Studenten die geen kamer kunnen vinden, young professionals die meer dan de helft van hun inkomen uitgeven aan huur en volwassenen van boven de dertig die noodgedwongen bij hun ouders wonen omdat starterswoningen onbetaalbaar zijn. Zij hebben hun situatie te danken aan VVD, CDA en D66, die in Nederland een woningtekort creëerden dat zo nijpend is, dat er geen uitweg lijkt te zijn.

In een al zeer krappe markt zetten de Nederlandse coalitiepartijen de grenzen nog verder open, waardoor de vraag drastisch toenam. Tegelijkertijd blokkeerden zij de bouw van nieuwe huizen. Zelfs volgens hun eigen projecties werd het de komende zeven jaar nog moeilijker om een huis te vinden. De gevolgen liegen er niet om en de meest kwetsbare mensen betalen de hoogste prijs.

Het aantal daklozen neemt toe

De echt schrijnende gevallen zijn te vinden aan de onderkant van de woningmarkt. Het is heel simpel: als er een tekort aan woningen is, gaan de prijzen omhoog en wordt wonen onbetaalbaar voor de mensen met het minste geld.

Waarom hebben mensen minder geld? Of ze kunnen niet werken door ziekte of invaliditeit, of ze zijn alleen in staat tot werk dat weinig verdient. Beide zijn hen niet aan te wrijven. Je kunt iemand niet verwijten dat hij geboren is met minder capaciteiten of op latere leeftijd ziek is geworden. Deze pechvogels worden steeds vaker in erbarmelijke omstandigheden gedrukt door de hoge prijzen, waardoor de basale levensbehoefte van een dak boven je hoofd buiten bereik blijft.

Wat te denken van mensen die hun woonlasten niet meer kunnen opbrengen door een pijnlijke gebeurtenis als een scheiding of een sterfgeval? Sommigen van hen hebben familie en vrienden die hen onderdak verlenen. Maar wat als je niemand hebt? Dan moet je naar de daklozenopvang, waar ook steeds minder plekken zijn door een stijging van 25-50% van het aantal daklozen. Omdat de opvang vol is, slapen steeds meer mensen op straat, in het park of in een bos.

Stel je voor dat jij het bent, of je kind. De gemiddelde tijd in de opvang is nu één jaar. Een jaar van onzekerheid, slecht slapen en stress. Solliciteren is normaal al spannend, laat staan voor een dakloze. Opkrabbelen vanuit een dergelijke positie is ontzettend moeilijk en voor veel kwetsbare mensen niet weggelegd.

Hoe komt het dat mensen gemiddeld een jaar in de opvang verblijven? Het Leger des Heils noemt als belangrijkste oorzaak “het gebrek aan betaalbare woningen voor de doelgroep.” Te veel vraag, te weinig aanbod.

De middeninkomens zijn ook de klos

De schaarste op de woningmarkt heeft een rimpeleffect op de rest van de economie. Huurders op de particuliere markt en kopers zijn een hoger percentage van hun inkomen kwijt aan woonlasten. Hierdoor hebben mensen minder geld om te besteden of te sparen.

Steeds meer gezinnen kunnen niet of nauwelijks rondkomen. Dat is niet alleen een probleem voor mensen met een uitkering of een baan met minimumloon. Ook de middeninkomens, veelal gezinnen met kinderen, worden hierdoor geraakt. Geld dat nodig is voor eten, kleding of zorg gaat op aan woonlasten.

De zojuist aangenomen gewijzigde huisvestigingswet is een overduidelijke afleidingsmanoeuvre die deze groep de indruk moet geven dat het kabinet actie onderneemt. Gemeenten kunnen huizen ‘gunnen’ aan mensen met een middeninkomen, zodat zij meer kans maken dan rijke beleggers.

Dat klinkt leuk, maar zolang het totale aanbod van huizen hetzelfde blijft en de prijzen zo ontzettend hoog zijn, verandert er in de praktijk niets. Je wint van iemand die meer biedt voor hetzelfde huis, maar je betaalt nog altijd de hoofdprijs vergeleken met een markt waar er geen schaarste is, maar een overschot.. En zelfs Hugo de Jonge, die aan het roer staat van het ministerie van Volkshuisvesting, erkent dat dit het verwachte effect is van zijn beleid.

De komende zeven jaar geen extra aanbod

De demissionaire minister heeft een plan gemaakt om de wooncrisis op te lossen, maar dit stemt niet optimistisch. We mogen blij zijn dat de uitvoering op losse schroeven staat. Want na voltooiing is er over veertien jaar geen tekort meer van 300.000 woningen, maar van ‘slechts’ 150.000. Minister De Jonge wil het probleem niet oplossen, maar er meer dan tien jaar over doen om het een beetje kleiner te maken.

