Het mag geen verrassing zijn. De rechts-nationalistische strekking haalde op het programmacongres van AfD. Van liberaal-conservatieve eurosceptische partij wordt het nu een rechts-nationalistische islamsceptische partij. Voorzitter Frauke Petry leek niet altijd tevreden met de gang van zaken tijdens het congres, maar dat lijkt weinig waarachtig, nu haar partner in het Europees Parlement aansluiting vond bij de fractie van Front National en Vlaams Belang.

Evenmin is het een verrassing dat vandaag politici van zwart (CDU en CSU), rood (SPD) en Groen meedeelden dat er ‘met die vrouw’ (Frauke Petry dus) niet zal worden samengewerkt. De Groenen spreken zonder omwegen van een racistische partij en ook de vakbonden staan al op de barricaden. Hoe letterlijk zo’n cordon sanitaire zal worden toegepast, is maar de vraag, want binnen de CDU rommelt het langs alle kanten, maar vooral aan de rechterkant. Velen zijn het vluchtelingengepamper van Merkel en haar koers naar links beu en smachten naar een CSU-alternatief voor de andere Bondslanden. Officieel reageerde de CSU na het opmerkelijke AfD-congres wel dat er enkel met democratische partijen kan worden samengewerkt, daarmee implicerend, niét met de AfD.

Wat wel een verrassing is, is het parcours van de bedeesde professor Jörgen Meuthen. Hij werd gezien als de aanvoerder van de burgerlijke vleugel die – na het afscheuren van stichter Bernd Lucke en een handvol getrouwen – een klassiek-liberale economische agenda en familiewaarden hoger achtte dan nationalistische en islamkritische standpunten. Net hij nam het voortouw in de strijdende anti-islamstandpunten. Wil hij daarmee zijn vel redden, of maakt hij zich klaar om na Frauke Petry de leiding in handen te nemen van de partij, die nu eindelijk, na drie jaar, een programma heeft?

Andere verrassing. Slechts iets meer dan de helft van de aanwezigen wijst samenwerking met extreemrechts af. Maar tegelijk werd de afdeling van deelstaat Saarland met grote meerderheid uit de partij gezet wegens te expliciete banden met extreemrechts. De AfD lijkt daarmee al op een volwassen partij met een enerzijds-anderzijdsbeleid.

Vraag is nu wat de overgebleven liberaal-conservatieve strekking van plan is te doen. Die blijft alvast verweesd achter. Minder uitgesproken anti-islamitische stemmen werden uitgejouwd, Jörgen Meuthen wisselde van kamp. Zal zij binnen AfD actief blijven, in Beieren de stap terugzetten naar CSU, en elders naar de liberale FDP, die het in de jongste peilingen trouwens bijzonder goed doet? De stap zetten naar lilliputterpartij ALFA lijkt uitgesloten, als ze op een of andere manier willen wegen in het politieke debat.

Ook een verrassing: hoe linkse anarchisten – onze oosterburen noemen hen Autonomen – in het verzet gingen bij de opening van het congres zaterdag. Een gewelddadige tegenbetoging werd met hardhandig politieoptreden in de kiem gesmoord. En daar bleef het niet bij, een militante linkse website gooide maar liefst de adressen online van 2000 AfD-leden. Respect voor privacy geldt blijkbaar niet voor wie van het centrum ageert in Duitsland.

AfD plaatst zich hiermee buiten de democratische consensus, net dat wat Frauke Petry niet wou. ‘Rechtsbuiten’, heet dat dan. Met een programma ‘voor een ander Duitsland’ en de vaste wil om nu in de peilingen, in 2017 in het stemhokje, uit te groeien tot Duitslands derde partij, na christen- en sociaaldemocraten.

Het is nu uitkijken naar de conservatieve stemmen binnen CDU en zusterpartij CSU hoe zij zich de volgende weken en maande zullen positioneren op de rechterhelft van het politieke schaakbord.

Jörgen Meuthen

AfD: voor een ‘ander’ en islamvrij Duitsland