De Australische grondwet kan alleen veranderen via een referendum. Het laatste was in 1999. De vraag was toen of Australië een republiek moest worden in plaats van een constitutionele monarchie onder de Britse kroon. Het antwoord was een luidkeels ‘nee’. Na 24 jaar is er 14 oktober aanstaande weer een referendum. Met als inzet de oorspronkelijke bevolking van Australië – de Aboriginals*, officieel zeggenschap te geven in alle politieke beslissingen die hen aangaan.

Ze zijn al ruimschoots vertegenwoordigd in het parlement, maar veel Australiërs willen dat de Aboriginals op grond van hun etniciteit een uitzonderingspositie krijgen. Er zou een derde Kamer moeten komen, speciaal voor hen: hun ‘stem’ in het parlement. Daarom staat dit referendum bekend als de ‘Voice’.

Nee-stemmers

Eerst was een meerderheid voor, maar inmiddels hebben de nee-stemmers een voorsprong. De vonken spatten eraf: het referendum heeft Australië nu al tot op het bot verdeeld. Vergelijkingen met het Brexit-referendum zijn niet van de lucht. Wie de ‘Voice’ afwijst, wordt al snel door de socialistische regering van premier Anthony Albanese en de intellectuele elite afgeschilderd als een racistische marginaal of erger. Opmerkelijk, omdat ook veel Aboriginals zelf zeggen ‘nee’ te gaan stemmen.

‘The Voice won’t help us, it will divide us’ luidt hun motto. Hun belangrijkste vertegenwoordiger is senator en oppositielid Jacinta Nampijinpa Price. Haar argumenten zijn dat de Voice slechts bedoeld is om het schuldgevoel van de blanke bovenlaag te verlichten en het slachtofferschap van de inheemse bevolking in stand te houden.

Misdaadstatistieken

Australië probeert al heel lang de situatie van Aboriginals te verbeteren, zowel financieel als anderszins. Dat beleid is één grote mislukking. Er bestaat een miljoenen verslindende industrie van publieke en private liefdadigheidsinstellingen ter verheffing van de ‘nobele wilde’, maar de doelgroep schiet daar bitter weinig mee op. Aboriginals blijven de misdaadstatistieken en werkloosheidscijfers aanvoeren, en leven gemiddeld 17 jaar korter dan andere Australiërs.

De voornaamste oorzaak van die achterstand is inderdaad racisme, maar ook de schandalige manier waarop nieuwe Australiërs tot eind vorige eeuw hebben geprobeerd de inheemse bevolking aan te passen aan westerse normen. Bijvoorbeeld door hun kinderen af te nemen om die in blanke gezinnen of tehuizen te laten opvoeden. Dat heeft minstens tot 1970 geduurd, en is volgens sommigen nog altijd gaande.

De rode rots

De stamhoofden van de ‘First Nations’ zouden zelf het proces naar de ‘Voice’ in gang hebben gezet, met hun zogeheten ‘Uluru-verklaring’. Uluru is de befaamde rode rots middenin Australië, opgenomen in het werelderfgoed en heilig voor de oorspronkelijke bevolking. Blanke Australiërs noemden de rots ‘Ayers Rock’, naar een 19e-eeuwse premier van Australië. Daar zijn ze uit respect voor de Aboriginals inmiddels vanaf gestapt.

In 2017 kwamen daar 250 stamhoofden bijeen om een verklaring op te stellen met daarin de expliciete vraag om een ‘First Nations Voice’ in het staatsbestel. En om een waarheidscommissie naar Zuid-Afrikaans model. Wie het verslag van deze bijeenkomst leest, ziet meteen dat de initiatiefnemers niet de stamhoofden waren, maar linkse academici en politici, en clubs als Amnesty International.

Het gat dichten

Invoering van de Voice zou concreet betekenen dat etniciteit een rol gaat spelen in het Australische staatsbestel. Volgens tegenstanders wordt daarmee het democratische evenwicht verstoord. Parlementariërs worden nu immers in het parlement gekozen ongeacht etniciteit.

Voorstanders daarentegen vinden dat de inheemse bevolking van Australië recht heeft op speciale parlementaire vertegenwoordiging. Al was het maar gezien het schrijnende onrecht dat hen lange tijd door nieuwe Australiërs is aangedaan. Daar zit ook wat in. Die voorstanders hebben niet voor niks de mond vol van ‘closing the gap’: het gat in welzijn dichten tussen Aboriginals en andere Australiërs.

De zanger Kamahl

Wie vanwege het referendum intussen door de progressief liberale pers in Australië wordt verguisd als een halve nazi, is de nog steeds immens populaire zanger Kamahl. Een Aboriginal met een prachtige bariton stem. In 1975 stond hij ook bij ons wekenlang op nummer 1 met ‘The Elephant Song‘, waarin de olifant de mens aanspreekt op zijn wreedheid: ‘People kill without regret, yet they fly by Jumbo Jet’…

Die zanger Kamahl veranderde intussen al tweemaal van mening over het referendum: eerst van nee naar ja, toen weer naar nee. Naar eigen zeggen omdat hij nu eindelijk goed is geïnformeerd: “Er wordt ieder jaar al zo’n 40 miljard aan de Aboriginals uitgegeven en het helpt niks,” was zijn conclusie. “Laat ze eens wat beters bedenken.” Dat bedrag werd meteen aangevochten door genoemde pers, maar blijkt toch te kloppen.

Kamahl is niet de enige die van mening veranderde. Sinds februari dit jaar daalde het aantal ja-stemmers in de prognoses van 70% naar 36%. Het ziet ernaar uit dat premier Albanese – die van het referendum een persoonlijke zaak maakte, niet zijn zin zal krijgen. Zijn grootste misrekening was dat hij op een ja-stem van alle Aboriginals rekende. Daar lijkt geen sprake van.

* Officieel heten ze ‘Aboriginals en Torres Straat volken’, dan wel ‘First Nations’. De Torres Straat volken wonen op de 274 eilanden tussen Australië en Papoea-Nieuw-Guinea. Voor het gemak houden we het hier bij Aboriginals.

Jacinta Nampijinpa Price

Australisch ‘Voice’-referendum over Aboriginals: een Brexit moment?