1983 Een nieuwe wet verlengt de leerplicht tot 16 jaar voltijds en tot 18 jaar deeltijds. De leerplicht was al sinds 1914 vastgelegd op 14 jaar. België was een van de weinige resterende Europese landen waar men al op 14 jaar van de schoolbanken mocht.

Gerard Knuvelder (1902-1982)

1982 Overlijden in Eindhoven van Gerard Knuvelder (80), Heel-Nederlands katholiek literatuurhistoricus. Hij was leraar in Eindhoven en van 1952 tot het bereiken van de pensioenleeftijd in 1967 directeur van het Sint-Joriscollege. In 1927 volgt hij zijn gewezen professor Hendrik Moller op als hoofdredacteur van het katholieke culturele tijdschrift Roeping, wat hij tot 1942 blijft. Van Kerstmis 1944 tot 1952 leidt hij het katholieke weekblad De Nieuwe Eeuw. Zijn grootste werk is zijn vierdelig Handboek tot de Geschiedenis der Nederlandse Letterkunde in vier delen (1948-1953, later vele herdrukken).

In 1960 verleent de universiteit in Utrecht hem het eredoctoraat in de letteren, in 1963 wordt hij ‘buitenlands’ erelid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde. Het Guido Gezellegenootschap kiest Gerard Knuvelder tot voorzitter en hij schrijft de inleiding voor Stijn Streuvels’ Volledig Werk (vanaf 1972). Hij werkt ook met literaire bijdragen mee voor de dagbladen De Maasbode, De Tijd en De Volkskrant. ‘Ook als een der promotors van het saamhorigheidsgevoel van het Nederlandse middengebied – het Zuiden van Nederland, het Noorden van België – heeft deze geboren Gelderlander, maar getogen Brabander, veel invloed uitgeoefend’ (Gaston Durnez). Zijn boeken uit die periode dragen sprekende titels: Bezuiden de Moerdijk (1929), Vanuit Wingewesten (1930), Het Rampjaar 1830 (1930), De Mythe Nederland (1932).

In dit laatste werk legde Knuvelder de nadruk op de economische samenhang van ‘Midden-Nederland’, zijnde Noord-Brabant en Nederlands Limburg ten noorden van de staatsgrens, de provincies Antwerpen en Limburg bezuiden. Daartoe moest in de staat België de Nederlandse cultuur zich ‘kunnen bevrijden van de druk van Brussel, dat naar een nationale staat streeft ten koste van het Nederlands element’.

Na 1930 houdt hij geregeld lezingen in Nederlandse en Vlaamse universiteitssteden. Hij is dan ook secretaris van de Groot-Nederlandse Vereeniging (Eindhoven), wat leidt tot vele contacten met Vlaams-nationalisten als Hendrik Elias, Jan Brans, Victor Leemans, Wies Moens. Knuvelder, die nooit bij een politieke partij aangesloten is geweest, stond erg op de onafhankelijkheid van zijn tijdschrift. Onder de Duitse bezetting werkte hij mee aan het verzetsblad Het Parool, dat hij na de bevrijding een half jaar leidde. Na de moeilijke naoorlogse periode situeerden zijn contacten met Vlaanderen zich vooral op literair vlak.

Jayne Mansfield (1933-1967)

1967 Bij een verkeersongeluk in Slidell (Louisiana) komt de Amerikaanse actrice Jayne Mansfield om het leven, net 34. Ze werd geboren als Vera Jayne Palmer. Bekende films van haar zijn onder meer The girl can’t help it, The wayward bus, The loves of Hercules, Promises! Promises!, Dog eat dog, The fat spy, A guide for the married man… Ze werd een sekssymbool: op het hoogtepunt van haar carrière werd haar (gebruikte) badwater verkocht voor tien US dollar per fles.

1940 Koning Leopold III vraagt aan Hitler de vrijmaking van een deel van het Belgische grondgebied, analoog aan de regeling die in Frankrijk wordt getroffen voor het zuiden (‘Vichy’). Daar komt niets van terecht.

