Het jaar 1994 zou een tijdperk van democratie, gelijkheid en erkenning voor alle Zuid-Afrikanen inluiden. Voor het Afrikanervolk betekent het een kwarteeuw onafgebroken ANC-beleid waarin de Afrikaanse taal uit het openbare leven is verdwenen, Afrikaanse scholen en universiteiten verengelst zijn, discriminatie tegen blanken op de arbeidsmarkt gewettigd is, en er meer dan 3000 Afrikanerboeren zijn vermoord. Er heerst corruptie, misdaad en verarming, en nu gaat het ANC over tot landonteigening zonder vergoeding. Afrikaners leven onder een meerderheidsheerschappij die, geleid door racistisch populisme, de grondwettelijk vastgelegde minderheidsrechten met voeten treedt. De verkiezingspeilingen suggereren echter dat het ANC aan de macht zal blijven. Kunnen Afrikaners met hun kleine stem nog op 8 mei de politieke processen beïnvloeden? Welke partijen hebben oog voor ‘Afrikanerbelangen’ en welke juist niet? Een interview met Jaco Kleynhans van de Zuid-Afrikaanse hulp- en ontwikkelingsorganisatie Solidariteit Beweging.

Solidariteit

Om hun lot te verbeteren hebben de Afrikaners de afgelopen jaren vele initiatieven ontplooid. Het meest opvallende en succesvolle initiatief is de Solidariteit Beweging. Dit verband van organisaties (zoals een radiozender, uitgeverij, verzekering, bank, armenzorginstelling, studiebeursfondsen, vakbond) heeft vertakkingen naar alle terreinen van het dagelijkse leven.

De directeur Internationale Voorlichting (hoof internasionale skakeling) van de Solidariteit Beweging is Jaco Kleynhans. Hij legt zich erop toe de regeringen en burgers in de wereld, vooral in westerse landen, degelijk te informeren over de toestand in Zuid-Afrika, en met name over de zorgen van Afrikaners en andere minderheden als het gaat om een houdbare toekomst in het land. Kleynhans woont in het Afrikanerdorp Orania en in Pretoria.

Plaasmoorde

Doorbraak: Laat ons met de deur in huis vallen: meer dan 3000 Afrikanerboeren zijn er sinds 1994 op hun boerderijen vermoord. Dit heeft internationaal tot verontwaardiging geleid, maar de ANC-regering lijkt weinig onder de indruk. Tezelfdertijd hebben woordvoerders van de partijen ANC, Zwart Eerst Land Eerst (Black First Land First – BLF) en de links-radicale Economische Vrijheidsvechters (EFF) in het kader van de in hun ogen te trage verdeling van Afrikaner boerenland aan zwarte burgers soms duidelijk antiblanke, racistische uitspraken gedaan. Heeft de huidige cultivering van dit antiblanke klimaat geleid tot een toename van geweld tegen blanken op hun boerderijen?

Jaco Kleynhans: ‘Hoewel daar niet veel directe bewijzen voor zijn, is het duidelijk dat de antiblanke retoriek van deze groepen toenemend aanleiding geeft tot rassenhaat. Groepen als de EFF en BLF gedijen op rassenspanningen en zien het als hun taak de onmin tussen zwart en blank in Zuid-Afrika op te schroeven. Geweldsmisdaden vormen een probleem dat alle Zuid-Afrikanen raakt. Maar die gewelddadige aanvallen en moorden op blanken in landelijke gebieden – en in het bijzonder op boerderijen – zijn buitenproportioneel erg. Het is een schande dat de regering zo weinig onderneemt om deze misdaden de prioriteit te verlenen die bij een misdaad hoort.’

