In 1937 verbrak de Belgische regering het militair akkoord met Frankrijk, ondanks de dreiging van Hitler-Duitsland. Als protest tegen die beslissing besloot het schepencollege van Luik, onder impuls van Georges Truffaut, om elke 14 juli de Franse feestdagen te vieren. Deze traditie werd in ere gehouden en het evenement blijft bij de bevolking enthousiasme opwekken, ook dit jaar.

De genegenheid van Luik voor Frankrijk gaat ver terug. President Jacques Chirac benadrukte dat op 3 juni 1996, toen een Luikse delegatie het Elysée bezocht: ‘Ik wil u vooral zeggen dat Luik een speciale plaats inneemt in de harten van de Fransen. Deze banden zijn gesmeed door de geschiedenis. U hebt ons door dik en dun bijgestaan. (…) Ik ga nog verder: dit is een regio die de Franse cultuur tot eer strekt. (…) Dat geeft wel aan hoeveel respect, genegenheid en vriendschap we voor u voelen. Vandaag zijn dit geen buitenlandse bezoekers die aanwezig zijn in het Elysée-paleis, maar metgezellen, broeders.’

Revolutie

Op 14 juli 1789 brak de Franse Revolutie uit die onmiddellijk weerklank vond in het Prinsdom Luik. Jean-Nicolas Bassenge publiceerde een ‘Nota aux Citoyens’, die op 18 augustus de Luikenaars ertoe aanzette om het stadhuis binnen te vallen met de rode en gele Luikse rondellen. Op de Place du Marché werden de nieuwe patriottenburgemeesters Jacques-Joseph Fabry en Jean-Remy de Chestret luid verkozen.

In zijn boek France-Wallonie – L’impossible mariage? Etude sur le rattachement et le séparatisme beschrijft Guy Denis de gebeurtenis: ‘Bij kaarslicht, omringd door een barricade van pieken, liet Constantin-François de Hoensbroeck, prins-bisschop, zijn paardachtige hoofd zakken alvorens de beslissingen van de nieuwe leiders van de stad te bekrachtigen, terwijl de bevolking van Outre-Meuse de gevangenissen opende en de Citadel zonder weerstand innam.’

‘Het zeshonderd man sterke nationale regiment, het enige leger van de staat, gaf zich over. De bourgeoisie organiseerde al snel privémilities om hun bezittingen te beschermen tegen het oproer. s Avonds begroetten dansen en muziek deze gedenkwaardige dag, maar er was geen bloed vergoten (…) De Drie Staten van het onafhankelijke kerkelijke Prinsdom Luik (…) vertegenwoordigden niet de boeren en arbeiders van de bloeiende fabrieken, waar wol werd gesponnen, staal gesmeed en steenkool gewonnen… De voedingsbodem van de Revolutie. Luikenaars, jullie zijn een vrij volk; een volk is vrij als het alleen gehoorzaamt aan de wil van het volk.’

Eerbetoon

De voetgangersbrug tussen de wijk Guillemins en het Parc de la Boverie in Luik heet tegenwoordig “La Belle Liégeoise”, als eerbetoon aan Anne-Josèphe Théroigne de Méricourt. Tijdens de Franse Revolutie hield ze een salon in Parijs en richtte ze een revolutionaire propagandakring op. Ze kreeg de bijnaam ‘de politieke muze’ en werd ook bekend om haar strijd voor de emancipatie van vrouwen. In de herfst van 1795 kondigde burger Bassenge officieel aan dat het Prinsdom Luik zich bij Frankrijk zou aansluiten.

In zijn boek La vie quotidienne en Belgique sous le régime français 1792-1815 schrijft Jean Cathelin: ‘Deze voorloper (Bassenge) van de moderne beroepspolitici was parlementslid onder alle regimes van 1795 tot 1814. (…) Hij zou de belangrijkste architect worden van de loyaliteit van Luik aan het Frankrijk van Bonaparte en het Keizerrijk.’

Congres

Historisch gezien was er ook het beroemde Waalse Nationale Congres dat op 20 en 21 oktober 1945 in Luik werd gehouden. Het idee van een grote bijeenkomst van de vitale krachten van Wallonië ontkiemde al sinds het begin van de oorlog in de hoofden van de leiders van ‘Vrij Wallonië’. Getergd door de welwillende houding van de Vlaamse Beweging tegenover de bezetter en de discriminatie van de Waalse krijgsgevangenen, waren ze vastbesloten om het Belgische unitarisme te ondermijnen zodra de vrijheid herwonnen was.

