Het heeft nauwelijks aandacht gekregen in de Europese media, maar de economische situatie in Egypte ziet er heel slecht uit. De voedselprijzen worden voor steeds meer mensen bijna onbetaalbaar en het ongenoegen over het beleid van sterke man Abdul Fatah al-Sisi groeit.

Tekorten en inflatie

De Russische invasie in Oekraïne had voor Egypte zware gevolgen. Niet alleen importeert Egypte al decennialang massa’s graan uit Rusland en Oekraïne, dat nu uiteraard in prijs gestegen is. Daar komt bij dat een derde van de buitenlandse toeristen in Egypte uit Rusland en Oekraïne kwamen. Die stroom is door de oorlog drastisch verminderd. Maar daarvoor ging het toerisme ook al achteruit omdat door corona veel vluchten van en naar Egypte kwamen te vervallen. Dat kostte toen ongeveer een miljard dollar per maand, en tienduizenden jobs (toerisme is traditioneel een van de vier belangrijkste economische sectoren van Egypte).

De inflatie bedroeg in december 21,3 procent, wat uiteraard gevolgen heeft voor de koopkracht van de bevolking. Maar analisten beweren ondertussen dat de piek nog niet is bereikt. Ze zou namelijk nog stijgen wegens onder meer een in maart te verwachten prijsstijging van benzine. De openbare schuld is aanzienlijk en heel wat overheidsgeld dient besteed te worden aan de afbetaling van een eindeloze reeks leningen. Die bedraagt ongeveer 16 miljard dollar per jaar: geld dat men niet in economische projecten, onderwijs of gezondheidszorg kan stoppen.

Grootse plannen

Al-Sisi heeft de afgelopen jaren een aantal ‘faraonische’ prestigeprojecten gelanceerd. Voorbeelden zijn een nieuwe administratieve hoofdstad in de woestijn, vele tientallen kilometers verwijderd van het centrum van Cairo; werken aan het Suezkanaal, en een nieuwe spoorlijn/metrolijn die het centrum van Cairo moet verbinden met de nieuwe administratieve hoofdstad. Die hebben veel geld gekost, maar, in tegenstelling tot eerdere verwachtingen, hebben die het land geen echte economische boost gegeven. Ook de vele wapenaankopen in het buitenland doen de wenkbrauwen fronsen, zeker omdat Egypte niet echt met bedreigingen te maken heeft.

De afgelopen twaalf maanden is het Egyptische pond met ongeveer de helft gedevalueerd (100 EP is nu goed voor drie euro) wat een goede zaak is voor buitenlandse toeristen die neerstrijken in het land van de farao’s, maar dramatisch voor de gewone burger. Nu is een zwakke munt een goede zaak voor de export, maar Egypte is niet echt een typisch exportland. En een zwakke munt betekent dat je meer moet betalen voor alles wat je importeert. Denk aan graan, geneesmiddelen, auto’s, laptops, etc. De hoeveelheid geld die je uit de muur kan halen wordt beperkt voor Egyptenaren, en dat doet denken aan Libanese toestanden.

Armoe troef

Ongeveer een derde van de Egyptische bevolking, die ondertussen 104 miljoen zielen telt, is arm. Een andere derde moet elke maand knokken om de eindjes aan elkaar te knopen. Meer dan de helft van de bevolking zit rond de armoedegrens, en zit in een situatie van ’te rijk om te sterven, te arm om te leven’. ‘Banale’ producten zoals eieren, kaas, kip, melk, rijst, vis en nog meer vlees zijn voor veel Egyptenaren nu (bijna) onbetaalbaar. De onderste lagen van de middenklasse leven nu in armoede.

Boeken zijn nu zo duur, dat auteurs hun verhalen inkorten om regels, en dus kosten te sparen (!). Armen kunnen rekenen op gesubsidieerd brood, maar die subsidies stijgen altijd maar, zodanig dat de begroting nog wat meer uit evenwicht raakt. De leveranciers van brood voor armen verkopen bovendien een deel van dat brood aan reguliere bakkerijen, omdat dat hun meer oplevert. Corruptie, dus.

