Priester Georgi, in het burgerleven Joeri Soechoboki, is een 35-jarige Russische geestelijke. Hij werd geboren in Tselinograd, het huidige Nur-Sultan in Kazachstan. In zijn geboorteland werkte hij enkele jaren voor het persbureau van de Kazachse metropool van de Russisch-orthodoxe kerk. In Almaty voltooide hij in 2015 zijn opleiding aan het seminarie. Later kwam hij als priester terecht in het Russische Dmitrovgrad, 1000 kilometer ten oosten van Moskou.

Georgi deed door de jaren heen van zich spreken door de Euromajdan in Oekraïne en de massale protesten in Wit-Rusland te ondersteunen. Ook uitte hij zich herhaaldelijk op sociale media als een groot bewonderaar van oppositieleider Aleksej Navalny. In februari van dit jaar vertrok hij met zijn vrouw naar Polen.

Rode regio

Kunt u iets vertellen over het leven als priester in Dmitrovgrad?

‘Het is de op een na grootste stad in de oblast Oeljanovsk waar Lenin is geboren. De leider van het proletariaat heeft een flinke stempel gedrukt op de hele regio. De invloed van de Communistische Partij is er nog steeds erg groot. De bevolking is er over het algemeen wat ouder dan de gemiddelde leeftijd in Rusland en velen van hen hebben heimwee naar de Sovjettijd. Toen de Poetin-partij besloot de pensioengerechtigde leeftijd te verhogen, koos men en masse voor de communisten. Het is een heel rode regio.’

Maar de Russisch-orthodoxe gemeenschap is er desondanks vrij groot?

‘Nee, niet zo heel groot. Ik was één van de vier priesters. En dan waren er nog een aantal vrienden van de bisschop die niets deden, maar toch op de loonlijst stonden. Ze kwamen langs op feestdagen.’

Maar ze kregen een salaris?

‘Jazeker, het salaris van een priester bedroeg 25 000 roebel (omgerekend tegen de toenmalige koers 312 euro, nvda). Zo’n vriend kreeg al snel tien keer meer. Dergelijke bedragen waren voor een gewone priester natuurlijk niet weggelegd.’

Leven als priester

En wat deed u als priester?

‘Ik verzorgde de diensten, voerde gesprekken met onze kerkgangers. Soms, als het nodig was, deed ik huisbezoeken. Daarnaast was ik persvoorlichter voor onze regionale kerk. Ik was verantwoordelijk voor ons YouTube-kanaal. We draaiden de afdeling persvoorlichting met drie man: een cameraman, een fotograaf en ik.’

‘Het ging natuurlijk allemaal om kerkelijke zaken. Dat was niet zo heel moeilijk, omdat ik al tien jaar ervaring had door vergelijkbaar werk in Kazachstan. Onze belangrijkste taak was er voor te zorgen dat de bisschop tevreden was (lacht).’

Repressie

U kreeg eind 2021 een verbod te prediken, wat was daar de achtergrond van?

‘Ik deed al sinds de Euromajdan uitspraken over politiek op sociale media. In Kazachstan wilden ze mij wegens mijn kritische houding naar het klooster sturen. Een getrouwde man, in het klooster! Ik ging daarop naar Rusland waar de overheid de repressie eveneens aanmerkelijk begon op te voeren.’

‘Na de vergiftiging van Aleksej Navalny en zijn arrestatie plaatste ik verschillende berichten om hem te ondersteunen. Toen hij was teruggekeerd naar Rusland schreef ik dat ik hem de hand wilde schudden. Ik heb een grote bewondering voor Navalny. Hij is een held. Dat de naam Navalny in verband met de kerk niet graag werd gezien, merkte ik direct. De bisschop belde me om te zeggen dat hij van bovenaf de aanwijzing had gekregen mij het prediken te verbieden.’

‘Ik nam contact op met de Moskouse politicus Ilya Yashin die op het moment zelf zwaar onder repressie heeft te lijden. Hij introduceerde me bij de staf van Navalny die ik toen vooral als journalisten leerde kennen. Mijn verhaal werd openbaar gemaakt en de kerk verbood me daarop niet alleen aan de dienst deel te nemen, maar ook het kerkterrein te betreden.’

Verbannen

Dus u werd officieel uit het priesterambt gezet?

‘Het ging als volgt: het verbod te prediken was officieel. Het verbod het kerkterrein te betreden niet. De toegang werd gewoon geweigerd door de bewaking. In december werd mijn zaak besproken door een kerkelijke rechtbank, zonder mij uiteraard. De rechtbank bestond uit priesters en die volgden allen de raad van de bisschop, die ervoor was mij uit het priesterambt te zetten.’

