Het Amerikaanse gerecht opende recent een onderzoek tegen Nvidia. Het kreeg klachten van concurrenten die de chipleverancier beschuldigen van misbruik van hun dominante marktpositie. Een mooie aanleiding voor vijf vragen over mededingingsproblematiek aan Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom van Stichting Merito.

Waar zit het probleem bij Nvidia?

‘Volgens de klagers maakt Nvidia het moeilijk voor gebruikers om producten van de concurrentie zoals AMD en Intel te kopen en bestraffen ze zelfs klanten die dat toch doen. Uit het onderzoek blijkt in elk geval al dat vertegenwoordigers van Nvidia voorrang geven aan wat zij “prominente AI-diensten” noemen. Dat betekent dat ze klanten met grote datacenters voorrang geven.’

‘Nvidia argumenteert dat ze dat doet omdat die grote klanten snel met de hardware aan de slag kunnen, maar volgens critici is dat een controversiële keuze omdat dit het “first come, first served-principe” negeert. Kleinere klanten worden dus opzettelijk achteruitgeschoven.’

‘In elk geval blijkt Nvidia toch een problematisch en arbitrair beleid te voeren tegenover de klanten. Het Amerikaanse onderzoek richt zich daarnaast ook op de beschuldiging dat Nvidia hogere prijzen zou opleggen aan klanten die ook chips van de concurrentie gebruiken.’

Mag Nvidia niet zelf kiezen welke klanten ze prioritair bedient?

‘Het probleem zit op een hoger niveau. Nvidia heeft ongeveer 80 procent van de markt voor chips die nodig zijn voor artificiële intelligentie en het trainen van Large Language Models (LLM) in handen. Volgens de chipproducent komt dat omdat zij ook de beste chips daarvoor produceert, wat ook blijkt uit benchmarkstudies.’

‘Het gaat over een bijzonder interessante markt: voor het trainen van een LLM heb je tienduizenden krachtige GPU-chips nodig, die maar liefst 40.000 dollar per stuk kosten. Ter illustratie: Meta, het moederbedrijf van Facebook, heeft op dit moment zo’n 600.000 GPU’s in gebruik.’

‘Die dominante marktpositie geeft Nvidia veel macht. Daarom is het bijzonder belangrijk dat mededingingsautoriteiten de situatie goed in het oog houden. In de Verenigde Staten loopt nu een onderzoek, maar ook de Franse mededingingsautoriteiten liggen op vinkenslag.’

‘Zij hebben al aangekaart dat ze een probleem zien in de manier waarop Nvidia software en hardware bundelt. Ze bezien dat als mogelijk valse concurrentiepraktijken, omdat die de keuzevrijheid van de consument bedreigt.’

Wat zijn de gevolgen van zo’n onderzoek?

‘Die onderzoeken hebben om te beginnen een impact op de waarde van het bedrijf. Waar Nvidia in juli nog 3.000 miljard dollar waard was, is de koers intussen gezakt tot 2.650 miljard dollar. De markt reageert op het signaal dat Nvidia’s marktpositie kan veranderen door maatregelen die een mededingingsautoriteit kan opleggen.’

Wat kan zo’n regulator of mededingingsautoriteit doen?

‘Ik heb dat ruim behandeld in mijn boek Overheid + Markt. Er is veel mogelijk in het kader van de bestaande anti-trustwetgeving. Een regulator kan bevelen om bepaalde activiteiten af te stoten of contracten waarin “bundling” zoals het koppelen van soft- en hardware zit open te breken.’

‘Een regulator kan het gebruik van licentieovereenkomsten opleggen, het gebruik van data aan banden leggen of het gebruik van open standaarden verplichten. Dit om terug een “level playing field” te creëren.’

‘Maar wat ook belangrijk is, is dat regulatoren kunnen toezien op overnames. Zo wou Nvidia het Britse ARM Holdings overnemen. De 40 miljard dollar, die het bedrijf daarvoor veil had, was voor haar een peulschil, maar voor de concurrentie was dat onoverkomelijk veel.’

‘Door die overname zou Nvidia bijna een monopolie krijgen in de markt van de smartphones, wat problemen voor Apple, Samsung, Qualcomm en andere spelers met zich mee zou brengen. De mededingingsautoriteiten hebben het bedrijf van die overname doen afzien.’

Nvidia is momenteel wel de belangrijkste speler, met een enorm overwicht in de markt. Hoe kon het zover komen?

‘De mededingingsautoriteiten en regulatoren bestaan en hebben de instrumenten om hun werk te doen, maar de processen die ze moeten doorlopen gaan traag. Daardoor is het ook niet vreemd dat er bij het publiek wantrouwen ontstaat over de bereidheid om de giganten aan te pakken.’

‘Zij beschikken over enorm veel middelen om hun verdediging op te bouwen en de beste advocaten in te huren. Daarnaast zijn ze ook actief in het financieren van politici. Kijk maar hoeveel geld de techgiganten in de VS steken in de campagnes van de presidentskandidaten.’

‘Waar het vaak wringt, is bij de politiek. Op zich zou de politiek geen verschil mogen kunnen maken, want die mededingingsautoriteiten en regulatoren opereren onafhankelijk, maar in de grijze zones van de scheiding der machten en ons rechtssysteem blijkt invloed wel mogelijk. De politici benoemen bijvoorbeeld de mensen die aan het hoofd staan van die instellingen en kunnen zo hun stempel drukken.’

‘Daarnaast merk ik op dat de politiek over het algemeen weinig interesse heeft voor of kaas heeft gegeten van deze problematiek. Hier bij ons heeft de regering de mededingingsautoriteit, de BMA, jarenlang laten verkommeren.’

‘Jacques Steenbergen, de man die daar aan het hoofd stond, had al jaren geleden te kennen gegeven dat hij dringend vervangen moest worden omdat zijn mandaat verstreken was en hij ver over de pensioenleeftijd zat. Er is nu eindelijk een nieuwe voorzitter aangeduid, die al heeft gecommuniceerd dat er veel werk aan de winkel is omdat de BMA jarenlang werd mismeesterd.’

‘Ik probeer hier al lang de aandacht op te vestigen. We hebben op papier en theoretisch wel alles in huis om een degelijk mededingingsbeleid te voeren, maar in de praktijk blijkt dat er bij onze politici geen enkel inzicht is over hoe we op dit gebied goed bestuur moeten realiseren.’

‘Geen inzicht, maar ook geen interesse. Het parlement blijft hier in gebreke. Ieder jaar komt de voorzitter van de BMA uitleg geven over de werking, maar daar zit dan niemand, laat staan iemand die weet waar het over gaat en de juiste vragen kan of durft stellen.’

‘Je kan zoveel instellingen hebben als je wil, maar als je die verwaarloost of negeert en niet naar behoren laat functioneren, kom je nergens. Ik vind het stuitend om vast te moeten stellen dat blijkbaar geen enkele politicus beseft hoe cruciaal degelijk mededingingsbeleid is voor onze toekomst en welvaart.’

Jacques Steenbergen

Ivan Van de Cloot: ‘Politici beseffen duidelijk niet hoe belangrijk mededingingsbeleid is’