Deze landverdelingskwestie raakt de Afrikanerboeren heel diep. Van de drie grootste partijen heeft de Democratische Alliantie (DA) zich uitgesproken tégen landonteigening zonder vergoeding, maar niet tegen landonteigening op zich. Zijn álle partijen voor onteigening?
‘Alle politieke partijen zijn min of meer voor landverdeling. Er zijn echter weinig partijen die stellen dat het beginsel van vrijwilligeverkoop en koop van land in stand gehouden moet worden. Vooral het ANC en de EFF zijn tegenwoordig voor landonteigening zonder vergoeding. Het ANC is op dit punt naar links gedwongen, uit vrees dat zij draagvlak aan de EFF zal moeten afstaan. Uit populistische en racistische overwegingen steunen veel kleine partijen ook dit standpunt; dat maakt de kwestie heel gevaarlijk. Onderzoek verricht door het Zuid-Afrikaanse Instituut voor Rassenbetrekkingen wijst echter uit dat ongeveer 1% van de zwarte Zuid-Afrikanen land als hun grootste prioriteit beschouwt. Voor de meeste mensen zijn werkgelegenheid, huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg veel belangrijker.’

Tot de bedelstaf

Onteigening zonder vergoeding zal nog meer Afrikaners tot de bedelstaf veroordelen. Jaren geleden kwam president Zuma op bezoek bij blanke krotbewoners (‘plakkers’), en even leek het erop dat het ANC een bijzondere belangstelling had voor de verarmde Afrikaners. Klopt dit of wil het ANC zich juist níet voor hen inzetten, juist omdat zij tot een voorheen bevoordeelde groep behoren?

‘Ik was daar zelf bij aanwezig: president Zuma bezocht meer dan tien jaar geleden nederzettingen van arme Afrikaners, net buiten Pretoria. Er kwam echter niets van zijn beloften terecht. In de politiek gaat het om kiezers en voor het ANC vallen er met de verstrekking van middelen voor levensonderhoud aan arme blanken maar weinig stemmen te winnen. Daarom is er geen reden te verwachten dat de regering binnenkort aandacht zal besteden aan het vraagstuk van verarmde blanken.’

Vandaag is de hoofdoorzaak voor Afrikanerarmoede wel de ‘positieve’ discriminatie (regstellende aksie) ten gunste van zwarte burgers. Zijn er ook partijen die gekant zijn tégen deze vorm van discriminatie?

‘Het (gematigd conservatieve – red.) Vrijheidsfront Plus spreekt zich het sterkste uit tegen deze op ras gebaseerde regstellende aksie. Misschien zal deze opstelling díe kiezers, die vroeger op de Democratische Alliantie (DA) stemden, naar hen toe brengen.’

Verstandig stemmen

Er worden provinciale én landelijke verkiezingen gehouden. Zijn er partijen die vooral op provinciaal niveau beter voor Afrikaners doen? Sommige provincies hebben verhoudingsgewijs meer Afrikaners, in andere provincies voeren openlijk anti-Afrikaanse, plaatselijke bewindslieden – zoals de minister voor Onderwijs van de provincie Gauteng, Lesufi Panyaza – een verbeten strijd tegen Afrikaanstalige scholen.

‘De hoogste concentratie Afrikaners woont in de provincies Gauteng en West-Kaap. Daar zie je dan ook steeds vaker dat coalitieregeringen deel zijn van het politieke landschap. In coalitieregeringen kunnen Afrikanerpartijen en Afrikanerpolitici belangrijke akkoorden bereiken. Zuid-Afrika is nog steeds een federatie waar provincies op sommige terreinen daadwerkelijk macht hebben.’

En nationaal?

‘Op nationaal niveau is het belangrijk dat Afrikaners ook in het parlement worden gehoord.’

De oprichting van private Afrikaanstalige universiteiten zoals Akademia, van de Solidariteit Beweging, zullen hard nodig zijn. Volgens Kleynhans is de verengelsing aan de universiteiten echt een groot probleem en is er weinig hoop dat Afrikaans aan openbare universiteiten nog op lange termijn zal overleven. Daarnaast denkt hij niet dat het ANC werkelijk iets om het Afrikaans geeft. Kleynhans: ‘Het ANC is een centralistische partij die de macht in Zuid-Afrika wil behouden. Veeltaligheid staat die centralisering van macht over alle instellingen, zoals over scholen en universiteiten, in de weg.’

