Het recent beëindigde elf dagen lange militaire conflict tussen Israël en Hamas geeft een onsmakelijk déjà vu-gevoel. Het is lang niet de eerste keer dat de twee partijen elkaar bestoken met raketten, net zoals er in 2006 een vergelijkbaar conflict was tussen het Libanese Hezbollah en Israël.

En net zoals bij de vorige keer zien we dat de slachtoffers aan Palestijnse kant veel groter zijn dan aan Israëlische kant, dat Israël veel vernielingen aanrichtte aan de civiele infrastructuur van Gaza (de Palestijnen in Gaza beschikken niet over een luchtafweersysteem), dat de indrukwekkende reeks Hamas-raketten richting Israël nauwelijks schade aanrichtten, dat de Verenigde Staten de kaart blijven trekken van Israël ook al is de vriendschap tussen die twee landen vooral in het voordeel van Israël maar levert die de Verenigde Staten nauwelijks iets op, en roept de zogenaamde internationale gemeenschap – wat klinkt dat toch mooi – steeds op tot kalmte, in afwachting van…een volgend conflict.

Een oorzaak ver in de tijd

Wat betreft de oorzaken van de recente schermutselingen is er een verre oorzaak, en een recente oorzaak. Laten we beginnen met de verre oorzaak. Eind 19° eeuw ontstond in Europa de zionistische beweging. Deze joods-nationalistische beweging stelde niet alleen vast dat veel joden in Europa gediscrimineerd werden, en vaak slachtoffer werden van pogroms. Ze moest ook vaststellen dat in de meeste Europese landen ook joden die volledig geassimileerd waren niet altijd werden aanvaard.

Het antisemitisme (een ietwat bizarre term om te beschrijven wat men beter gewoon anti-joods racisme zou noemen) was in die tijd een alomtegenwoordig fenomeen in Europa. Lang niet alleen in Duitsland, waar zich later de tragedie zou afspelen genaamd de shoah (de term holocaust is minder geschikt, want in de oude joodse godsdienst is, of beter gezegd was, een holocaust een religieus offer). Het ranzige antisemitisme bij bewegingen zoals het VNV en het Verdinaso werd afgelopen decennia in Vlaams-Nationale milieus vaak geminimaliseerd, onder tafel geveegd of zelfs ontkend. Het was echter alom aanwezig, zoals een aantal historici waaronder Frank Seberechts duidelijk hebben aangetoond.

En wanneer de Britse minister Arthur James Balfour in 1917, toen Palestina nog deel uitmaakte van het Ottomaanse Rijk, met de fameuze Balfourverklaring op de proppen kwam, verklaring die de joden een thuisland in Palestina beloofde, dan was dat niet zo zeer uit liefde voor het jodendom, maar omdat Balfour joden haatte, en in het zionisme een middel zag om van de in het Groot-Brittannië levende joden af te raken.

Naar een thuisland

Omdat de zionistische beweging tot de vaststelling was gekomen dat er weinig toekomst was voor de joden in Europa werd het idee geopperd om, zoals men het uitdrukte, de joden te laten terugkeren naar Palestina. De term terugkeer is natuurlijk omstreden, want ze gaat er vanuit dat alle joden, waar ook levend op aarde, uiteindelijk afkomstig zijn uit Palestina.

Laat dat nu precies één van de mythes zijn van het zionisme, want veel van de ooit talrijke joden in bijvoorbeeld Noord-Afrika waren helemaal niet afkomstig uit Palestina, maar waren vaak Berberstammen die zich bekeerden tot de joodse godsdienst. De vaak gebruikte term diaspora, om de joden te benoemen die niet in Israël leven, is dan ook voor discussie vatbaar. De zionistische slogan ‘Een land voor een volk, voor een volk zonder land’, bleek bovendien hol te zijn.

Palestina was helemaal niet leeg. Er leefden mensen, namelijk Palestijnen, ook al gebruiken joodse Israëli’s liever de term Israëlische Arabieren. Binnen de zionistische beweging heeft bovendien ooit het idee bestaan om een joods thuisland te creëren in Kenia/Oeganda, wat toch betekent dat het recht op een joodse staat in Palestina toch iets minder evident is dan de huidige zionisten ons trachten te doen geloven.