Vele Egyptenaren kunnen de schoolkosten voor hun kinderen niet betalen. Omdat de salarissen van leraars zo bescheiden zijn wordt er druk gezet op de ouders om hun kinderen bijlessen, tegen betaling natuurlijk, te laten volgen bij diezelfde leraars. Velen kijken al met schrik uit naar de ramadanperiode, die op 23 maart begint, en waarbij mensen ’s avonds, als het donker is, beduidend eten dan tijdens de rest van het jaar. Last but not least blijkt ook nog eens uit gegevens van de Arab Barometer dat Egypte tot die Arabische landen behoort waar de inwoners over de minste financiële reserves of spaargeld beschikken.

Eisen aan leningen

Het Internationaal Muntfonds (IMF) heeft een nieuwe lening van drie miljard dollar toegekend aan Egypte, maar daar zijn voorwaarden aan verbonden (financiële en economische hervormingen), die Egypte maar met mondjesmaat toepast. Het is de zoveelste lening: na Argentinië zou Egypte de grootste klant zijn van het IMF.

Ook Saoedi-Arabië en andere Golfstaten zijn het beu om geldschieter te spelen voor Egypte en eisen hervormingen. Komen die er niet, dan hebben ze het gevoel dat geld geven aan Egypte een straatje zonder einde is. Sedert 2013/2014 — dat is het jaar dat het leger president en moslimbroeder Mohammed Morsi afzette en al-Sisi vervolgens president werd — zouden de Golfstaten met zomaar eventjes 90 miljard dollar over de brug zijn gekomen.

De Golfstaten speelden trouwens een rol in het omverwerpen van het Egyptische moslimbroederregime. Dit was niet omdat ze iets hadden tegen het reactionaire ideeëngoed van de moslimbroeders. Neen, de de moslimbroeders keerden zich tegen het erfelijke koningschap van de Golfregimes, en dus konden ze voor onrust zorgen in de Golf. Maar er is meer: ook heel wat beloofde Golf-investeringen in Egypte werden teruggeschroefd, tot groot ongenoegen overigens van het IMF. Volgens econoom Ishac Diwan van de Wereldbank krijgt Egypte te gemakkelijk leningen toegekend, met als gevolg dat het land noodzakelijke hervormingen blijft uitstellen. Het doet een beetje denken aan de koloniale periode, toen Egypte zich zo ver in de schulden stak, dat de toenmalige grootmachten Groot-Brittannië en Frankrijk haar de facto onder curatele stelden.

De macht van het leger

Een van de frustraties van de Saoedi’s en anderen is de rol van het leger in Egypte. Dat speelt een zo grote rol in de economie, dat Egyptische private bedrijven erover klagen dat het leger hen wegconcurreert. In tegenstelling tot private bedrijven kan het leger beroep doen op miliciens — die uiteraard geen loon wordt uitbetaald — voor allerlei niet-militaire taken. En voor buitenlandse bedrijven is het niet aantrekkelijk meer om te investeren in Egypte, want je kan toch niet opboksen tegen het leger.

Het Egyptische leger beschikt over pasta- en cementfabrieken, hospitalen, hotels, filmstudio’s, sportinstallaties, enzovoorts. En het leger gedraagt zich ook alsof het Suezkanaal zijn eigendom is. Dat in 2011 (tijdens de Arabische Lente) het leger president Hosni Moebarak liet vallen, was precies omdat deze zijn zoon Gamal wou aanwijzen als nieuwe president, terwijl Gamal Moebarak geen militair was. Bovendien geloofde hij in economische liberalisering: een economische liberalisering die de privileges van het leger dreigde aan te tasten.

In 2011 braken er hevige protesten uit in Egypte (Arabische Lente) die uiteindelijk leidden tot de val van autocraat Hosni Moebarak. De redenen voor onrust zijn nog steeds aanwezig, misschien zelfs nog meer dan in 2011. Steeds meer Egyptenaren willen (illegaal) het land verlaten, met de uitkijk richting Europa.

Ishac Diwan

De economische situatie van Egypte is heel zorgwekkend