Uit de prognose van het ministerie blijkt dat de komende zeven jaar het aantal beschikbare huizen juist afneemt. Mensen in nood maken hierdoor niet meer kans op een woning, maar juist minder. Een nog groter tekort betekent nog hogere prijzen. Na uitvoering moet de onderkant van de markt nog altijd vechten om een woning en betaalt de middenklasse zich nog altijd blauw aan woonlasten.

Hoe komt dit nu? Hugo de Jonge maakte geen huizen, maar regels. Hij koos bijvoorbeeld voor een huurplafond in de particuliere sector waardoor huurders minder betalen. Een dergelijke korting lijkt misschien mooi, maar als het voor woning-eigenaren onvoldoende loont om te verhuren, halen ze hun huizen van de markt. Een contraproductieve maatregel dus.

Hetzelfde geldt voor het ‘aanpakken van de wachtlijsten van de sociale huur’. Sociale huurders blijven zo lang mogelijk zitten omdat dit veel voordeliger is dan zelf iets te kopen of particulier iets te huren. Je kunt wel nieuwe regels maken, maar als het totale aanbod aan huizen niet toeneemt, lost dat het probleem niet op. Het allerergste is dat men de eigen doelstelling voor het bouwen van nieuwe huizen bij lange na niet haalt.

Stikstof als rem op de huizenbouw

Één van de oorzaken is dat ieder bouwproject sinds november 2022 een vergunning voor de uitstoot van stikstof nodig heeft. Dit terwijl 99,4% van de uitstoot van andere sectoren komt en het inperken van de 0,6% van de uitstoot door de bouw geen noemenswaardig verschil maakt. Men probeert de bevolking wijs te maken dat een gebrek aan huizen onontkoombaar is omdat de natuur moet worden beschermd, terwijl het afremmen van bouwprojecten geen noemenswaardig verschil maakt.

En dat is als je blind gelooft in de modellen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Professor Jaap Hanekamp legde in een eerder artikel uit waarom deze zijn gebaseerd op pseudowetenschap. De bevolking krijgt bewust een vals dilemma voorgeschoteld: wil je een plek om te wonen, of red je de natuur?

Een directe asielstop

Vergelijkbare emotionele chantage is zichtbaar bij het asieldebat. Vorig jaar waren er 32.000 daklozen, aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek. In datzelfde jaar gingen er ongeveer 20.000 woningen naar statushouders, asielzoekers die toestemming hebben gekregen om zich in Nederland te vestigen.

Als er direct een asielstop wordt ingevoerd, kunnen alle daklozen binnen twee jaar worden gehuisvest. En houdt men de asielstop tien jaar in stand, dan zijn er maar liefst 200.000 woningen om te verdelen onder de Nederlandse bevolking.

Ik vind het vreemd dat een asielstop zo controversieel is nu we al jaren te maken hebben met wachtlijsten voor een sociale huurwoning van tien jaar of langer. Het is desastreus om in tijden van schaarste de vraag verder op te drijven, hoe goed bedoeld ook. Het water staat Nederland aan de lippen en in plaats van de kraan dicht te draaien, zette Rutte VI deze verder open, en kregen we te horen dat we niet zo moeten spetteren.

Wat doen politici zelf

Ik vraag me oprecht af hoe een willekeurige politicus die bij dit beleid betrokken was, reageert als de wooncrisis bij hem op de stoep staat. Zou hij zijn eigen zoon of dochter in huis nemen als deze dakloos raakt? Of zeg hij: ‘Sorry, geen plek, ik heb al iemand uit Noord-Afrika die in jouw oude kamer slaapt.’ (Dit is geen science fiction als de nieuwe spreidingswet er komt.) Wil zijn dochter haar eigen huis bouwen, verbiedt hij dit dan vanwege stikstof? ‘Ga maar naar de opvang. Hebben ze geen plek? Slaap maar op straat.’

Natuurlijk niet. Kabinetsleden en de volksvertegenwoordigers die hen in het zadel houden, hebben torenhoge salarissen, betaald van ons belastinggeld. Zij en hun gezinnen zitten er warmpjes bij. De rest van ons is een woekerpercentage kwijt aan huur of hypotheek, woont noodgedwongen in ongeschikte woonruimte of slaapt in de daklozenopvang, terwijl we niets mogen zeggen van de open grenzen en het knettergekke stikstofbeleid. Hopelijk komt hier na de aankomende verkiezingen verandering in en stemt Nederland voor partijen die het totale aanbod aan woningen groter willen maken.

Jaap Hanekamp

Rutte IV saboteerde bewust de woningmarkt