Nakba

In 1948 hebben dan zionistische milities ongeveer 800 000 Palestijnen van hun land verdreven om een joodse staat Israël, met joodse meerderheid, te kunnen creëren. Dat wordt ook erkend door kritische joods-Israëlische historici waaronder Illan Pappé. Israël noemt dit hun onafhankelijkheidsoorlog. Door de Palestijnen wordt dit dan weer de nakba genoemd, de catastrofe. Een deel van die Palestijnse vluchtelingen trok naar de Gazastrook (toen in handen van Egypte), andere naar de Westelijke Jordaanoever (door veel zionisten Judea en Samaria genoemd, lange tijd Cisjordanië geheten, en in 1948 in handen van Jordanië). De rest trok naar Jordanië, Libanon en Syrië, en een paar andere landen.

De meeste van die Palestijnen kwamen in kampen terecht in afwachting van een terugkeer die er vermoedelijk nooit zal komen. Enkel in Jordanië hebben ze uiteindelijk de nationaliteit van het land gekregen. Nu zijn die kampen anno 2021 natuurlijk geen ruimtes meer met een hoop tenten. De kampen vandaag zijn straten en wijken met huizen, eigenlijk nieuwe steden, vaak afgesloten van de rest van het land. Zo kom je zonder toelating niet binnen in de Palestijnse kampen in Libanon.

En de meeste Palestijnen in die kampen zijn natuurlijk niet meer de vluchtelingen van vroeger (wie in 1948 pakweg 20 jaar was moet nu 93 jaar zijn) maar hun nazaten. Wel kwam er door de oorlog van 1967 een nieuwe Palestijnse vluchtelingenstroom op gang. Door de UNRWA (dat is de VN-organisatie die zich bekommert om de Palestijnen) worden ook kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen, enzovoort van die Palestijnen beschouwd als vluchtelingen, wat als bizar gevolg heeft dat de statistieken van het aantal Palestijnse vluchtelingen elk jaar stijgen.

Oorzaken iets dichter in de tijd

En dan zijn er de recente oorzaken van het conflict. De gewezen Israëlische premier Ariel Sharon (1928-2014) doekte ooit de joodse kolonies in de Gazastrook op en verliet die Gazastrook, nadat Israël in 1967 de Gazastrook, de Westelijke Jordaanoever en Jeruzalem had veroverd, om nog niet te spreken van de Syrische Golanhoogte.

De terugtrekking uit Gaza was ergens een overwinning voor de Palestijnen, maar er hing wel een prijskaartje aan vast. De grens tussen Gaza en Israël werd hermetisch gesloten (die tussen Gaza en Egypte meestal ook overigens), en in ruil werd de kolonisering van de Westelijke Jordaanoever en Jeruzalem ingezet. Sharon was van mening dat die laatste gebieden een belangrijke rol speelden in de geschiedenis van het jodendom en het judaïsme, wat moeilijk gezegd kan worden van Gaza.

Onder het mom van strijden tegen het Palestijnse terrorisme kwam er een ‘apartheidsmuur’ in de Westelijke Jordaanoever die het voor de Palestijnen moeilijk maakt zich te verplaatsen in hun eigen land. Om de paar honderd meter zijn er checkpoints voor Palestijnen. Palestijnse bewoners worden daar buiten gepest door onteigeningen en andere drukkingsmiddelen in de hoop dat ze emigreren richting Jordanië.

Uithuiszetting

Toen een Israëlische rechtbank een paar weken geleden besliste Palestijnse bewoners uit hun huizen in de Jeruzalemse wijk Sheikh Jarrah te zetten, en Tsahal (het Israëlische leger) er niks beter op vond traangas in de Al Aqsa-moskee te gooien en daarin met rubberkogels te schieten, was het hek van de dam. Hamas begon raketten af te vuren op Israël vanuit de Gazastrook.

En een paar weken voordat de cinema begon werden Palestijnse christenen in de Jordaanoever in elkaar getimmerd door Israëlische politie toen ze naar de kerk wilden gaan voor de orthodoxe Pasen, een gebeurtenis die nauwelijks aandacht kreeg in de Europese media. Voor de christenen in de Westelijke Jordaanoever is het drie keer prijs: net als de Palestijnse moslims ondergaan ze het repressieve regime van Israël, vaak worden ze onheus bejegend door radicale moslims in hun omgeving, en in plaats van dat ze kunnen rekenen op de solidariteit van christenen in het westen, menen de meeste christenen in het westen, inbegrepen rechtse katholieken in Europa, solidair te moeten zijn met Israël in plaats van met hun Palestijnse geloofsgenoten.