Kosten noch moeite werden gespaard om van dit Nationaal Waals Congres een volledig succes te maken. Nooit eerder was een vergadering zo representatief voor de Waalse opinie. Het algemeen secretariaat werd toevertrouwd aan Fernand Schreurs, advocaat uit Luik. Bij de eerste stemming, bekend als de stemming van het hart, kreeg de optie om Wallonië bij Frankrijk te voegen 486 stemmen, een relatieve meerderheid. Bij de tweede stemming, die bekendstaat als de stemming van de rede, was het unaniem, min twaalf stemmen, voor de federalistische stelling, vooral verdedigd door Fernand Dehousse en Jean Rey uit Luik.

Opschudding

De gebeurtenis veroorzaakte opschudding in het buitenland, met name in Frankrijk. Uit betrouwbare bron vernamen we dat de leider van het Vrije Frankrijk van plan was om openlijk te informeren naar de situatie in Wallonië, maar dat hij werd ontmoedigd door zijn minister van Buitenlandse Zaken, Georges Bidault, in naam van de onaantastbare politiek van niet-inmenging van de Quai d’Orsay. Men kan zich alleen maar de impact voorstellen van generaal de Gaulle’s ‘Leve een vrij Wallonië’ vanaf het balkon van het Luikse stadhuis…

Tijdens de Koningskwestie op 26 juli 1950 kondigde Joseph Merlot, de voorzitter van het Waalse Congres, aan dat als de koning zich niet zou terugtrekken, de Staten-Generaal van Wallonië bijeengeroepen zouden worden op het stadhuis van Luik, met de toestemming van burgemeester Paul Gruselin. In de uren na de tragedie in Grâce-Berleur (de gendarmerie had het vuur geopend op de betogers, waarbij vier doden vielen), werd er zelfs gesproken over de oprichting van een voorlopige Waalse regering, die Frankrijk bereid was te steunen.

Op 29 juli 1950 woonde Jules-Daniel Lamazière, Frans consul-generaal in Luik en gevolmachtigd minister, een belangrijke vergadering bij waarop hij de steun toezegde van twee Franse regimenten die niet ver van de grens, in de streek van Charleville, zouden worden gestationeerd. Volgens Fernand Schreurs handelde de consul in opdracht van de Franse ambassadeur, Jean de Hautecloque, wiens instructies rechtstreeks uit Parijs kwamen.

Schone kunsten

Jacques Chirac benadrukte dat Luik ‘de Franse cultuur tot eer strekt’. Het is onmogelijk om niet te denken aan de belangrijke rol van de Luikse componist André Modeste Grétry, die in Parijs warm werd aanbevolen door Voltaire. Jean Cathelin legt uit: ‘Grétry was zo’n meester van zijn tijd dat de beroemde aria’s van die tijd nog steeds aan hem worden toegeschreven, in voor- en tegenspoed.’ Hij voegt eraan toe: ‘Instrumentalisten uit Luik stroomden naar Parijs om erkenning te krijgen, om later terug te keren om de hoofdrol te spelen in het Théâtre de la Monnaie in Brussel of de Opéra van Luik.’

Ook in de schone kunsten zijn er voorbeelden van Parijs-Luikse uitwisselingen. François-Joseph Rutxhiel ging in 1800 werken in het atelier van de beeldhouwer Houdon en bracht zijn hele carrière door in Parijs. Jean Cathelin merkt op: ‘Bij de invalides en de zuil van Vendôme was zijn beitel cruciaal, net als bij Père-Lachaise, terwijl die van Ambroise Théline zijn stempel drukte op de triomfboog van Etoile en het kasteel van Compiègne.’ Het was ook in Parijs dat de componist/organist César Franck later naam zou maken. En toen Georges Simenon op 17-jarige leeftijd Luik verliet, was dat ook om naar de Franse hoofdstad te gaan.

Tot slot deze vier regels uit een patriottisch lied ter ere van de Parijzenaars en de Luikenaars en de Fransen:

Laten we het Parijse model volgen.

Laten we ons wapenen, vrienden,

Want de dingen veranderen,

En laten we ons niet langer voor de gek houden.

Jacques-Joseph Fabry

Het hart van Luik klopt Frans vandaag