‘Zo’n procedure moet officieel door Patriarch Kirill worden bevestigd. Dat is nooit gebeurd en ik heb daarover nooit bericht gehad. Gedurende diezelfde tijd heb ik een reeks artikelen geschreven over de gang van zaken binnen de orthodoxe kerk in de regio Oeljanovsk. Die gelden in principe voor heel Rusland en trouwens ook voor de kerk in Polen en Oekraïne.’

‘In die artikelen schreef ik onder andere over de schema’s die de bisdommen gebruiken om geld te verdienen door bedrog. Over hoe priesterstudenten afhankelijk van alcohol worden gemaakt. Hoe ze proberen van jongemannen homoseksuelen te maken, terwijl ze dat niet zijn. Ik ben geen homofoob, begrijp me goed, als iemand zo geboren is, dan is dat zo. Maar het is vreselijk als mensen ertoe gedwongen worden die dat niet zijn. Terwijl de kerk bovendien officieel beweert dat homoseksualiteit een zonde is. Na mijn artikelen werd ik op het nationale Russisch-orthodoxe kanaal Spas TV door de mangel gehaald en van alles en nog wat beschuldigd.’

Gevlucht

U wist vroeger al wat er in de seminaries gebeurde. Heeft u er nooit eerder aan gedacht de Russisch-orthodoxe kerk te verlaten?

‘Natuurlijk wist ik dat allemaal al langer. Natuurlijk heb ik daar innerlijk mee gevochten. Als je jarenlang in die wereld zit, is het echter heel moeilijk je los te maken. Nu werk ik in Warschau als koerier voor DHL. Ik heb het eerlijk gedaan en ik sta nog steeds achter wat ik heb gezegd.’

‘Ik ben niet door de knieën gegaan voor de wetteloosheid en heb liever een zuiver geweten. Daarom ben ik gevlucht voor de repressie en doe ik nu fysiek werk. Ik had heel goed begrepen dat het niet alleen op kerkelijk, maar ook wereldlijk niveau uiterst riskant voor me werd.’

Bedrog

Op welke manier verdient de Russisch-orthodoxe kerk zijn geld door bedrog?

‘Als voorbeeld nemen we het bedrijf Gazprom. Een bisdom heeft geld nodig, dan komen ze met het volgende plan: het binnenhalen van een relikwie. Liefst uit Griekenland. Daarvoor moeten ze natuurlijk een vliegtuig charteren. Daarvoor vragen ze geld aan Gazprom. Dat komt over de brug. Dan vragen ze de luchtvaartmaatschappij het vliegtuig gratis ter beschikking te stellen. Dat doet die maatschappij natuurlijk.’

‘Niemand voert boekhouding over dat soort dingen, de kerk stuurt een dankbriefje aan Gazprom en de luchtvaartmaatschappij en dat was het dan. Voor de bouw van kerken geldt hetzelfde systeem. Bovendien krijgt de kerk miljarden roebels uit het nationale budget. Niet alleen voor de bouw van kerken, maar ook voor luxekantoren voor de bisschoppen. Daar heb ik samen met de medewerkers van Navalny een hele reportage over gemaakt.’

Opstand

Hoe bont moet een bestuur of overheid het maken voordat een christen in opstand mag komen?

‘Op verantwoorde wijze kun je heel radicaal zijn. Jezus werd steeds weer tot de orde geroepen, goedschiks en kwaadschiks. Maar hij is nooit door de knieën gegaan. Tegen hem zeiden ze ook: ‘Wij zijn ouder dan jij. Wij staan hoog in de hiërarchie.’ Maar hij was op verantwoorde wijze een radicaal mens. Hij wilde niet buigen en wat gebeurde er? Uiteindelijk werd hij vermoord.’

‘Zijn houding is nog steeds maatgevend. Als je ziet dat er onrecht geschiedt, dat er dingen gebeuren die ingaan tegen je principes. Als je ziet dat het kerkelijk bestuur het ene zegt en het andere doet en daarbij ook nog hopen geld verdiend, dan kun je zwijgen of je mond opendoen. Dat is een gewetensvraag. Veel geestelijken in Rusland kiezen voor neutraliteit. Ik heb op dezelfde manier lange tijd mijn geweten gesust, maar uiteindelijk was voor mij de maat vol. En was kennelijk ook de tijd gekomen. Waarschijnlijk loopt alles volgens Gods plan en was dat moment voor mij het beste.’