Arabische Lente

Afgelopen decennium zag het er eigenlijk vrij goed uit voor Israël. Door de zogenaamde Arabische Lente raakte de Palestijnse strijd wat in de vergetelheid, want de aandacht van de wereldopinie ging naar de val van Ben Ali in Tunesië, Moebarak in Egypte en Khadafi in Lybië, en de burgeroorlog in Syrië en Jemen. De Palestijnen waren hopeloos verdeeld omdat de Gazastrook in handen is van Hamas en de Westelijke Jordaanoever in handen van de PLO & co. De Palestijnse Autoriteit wordt geleid door een totaal ondynamische en moegestreden president Mahmoed Abbas. Door de vriendschapsakkoorden van Israël met Bahrein, Marokko, Soedan en de Verenigde Arabische Emiraten leek het wel alsof de Palestijnse strijd verwezen werd naar de geschiedenisboeken.

Door de zaken op de spits te drijven in Sheikh Jarrah, de Al Aqsamoskee (het derde belangrijkste heiligdom in de islam) en Jeruzalem is de Israëlische president Benjamin Netanyahu er in geslaagd een ingedommeld conflict nieuw leven in te blazen. Het komt hem niet slecht uit: een door slechte verkiezingen en corruptieschandalen geteisterde premier is er in geslaagd de natie achter zich te scharen, en door de agressie van Hamas tegen Israël hoeft de premier geen werk te maken van een eventueel vredesakkoord met de Palestijnen, want ‘there is no Palestinian partner for peace’.

Zwart-wit

Een onderbelicht fenomeen is hoe men in Europa (en veel andere regio’s) vroeger en nu reageert op het Israëlisch/Palestijnse fenomeen. Vandaag is het heel eenvoudig : hoe rechtser men is in Europa, hoe meer men achter Israël staat en negatief tegenover het Palestijnse streven naar een Palestijnse staat. Hoe linkser men is hoe meer men pro-Palestijns is en tegen Israël.

Het grappige is dat het in de eerste jaren van het bestaan van Israël (laten we zeggen van 1948 tot minstens diep in de jaren 70) precies omgekeerd was. Was je socialist in Europa in de jaren ‘50 en ‘60, dan was je per definitie ook pro-Israël, daar werd niet over gediscussieerd. Sovjetdictator Stalin (1878-1953) was één van de allereerste staatshoofden om de nieuw opgerichte staat Israël te erkennen, vanuit de (overigens verkeerde) gedachte dat de zionisten een socialistische staat zouden creëren. Katholieken hadden het dan weer moeilijk met Israël. Het is dan ook geen toeval dat het Vaticaan gewacht heeft tot 1993 (jawel) om Israël te erkennen, en er pas met het Tweede Vaticaans Concilie in de jaren ’60 een opening werd gemaakt naar de joden.

Rechts Vlaanderen en Israël

Toen Israël in 1948 werd opgericht kon dat niet echt rekenen op applaus van extreemrechts in Vlaanderen en de rest van Europa, en dat is nog heel vriendelijk uitgedrukt. Dat ditzelfde extreemrechts zich nu opwerpt als de grote verdediger van Israël is een merkwaardig fenomeen. Het wekt dan ook verbazing dat extreemrechts in Vlaanderen ondertussen nog steeds weigert om zich ondubbelzinnig te distantiëren van de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog van net iets te veel Vlamingen met de nazibezetter. Een collaboratie met een regime dat zoals geweten bijzonder destructief was voor het jodendom.

Maar het gaat nog verder: dezelfde zeer rechtse politieke krachten in Europa sympathiseren ondertussen ook met het Syrische regime, met als argument dat Bashar al Assad een seculier regime zou verdedigen tegen islamitische jihadisten (een verkeerde analyse, maar dat terzijde). Dat Assad ondertussen de Libanese militie Hezbollah door dik en dun steunt, een militie die Israël het liefst manu militari van de kaart zou vegen, schijnt ook al geen probleem te zijn.

De toekomst

Er werd nu een wapenbestand gesloten tussen Hamas en Israël na bemiddeling van Egypte. Maar daarmee is het probleem niet opgelost. Om het Israëlisch-Palestijnse conflict definitief op te lossen moet je wat meer uit de kast halen dan de status quo van Netanyahu & co.

Een tweestatenoplossing, met andere woorden een onafhankelijke Palestijnse staat bestaande uit de Gazastrook, de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem, naast Israël, is verder weg dan ooit. Die Palestijnse staat kan je overigens enkel realiseren indien je de blokkade van Gaza stopt, de judaïsering van Oost-Jeruzalem een halt toeroept, en de joodse kolonies in de Westelijke Jordaanoever opdoekt, én ingaat op het aloude aanbod van de Arabische Liga om Israël eindelijk definitief te erkennen in ruil voor een Palestijnse staat. De éénstatenoplossing wordt door Israël ook afgewezen. Wie een beter idee heeft die zegt het maar.

Illan Papé

Israël-Palestina, mijmeringen bij het zoveelste conflict