Verkiezingen in aantocht, er wordt weer rond onze oren gezwaaid met stemtesten allerhande: een paar dozijn vragen online beantwoorden, en floep: daar komt de partij of politicus tevoorschijn die het best aansluit bij uw standpunten. Het is makkelijk, het gaat snel, het resultaat is meteen zichtbaar. Over de betrouwbaarheid en objectiviteit maakt niemand zich druk.

In Vlaanderen zijn er twee grote stemtesten in omloop, eentje georganiseerd door VRT/De Standaard, en de tegenhanger van HLN/VTM. Deze laatste geeft ook een favoriete politicus als resultaat. Laten we wel wezen: dit zijn vooral publiciteitsstunts van de respectieve media. Ze horen bij het grote holle circus dat de democratie is geworden, en waar de doorsnee burger nu net van baalt.

Spelen en gladiatoren

Zonder politiek zou Ivan De Vadder in een diepe depressie belanden. (VRT)

De gretigheid waarmee de vaderlandse pers de verkiezingen als ‘hoogmis van de democratie’ in beeld brengt, politici opvoert en het Grote Debat aanzwengelt, draait rond een theater waarvan ze de beeldregie zelf grotendeels in handen heeft en waarin u, kiezer, als figurant optreedt. Dit is vooral een mediafestival, met de politiek als thema.

Bekijk de affiches waarop de kandidaten u onveranderlijk toelachen. In hun eigenwaan geloven politici dat de media dienen om hun boodschap te brengen, terwijl het net andersom is: de media gebruiken politici als handpoppen om verhalen te creëren en schaduwgevechten te ensceneren. In wezen zijn het Romeinse spelen, inclusief een dood gewaande gladiator als Conner die ineens uit de ondergrondse gewelven weer opduikt.

In hun eigenwaan geloven politici dat de media dienen om hun boodschap te brengen, terwijl het net andersom is: de media gebruiken politici als handpoppen om verhalen te creëren en schaduwgevechten te ensceneren

De energie van deze groteske bubbel drijft voor een flink stuk op de individuele verslaving van een aantal politieke journalisten. De adrenaline bijvoorbeeld waarmee Wetstraatwatcher Ivan De Vadder zich keer op keer in het verkiezingsgebeuren wentelt, van de debatten maanden vooraf, tot het orgasme van de grote zondagavond, en dan zo verder uithijgend in nabeschouwingen (‘De kiezer heeft de kaarten gelegd’)… doen vermoeden dat het om méér gaat dan professionele ernst. Deze man zou in een diepe depressie belanden en zou zich wellicht het leven benemen, mochten er geen verkiezingen plaats grijpen. Gun Ivan zijn kick.

Friet zonder mayonaise

Inge Faes (Voor U): : ‘Zo verandert er nooit wat, als academici en specialisten de bandbreedte van de democratie bepalen en stemtesten manipuleren.’ (Belga)

In de marge beleven ook de politicologen en expert-koffiedikkijkers hoogdagen. Ze verlenen graag hun medewerking aan rituelen als de stemtest, en verlenen deze een schijn van wetenschappelijke ernst. Met nieuwkomers, die heel het circus in vraag stellen, hebben ze wel een probleem, het verstoort hun modellen. Dat geldt zeker voor de stemtest van de VRT, die bijvoorbeeld de systeemkritische partij Voor U uitsluit, als bestond ze niet. Het maakt oprichtster Els Ampe, ex Open-Vld, furieus. In een YouTube-filmpje vergelijkt ze die VRT-test met een pak friet zonder mayonaise. Vooral politicoloog Stefaan Walgrave (UA), het wetenschappelijk brein achter de test, is de kop van Jut.

Inge Faes, Voor U-lijsttrekker voor het Vlaams Parlement, ziet het als een bewuste boycot: ‘Het is gewoon een aanfluiting van de democratie. Net omdat Voor U zich als alternatief voor de traditionele politiek opstelt, zouden we ‘atypisch’ zijn en niet passen in de test. De VRT gaat hier grof in de fout. Voor de UAntwerpen, waar Walgrave doceert, is het een blamage omdat net deze universiteit hoog van de toren blaast over pluralisme en diversiteit’.

– Jullie hebben de VRT hierover geïnterpelleerd?

– ‘Ja, en we krijgen heel vage antwoorden. Ze verstoppen zich achter het argument van professor Walgrave dat ons 12-punten-programma te summier zou zijn, en ‘niet-kalibreerbaar’. Waar heeft die vent het over? Misschien past ons programma niet goed in de excel-tabel van de professor, wel dat hij dan zijn kolommen wat herkalibreert. Wij hebben trouwens alle vragen van de test kunnen beantwoorden met ons programma in de hand. De HLN/VTM-test, opgesteld door IVox, gaf onze partij overigens wél een plaats. Dit is gewoon een boycot. We hebben een advocaat ingeschakeld en de VRT in gebreke gesteld.’

Misschien past ons programma niet goed in de excel-tabel van de professor, wel dat hij dan zijn kolommen wat herkalibreert…

– U hebt een N-VA-verleden en een drukke advocatenpraktijk. Wat bewoog u om in dit avontuur te stappen?

– ‘We leven onder een regime waarin slecht bestuur een systeem is geworden, zowel op Belgisch als op Vlaams niveau. Niet te verwonderen dat mensen zich van de politiek afkeren. De staat heeft zich vetgemest en de politieke klasse zorgt vooral voor zichzelf, met de partijdotaties als grootste schande. Ons programma stelt zich radicaal op tegen de particratie. We gaan voor minstens een halvering van de partijfinanciering, de kabinetten, het afschaffen van de Senaat (dat ging men al doen toen ik daar in 2014 de deur achter me toe trok) en de provincies. Maar uiteindelijk pleiten we voor een nieuwe beleidsfilosofie in dienst van de burger, een strenge politieke deontologie en een federaal bestuur naar Zwitsers model.’

– Kunnen we stellen dat professor Walgrave, door zijn uitsluiting van partijen als de uwe, in feite het bestaande politieke status-quo wil handhaven?

– ‘Walgrave geeft dat zelfs met zoveel woorden toe, in een DS-interview. Ik citeer: “Je kunt De Stemtest wegzetten als een eerder conservatief instrument dat uitgaat van homogene, gedisciplineerde partijen”. Straffe kost toch wel. Zo verandert er nooit wat, als academici en specialisten de bandbreedte van de democratie bepalen en stemtesten manipuleren. Nota bene in opdracht van de openbare omroep, waar we allemaal voor mee betalen. Over het nut van dat instituut kunnen we ons dan ook eens bezinnen.’

Dat professor Walgrave het politieke systeem het liefst behoudt zoals het is, blijkt ook uit een podcast met Ivan de Vadder, waarin we uitspraken noteren als: ‘Zonder particratie werken België en Vlaanderen niet’. Het weze duidelijk: de jongens amuseren zich, maar stoute meisjes moeten zich niet te veel moeien of het speelgoedtreintje ontspoort. Een kwestie van kaliber, zowaar.

Inge Faes

De VRT-stemtest: het probleem met Stefaan

Dubbelspel van N-VA of geblunder?