Loopt de jarenlange, haast vanzelfsprekende, alliantie tussen de centrumrechtse EVP-fractie en de de socialistische fractie in het Europees Parlement op zijn laatste benen? De Spaanse fractieleidster van de socialistische EP-fractie zegt EVP-boegbeeld Manfred Weber uitdrukkelijk de wacht aan, en ze krijgt daarbij ook alle steun van Vlaams Europarlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit).

Het was een even openhartig als opmerkelijk interview begin deze week, in de Poolse editie van de Europese nieuwssite Euractiv. Iratxe García Pérez, de fractieleidster van de sociaal-democratische S&D-groep in het Europees Parlement (EP), stelde daarin onomwonden dat de jarenlange samenwerking met de chistendemocratische EVP-fractie wellicht geen lang leven meer beschoren is. ‘De S&D-fractie heeft altijd goed kunnen samenwerken met alle pro-Europese fracties in het Europees Parlement. De recente toenadering tussen de EVP enerzijds en radicaal-rechts anderzijds is voor ons evenwel een rode lijn’, klonk het.

Hierdoor zou, aldus nog García Pérez, de ‘traditionele’ samenwerking tussen de socialisten, christendemocraten en liberalen in het EP de volgende legislatuur wel eens voltooid verleden tijd kunnen zijn. De Spaanse socialistische politica toont zich al langer bijzonder kritische voor het Duitse EVP-boegbeeld Manfred Weber, maar gaat nu dus nog een flinke stap verder. Weber zocht de voorbije maanden nadrukkelijk contact met de nieuwe Italiaanse premier Georgia Meloni.

‘Interessant model’

Omdat er niet zoiets als een Europese regering op basis van een politieke meerderheid bestaat, gaan de grote politieke fracties in het Europees Parlement elke legislatuur op zoek naar ad hoc-meerderheden. Daarbij belanden de christendemocraten niet zelden netjes in het midden van het bed.

De voorbije legislatuur, die binnen een jaar afloopt, vormden de christendemocraten een blok samen met de socialisten, de liberalen en de groenen. De zeven fracties in het Europees Parlement zijn ook niet samengesteld naar nationaliteit, maar naar politieke voorkeur. Om een fractie te kunnen vormen, zijn er minimaal 23 parlementsleden nodig – op een totaal van 705 – en moet ook minimaal een vierde van de lidstaten vertegenwoordigd zijn.

De centrumrechtse EVP is vandaag de grootste fractie, goed voor 176 leden. De tweede grootste fractie is de socialistische S&D, met 144 verkozenen. Op stevige afstand volgen dan Renew (101 parlementsleden) – de liberalen zeg maar – de groene fractie en de conservatieve ECR (met onder meer N-VA maar ook Fratelli d’Italia van Georgia Meloni).

Manfred Weber, al bijna tien jaar lang EVP-fractievoorzitter, toonde zich de voorbije maanden opvallend geïnteresseerd in de samenstelling van de nieuwe Italiaanse regering. Daarin zetelt, naast de ‘radicaal-rechtse’ Fratelli d’Italia en de Lega van Salvini (die in het EP deel uitmaakt van de ID-fractie, met onder meer ook Vlaams Belang) ook centrumrechts met de Forza Italia van Silvio Berlusconi (die in het EP deel uitmaakt van de christendemocratische fractie). Afgelopen weekend sprak Weber de conventie van Forza Italia in Milaan nog toe. Daarbij herhaalde hij nogmaals uitdrukkelijk dat de huidige Italiaanse coalitie wat hem betreft een ‘interessant model’ is voor de EVP.

Kaarten herschud

Het nieuwe charme-offensief van Weber is op zich niet zo verwonderlijk. Gezien de veranderde krachtverhoudingen in tal van EU-lidstaten is de kans reëel dat de kaarten in het EP volgend voorjaar grondig zullen worden herschud. Projecties geven aan dat de conservatieve ECR-fractie een stevige sprong voorwaarts zou kunnen maken, en misschien wel de derde fractie worden.

Tegelijk komen er eind dit jaar in Spanje ook nationale verkiezingen aan. Het is niet uitgesloten dat ook daar de centrumrechtse Partido Popular (ook deel van de EVP-fractie in het EP) in zee zal moeten gaan met het radicaal-rechtse Vox (momenteel ECR-fractie) om aan de macht te komen. En dus is het niet onlogisch dat de gehaaide Weber vandaag al enkele stappen vooruit denkt, en zijn EVP vooral op de rechterflank hoopt te versterken. Daar komt nog bij dat de meer rechtse strekking binnen de EVP het stilaan ook volledig gehad heeft met heel wat groene standpunten, onder meer op vlak van migratie. Dat maatschappelijk fel gepolariseerde thema zou de komende legislatuur wel eens kunnen uitgroeien tot hét grote struikelblok tussen links en rechts in het Europees Parlement.

Enkele maanden geleden al haalde Iratxe García Pérez darover ook al eens zwaar uit naar Weber. ‘We moeten kiezen in welk Europa we willen leven: in een Europa van muren, zoals verdedigd door de heer Weber en extreemrechts, of in het humanistische Europa dat zijn ogen niet sluit voor het verlies van mensenlevens aan onze poorten?’ Ook binnen de eigen EVP-fractie, niet in het minst bij een aantal Duitse christendemocraten, rijst er overigens flink wat verzet tegen de toenaderingspogingen van Weber. Het is dus niet altijd even duidelijk in welke mate Weber zelf voldoende steun geniet binnen de EVP voor zijn toenaderingspogingen.

Allianties met extreemrechts

Vlaamse Europarlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit) toont alle begrip voor de scherpe kritiek van haar fractievoorzitster in het Europees Parlement. Zij ziet ook een patroon in de expansiedrift van EVP, nadat in het verleden ook al meer ‘populistische partijen’ zoals het Hongaarse Fidesz of de Forza Italia van Berlusconi tot de fractie konden toetreden.

‘De voorbije jaren stelden we vast dat machtshonger van de EVP ook steeds vaker heeft geleid tot het openlijk aangaan van allianties met extreemrechtse partijen. De Europese Volkspartij hoopte dat die ententes met extreemrechts haar electorale slagkracht opnieuw zou versterken. In realiteit blijkt het tegendeel waar te zijn. In vele gevallen zijn de christendemocraten het kleine broertje van hun bondgenoten geworden, terwijl ze inhoudelijk steeds verder naar rechts moeten opschuiven.’

‘De afgelopen maanden zagen we tal van voorbeelden waarbij de EVP openlijk meestemde met rechtse en zelfs extreemrechtse fracties’, vervolgt Van Brempt. ‘Onder meer om sociale wetgeving of klimaatbeleid af te zwakken. Zo werkt het natuurlijk niet. Er is – zeker in het parlement – altijd geprobeerd om een compromis te bouwen over het midden van het politieke spectrum. Wij staan daar nog altijd voor open, maar merken dat dat steeds moeilijker wordt door de gewijzigde strategie en allianties van de Europese Volkspartij. Het is hun positie die gewijzigd is, niet de onze. Door haar demarches ter rechterzijde ondergraaft de EVP niet alleen de samenwerking tussen de pro-Europese fracties, maar ook haar eigen positie in de meerderheid die wordt opgebouwd in het Europees Parlement.’

Iratxe García Pérez

Loopt samenwerking in Europees Parlement tussen socialisten en christendemocraten op de klippen?