anderen. Ik geraakte in een zware depressie, ging drinken en kreeg het inderdaad aan de stok met de verkeerspolitie. Bovendien heb ik dingen gedaan die ik daarvoor nooit zou hebben kunnen doen. Het klopt dat ik mijn protest tot uitdrukking wilde brengen. Maar het klopt niet dat ik daarin niet ben geslaagd. Ik deed dat bij het gebouw van Rosgvardija niet omdat ik de aandacht wilde trekken, maar omdat ik mezelf niet langer wilde vragen: “Wat heb jij gedaan tegen de oorlog?” Nu ik mezelf niet langer die vraag stel is voor mij de actie geslaagd. En ik ben blij dat het is gegaan zoals ik had gepland: zonder slachtoffers.’

Media-aandacht

Dat de brand aandacht in de staatsmedia kreeg, is opmerkelijk omdat protesten in het Verre Oosten, of ze nu massaal of individueel zijn, graag worden verborgen. Dat is door de enorme afstanden en de isolatie ook geen enkel probleem voor de regeringstrouwe Russische pers. Ik beschreef wat die zoal over zijn actie berichtte, waarop hij antwoordde: ‘Ik heb er geen moment aan gedacht dat het incident door de media zou kunnen worden opgepikt. Maar nu dat eenmaal is gebeurd, laat de mensen dan maar hun mening vormen.’

‘Jammer is alleen dat die zogenaamde journalisten mijn situatie veel simpeler uitleggen. Misschien kunnen ze eerst bij zichzelf ten rade gaan over hun eigen verdorvenheid en armzalige denkwijze. Voor mij, als eenvoudig persoon, is het belangrijk dat mijn geweten zuiver is. Mijn waarden en principes heb ik niet te grabbel gegooid omdat ik bang ben. Ik hoef me nergens voor te schamen en daarom kan ik je nu deze brief schrijven.’

Van clowns tot moordenaars

Een tweede radicale tegenstander van de oorlog vond ik in detentiecentrum nummer één van de stad Krasnodar in het zuiden van Europees Rusland, niet ver van de Zwarte Zee. De 46-jarige ondernemer Igor Paskar gooide op 16 juni op klaarlichte dag een molotov-cocktail naar de ingang van het gebouw van de geheime dienst FSB in zijn woonplaats. De schade bleef beperkt tot een deurmat die afbrandde. Paskar werd ter plekke gearresteerd. Hij wordt net als Vladimir Zolotarjov beschuldigd van terrorisme, waarop in Rusland tien tot vijftien jaar kampstraf staat.

Over de achtergrond van zijn actie schreef hij: ‘Voor ons werd een prachtig beeld getekend van een groot imperium. Ze kweekten jarenlang bewust een nostalgie naar een zogenaamd superrijk van vroeger. Ze lieten ons films zien waarin de snelste raketten ter wereld werden gedemonstreerd. Commentatoren boden tegen elkaar op wie het snelste de naam van nieuwe torpedo’s uit zijn hoofd had geleerd. En wij mochten die hele circusvoorstelling bekijken en in onze handjes klappen. En nu zijn al die clowns ook nog eens moordenaars geworden…’

Igor Paskar

Brandaanslagen tegen overheidsgebouwen: oorlogsprotesten in Rusland