Non-raciale samenleving

We horen de hele tijd van ANC’ers en de links-radicale EFF dat zij streven naar een ‘non-raciale samenleving’, terwijl zij Afrikaanstalig onderwijs bestrijden (Panyaza Lesufi schaft actief Afrikaanse scholen in Gauteng af en Blade Nzimande probeert de Afrikaanstalige universiteit Akademia, van Solidariteit, te sluiten). Die ‘non-raciale samenleving’ lijkt eerder een bedekte term voor een samenleving waarin de belangen en regels van het voorheen benadeelde ras de standaard zullen zijn, en waar volkeren van andere rassen een ondergeschikte rol moeten spelen. Kleynhans bevestigt: ‘Inderdaad! “Non-racialiteit” heeft voor het ANC en de EFF een heel andere betekenis dan voor ons.’

Dan lijkt de recente actie van Mmusi Maimane, van de Democratische Alliantie (DA), toch veel positiever. Hij heeft in de verkiezingscampagne gescoord met een filmpje waarin hij, in het Afrikaans, zegt op te komen voor alle talen. Is de DA een goede partij voor het behoud van het Afrikaans?

‘Voor de DA vormt groei een grote uitdaging. Dit houdt namelijk in dat zij zwarte steun moet winnen, waardoor de zaken die de Afrikaanstalige gemeenschap na aan het hart liggen eenvoudig opzijgeschoven worden. Helaas maakt de DA niet meer zo’n punt van taalrechten zoals zij dat een paar jaar geleden deed.’

Adviezen

Denk je dat buitenparlementaire actie voor het Afrikaans en Afrikaners net zo belangrijk is als parlementaire actie, of is het misschien beter als Afrikaners zelf hun gemeenschap uitbouwen en deze vooruithelpen door zichzelf als gemeenschap beter te organiseren?

‘Buitenparlementaire actie via krachtige burgerorganisaties is noodzakelijk. Daar komen de alternatieven voor statelijk denken tot stand. Binnen de parlementen moet er gevochten worden voor het behoud van onze eigen taal- en cultuurruimten, terwijl we buiten het parlement zelf dergelijke ruimten kunnen scheppen.’

Welke partij is volgens jou eerder genegen de acties van Solidariteit te steunen of tenminste te gedogen?

‘De Solidariteit Beweging probeert in de verkiezingen absoluut geen kant te kiezen. Maar ze helpt wel haar leden door hen goed in te lichten alvorens zij besluiten nemen. Diverse oppositiepartijen zullen bezwaren hebben tegen, bijvoorbeeld, de populistische plannen van Nzimande tegen de Solidariteit-universiteit Akademia. Naar verwachting zijn partijen als de DA, Vrijheidsfront Plus, Cope, Afrika Christelijke Democratische Partij en Inkatha allemaal tegen die plannen.’

Commentaar

Uit de brede waaier van partijen valt er voor de Afrikaner genoeg te kiezen. Buitenparlementair zijn er mogelijkheden het lot zo veel mogelijk in eigen hand te nemen, maar binnen de parlementen kan men ook gehoord worden, mits de Afrikaner verstandig kiest. Het is van belang in bepaalde provincies op de grootste kanshebber voor een coalitie te stemmen, en nationaal op de grootste luis in de pels van het ANC. Het zijn die partijen, die ver van het ANC afstaan, die minder geneigd zijn tot centralisering van macht, en die van plan zijn de bij grondwet vastgelegde minderheidsrechten te respecteren. De DA en het Vrijheidsfront Plus lijken daarbij de beste gegadigden. De verkiezingen vinden morgen plaats.

Jaco Kleynhans

‘Afrikanerbelangen’ in de Zuid-Afrikaanse verkiezingen