Nicholas Burns en Jamie Rubin gaven elkaar, wellicht zonder het helemaal te weten, volmondig gelijk. Burns is een voormalige Amerikaanse topdiplomaat die diende onder het presidentschap van George W. Bush. Jamie Rubin is dan weer de vroegere rechterhand van Madeleine Albright, de buitenlandminister onder Bill Clinton.

Nicholas Burns werd op 12 februari in het Nederlandse Nieuwsuur (NOS) geïnterviewd over het prille akkoord in Syrië. Een van zijn conclusies luidde dat het beleid van president Barack Obama veel te voorzichtig is geweest de voorbije jaren. De Verenigde Staten stellen zich te zwak op. Tja, wat wil je van een Republikein uit het Bush-kamp, zou je denken.

Maar een dag ervoor in het BBC duidingsprogramma This Week zei James Rubin zowat hetzelfde. Hij herinnerde zich nog hoe in ‘zijn tijd’ de VS zelfs werden gepercipieerd als een té dominante supermacht. Beide heren zien een verlies aan leiderschap.

Inderdaad, op relatief korte tijd zie je een enorme wisseling van de macht plaatsvinden. Het ooit zo vrije Westen is lamgeslagen na de militaire en politieke debacles van het voorbije decennium. Wie had in 2001 kunnen denken dat Rusland zo dominant en vrank zou optreden als in de voorbije jaren? Larry Summers, minister van Financiën onder Clinton, sprak in november 2003 al een opvallende rede uit voor de London School of Economics met de titel ‘Europe and America in the 21st Century’. Daarin schetste de oud-politicus het beeld dat ‘over een kwarteeuw Europa, de VS, China, India en andere Aziatische landen isolationistisch tegenover elkaar staan, zoals de landen in Europa voor de Eerste Wereldoorlog.’

Dergelijke toestand noemde de man ‘onhoudbaar’. Zijn voorspelling van dertien jaar geleden lijkt enigszins hout te snijden. De Europese staten lijken vooral met zichzelf bezig te zijn. Het Verenigd Koninkrijk worstelt met de Schotten en met zijn rol in de Europese Unie, de Duitsers zijn verwikkeld in een intern politiek conflict over de vluchtelingencrisis, Frankrijk heeft zich door een zwakke economie en de terreur afgesloten, de Spanjaarden proberen uit diezelfde economische put te kruipen en zijn als de dood voor de zelfbeschikking van de Catalanen. Intussen probeert het hoofd van de NAVO, Jens Stoltenberg, quasi tevergeefs de leden van deze militaire alliantie te bewegen tot grotere inspanningen om het oosten van Europa tegemoet te komen.

De Verenigde Staten aan de andere kant van Atlantische Oceaan zijn verdeelder dan ooit. Onder het presidentschap van Obama zijn de tegenstellingen tussen links en rechts alleen maar toegenomen wat zich nu weerspiegelt in de Amerikaanse voorverkiezingen.

De Russische Beer heeft in een dergelijke context vrij spel gekregen om het ontstane machtsvacuüm op te vullen. Wat een ironie, dat de winnaars van de Koude Oorlog nu handelen uit angst voor de verliezer ervan. In het Syrische conflict zijn het de Russen die de cadans bepalen en niet langer de States. Turkije bombardeert zonder schroom rechtstreekse bondgenoten van de Amerikanen. Tot nog niet zo lang geleden ondenkbaar. Zijn de vleugels van de Amerikaanse adelaar geknipt?

Stel dat de Amerikaanse bevolking in november moet kiezen tussen een Donald Trump of een Bernie Sanders, dan is dat twee keer een keuze voor een isolationistische politiek. Dat hebben de beide vreemde eenden in de politieke bijt met elkaar gemeen, Amerika zal zich onder hen meer terugtrekken uit de wereldpolitiek. Dat is dan het perfide gevolg van het neoconservatieve beleid van George W. Bush. Wat komt er echter in de plaats? Een intern verdeelde EU of een geamputeerde EU zonder het VK? Een Rusland met herwonnen zelfvertrouwen dat zijn gang kan gaan in Oost-Europa? Of zal China een prominentere rol opeisen als het zijn economische tegenvallers kan rechtzetten?

James Rubin riep in This Week op tot een nieuw leiderschap voor het Westen. Wie of wat zal die oproep beantwoorden? ‘Tear down this wall!‘, riep een zelfverzekerde Ronald Reagan ooit, het is nu nog slechts een verre echo. Vandaag zijn de westerse mogendheden te verdeeld en te bang geworden. En de Russen, die hebben al een nieuwe Koude Oorlog verklaard.

Deze tekst verscheen eerder bij De Morgen.

Foto: (c) Reporters

James Rubin

Where have all our leaders gone?