‘De kerkleiding probeert op alle mogelijke manieren de geestelijken te onderwerpen. Als iemand als priester wordt aangenomen dan moet hij een eed afleggen waarin hij verklaart volgzaam te zijn en geen woord van kritiek te uiten. Maar in de bijbel staat: ‘Maar laat zijn uw woord ja, ja; neen, neen; wat boven deze is, dat is uit den boze.’ Wat voor eed en beloftes verlangt de kerk daar? De Russisch-orthodoxe kerk overtreedt zelf de geboden van Jezus. Ze doen aan wetteloosheid. Je hoeft maar een beetje te gaan graven in wat het bestuur allemaal wil en zegt, en je zult de ene zonde na de andere vinden.’

‘Maar de meeste geestelijken vinden het wel goed zo. Ze krijgen hun salaris dat net voldoende is om van te leven en wellicht een keer met de familie naar de bioscoop te gaan. Daarom verkiezen de meesten te zwijgen. Maar zeker voor gelovigen zou ook het leven na de dood een rol moeten spelen. Daar zouden ze meer aan moeten denken en veel minder aan wat er nu speelt. Het is ja of nee. Als het nee is, verlaat dan die kerk.’

‘Ik las in een boek van de orthodoxe geestelijke Daniil Sysoev iets dat velen bezighoudt in Rusland. Waarom rijden sommige Russische geestelijken rond in een Lexus en leiden een luxeleven? Zijn antwoord was: wie ben jij om te oordelen en überhaupt een dergelijke vraag te durven stellen? Ik dacht daarbij direct: dus ik mag geen vragen stellen, maar wordt zelf wel op alles beoordeeld?’

‘Het is het overbekende meten met twee maten. Ook in het burgerleven is dat zo. De meeste chefs zullen hun ondergeschikten hetzelfde antwoorden. Ik heb alles eerlijk verdiend en jij moet niet jaloers zijn (lacht). Het is gewoon een banale zelfrechtvaardiging. Vader Daniil is inmiddels overleden en over de doden niets dan goeds, maar ik ben het niet eens met zijn stelling. Ieder mens heeft het recht zich dingen af te vragen en na te denken. Als iemand het ergens niet mee eens is, moet hij het recht hebben zijn stem te laten horen. De kerkleiding zegt echter: ‘Zwijg en oordeel niet, je bent dom.’ Dat gaat echt veel te ver.’

Volgzaam

Er zijn weinig Russische geestelijken die zich openlijk tegen de oorlog uitspreken. Is de Russisch-orthoxe kerk volgzamer dan andere kerken?

‘Er is een heel strenge censuur. En als iemand iets verkeerds zegt, moet hij direct weg. Ze pakken alles af. Ik heb tien jaar achter de rug, maar er zijn er natuurlijk ook die al veel langer geestelijke zijn. Die hebben al kleinkinderen. Wat zegt die: ‘Opa is uit de kerk gegooid?’ Eerst werd hij gerespecteerd en ineens is hij niemand meer. Ik ken er zelf genoeg die alles begrijpen, maar die geen woord van kritiek zullen uiten.’

Radicaal

Patriarch Kirill heeft openlijk de oorlog ondersteund. Is hij in jouw opinie nog een christen?

‘Ik vind van niet. Hij is al heel lang geen christen meer. Zoals ik al zei, Christus was radicaal op verantwoorde wijze. Patriarch Kirill is op uiterst onverantwoorde wijze radicaal. En bovendien op compleet verkeerd gebied.’

Hoe is hij eigenlijk Patriarch geworden?

‘Een groot deel van de bisschoppen komt uit de KGB en de voortzetting daarvan. Een ander aantal komt uit de presidentiële administratie. Ze sloten destijds een niet-aanvalspact en kozen de figuur Kirill als compromis. Hij zou de machtsverhoudingen in balans kunnen houden, maar hij trok echter heel snel alles naar zich toe en bouwde een echte alleenheerschappij op.’

‘Kirill wordt uitsluitend nog omringd door mensen die precies doen wat hij zegt en zijn mening delen. Er staat een enorme muur tussen hem en gewone, verstandige mensen binnen de kerk. Hij is een echte zoon van deze tijd. Poetin doet het zo, en Kirill doet het hem na. Ze zijn allebei een soort van moderne slavendrijvers.’

Is Poetin de Antichrist in eigen persoon?

‘Die man heeft niets nieuws bedacht. Wat hij doet, wordt al duizenden jaren gedaan door heersers. Onder het mom van bedreiging van het eigen volk, valt hij een ander land binnen om het te veroveren. Poetin is veel te onbeduidend om de Antichrist te zijn. Hij zou zelf wellicht in zijn eer gestreeld worden door zo’n benaming. Maar hij stelt als persoon niets voor. Hij is hoogstens een parodie.’

Ilya Yashin

Priester Georgi: ‘Ik heb liever een zuiver geweten’