Op 6 oktober 1973 vierden de Israëlische Joden Jom Kippoer, de Grote Verzoendag tussen God en zijn volk en tussen alle Joden onderling. Die dag werd hun traditionele vrome bezinning echter brutaal verstoord door het gerommel van de Egyptische en Syrische tanks die op die voormiddag al een heel eind binnen het Israëlisch grondgebied waren opgerukt. De massale aanval werd uiteindelijk met grote verliezen afgeslagen, maar de Israëli’s en hun bondgenoten en sympathisanten in het buitenland beseften voor de eerste keer sinds de wonderbaarlijke overwinning tijdens de Zesdaagse Oorlog in 1967 dat Israël kwetsbaarder was dan het zelf dacht en dat het ondenkbare wel eens werkelijkheid zou kunnen worden. Jom Kippoer 1973 was uiteraard niet het begin van de Israëlische obsessie met de persoonlijke en politieke veiligheid, maar deze bijna-nederlaag heeft wel het klimaat voor de volgende veertig jaar bepaald.

Arabisch leiderschap

De initiatiefnemer van deze aanval was de Egyptische president Anwar Sadat, die hiermee de schande van de verpletterende nederlaag van 1967 wou uitwissen en de leiderspositie van Egypte in de Arabische wereld heroveren, die het land onder zijn legendarische voorganger president Gamal Abdel Nasser genoten had. Vier jaar later, in 1977, zou Sadat de historische beslissing nemen zelf naar Israël te gaan om er de leden van de Knesset toe te spreken en een duurzame vrede aan te bieden. Onder druk van de Amerikaanse president Jimmy Carter sloot hij in 1978 de zogenaamde Camp Davidovereenkomsten, wat eigenlijk het eerste vredesverdrag was tussen Israël en een Arabisch land, zelfs de grootste Arabische staat.

Het was dan ook ironisch dat hij uitgerekend op een 6de oktober (1981), de pijnlijke verjaardag van zijn mislukte Jom Kippoeroorlog, door een islamistisch commando werd neergeschoten. Ook deze politieke moord kan als historisch beschouwd worden, want tot dan toe waren dergelijke terreurgroepen bijna uitsluitend tegen de buitenlandse vijanden van de Palestijnen en de islam opgetreden. Achteraf gezien is de schok om deze moordaanslag vergelijkbaar met de verbijstering in Israël na de moord op Itzhak Rabin door een Joods fundamentalist in november 1995. Ook terroristen en fanatici schrijven soms geschiedenis.

Geloof of hoop?

In 2013 viel Jom Kippoer op 13-14 september: wat is er sinds 1973 gebeurd en veranderd? Om te beginnen is Israël militair sterker dan ooit, ook al gebruiken de rechtse politieke leiders de vrees voor de potentiële bouw van een Iraanse atoombom als een psychologisch wapen om hun harde lijn tegenover de buiten-en binnenlandse vijanden in stand te houden.

Als gevolg van de ontwikkelingen in de Arabische wereld, van Afganistan tot Marokko, en vooral in Egypte en Syrië, is de regio inderdaad minder stabiel geworden, maar de feitelijk onvoorwaardelijke steun van de Verenigde Staten, daarin gevolgd door de Europese Unie, bleef onverminderd, zodat de krachtsverhoudingen omzeggens niet verschoven zijn. Sinds de mislukte onderhandelingen van Camp David II in juli 2000 is er ondanks alle diplomatieke verklaringen geen sprake van een aan de gang zijnde vredesproces. De dagelijkse uitbreiding van de nederzettingen en de uitbouw van het ‘veiligheidsnetwerk’ (de muur, de militaire controleposten, de steeds kleinere bewegingsvrijheid van de Palestijnen, de confiscatie van de traditionele woongebieden van de Bedoeïenen) heft een twee-statenoplossing praktisch onmogelijk gemaakt. Geen mens in Joods Israël denkt eraan Joden en niet-Joden in één democratische staat gelijke politieke rechten te verlenen, wat op heel korte termijn een numeriek overwicht van de Palestijnen zou betekenen.

Wat de Joodse Israëli’s en de Palestijnen in Israël en de Bezette Gebieden betreft is er op Jom Kippoer 2013 nog helemaal geen verzoening of zelfs geen vooruitzicht op een verzoening naar het voorbeeld van de Commissies voor Waarheid en Verzoening in het Zuid-Afrika van Nelson Mandela en Desmond Tutu.

In het licht van de grote geschiedenis geloof ik niet dat dit voor eeuwig zo zal blijven – kijk maar naar zoveel traditionele erfvijanden die intussen bondgenoten en zelfs vrienden geworden zijn – maar dit ‘geloof’ lijkt veel meer op ‘hoop’ dan ik graag toegeef. Meer niet, maar in alle geval niet minder.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>

Itzhak Rabin

Jom Kippoer: 40 jaar later