1932 In Amsterdam richt de Koopman Jan Baars (1903-1989) een dag voor zijn verjaardag de Algemene Nederlandse Fascistenbond (ANFB) op, met als weekblad De Fascist. Tijdens de Tweede Wereldoorlog staat Jan Baars in het verzet.

vandaag

1924 Straatrellen in Lier tussen de Rijkswacht en Vlaamse Oud-Strijders (VOS). De Frontpartij had over heel Vlaanderen honderden meetings georganiseerd met Ward Hermans die als meeslepend redenaar en als ‘Houthakker van de Orne’ veel bijval genoot. De VOS-afdeling Lier had in 1924 een borstbeeld van Ward Hermans laten beeldhouwen. Toen hem dit plechtig zou worden overhandigd op 29 juni 1924 en de VOS door de Lierse straten trok, greep de Rijkswacht in en kwam het tot zwaar handgemeen dat aandacht kreeg in de nationale pers.

1919 De oorlogvoerende partijen van de Eerste Wereldoorlog tekenen het Verdrag van Versailles, precies vijf jaar na de moord in Sarajevo op de Oostenrijkse aartshertog Franz-Ferdinand en zijn vrouw. Dit vredesverdrag bevat echter ook de kiemen voor een volgende oorlog door de zware, onmogelijk na te komen herstelbetalingen die Duitsland worden opgelegd. Voor België betekent dit verdrag onder meer het vernietigen van zijn neutraal statuut, overeengekomen met Nederland en de grote mogendheden in het Verdrag der XXIV Artikelen (1839). Onmiddellijk worden de banden met Frankrijk aangehaald. Op 7 september 1920 wordt met Parijs een geheim verdrag gesloten. Dit Frans-Belgisch militair akkoord lekt uit en wordt meer dan zestien jaar lang heftig bestreden zowel door de Vlaams-nationalisten als door de meer gematigde Vlaamsgezinden. Als Duitsland in 1940 België binnenvalt, kunnen wij ons niet meer op ons neutraal statuut beroepen.

Hendrik Diels (1901-1974)

1901 Geboorte in Antwerpen van Hendrik Diels, Vlaams dirigent. In 1931 wordt hij dirigent van de Koninklijke Vlaamse Opera (KVO), waar hij zich onmiddellijk laat opmerken met een opvoering van Die Walküre. Hij maakt naam als Wagnerdirigent, onder meer met de uitvoering in 1943-1944 van de hele Wagnercyclus in de KVO. Als Wagner- en Straussdirigent wordt hij ook door verscheidene Duitse operahuizen en belangrijke Europese orkesten geëngageerd.

Daarnaast zet Diels zich onvermoeibaar in voor de Vlaamse muziek, vooral voor Peter Benoit en Jef van Hoof. Net voor de Tweede Wereldoorlog, op 10 januari 1940, leidt hij het orkest van radio Köln in een rechtstreeks uitgezonden Vlaams concert met werk van Benoit, Emiel Wambach, Edward Verheyden, Van Hoof, August de Boeck, Maurits Schoemaker en Arthur Meulemans.

Tijdens de oorlog bereikte Diels’ dirigentencarrière zowel in Vlaanderen als in Duitsland een hoogtepunt. Met het door hem gestichte Filharmonisch Orkest van Antwerpen brengt hij haast exclusief Vlaamse en Duitse muziek. Op 9 juli 1941 programmeert hij in Darmstadt werk van Benoit, Van Hoof, Lieven Duvosel, De Boeck en César Franck. In mei 1945 wordt Diels aangehouden. Hij wordt tot drie jaar veroordeeld wegens culturele collaboratie. In het begin van de jaren 1950 geeft hij concerten ten voordele van het Comité voor werkloze orkestmusici. Ook hier programmeert hij stelselmatig Vlaamse muziek, waardoor de concerten uitgroeien tot sterk Vlaamsgezinde manifestaties. In 1956 in ere hersteld, kan hij zijn carrière als dirigent weer opnemen. Diels was ook een graag geziene dirigent op Vlaams Nationale Zangfeesten (vanaf 1937) en IJzerbedevaarten (vanaf 1958).

Vanaf 1957 is hij gedelegeerd bestuurder van SABAM, waar hij zich inzet voor de belangen van de Vlaamse componisten. Hij sterft in 1974 te Parijs tijdens een internationale conferentie over auteursrechten. Hij is dan 73.

1871 In Groot-Brittannië legaliseert met de Trade Union Act het bestaan en de werking van vakbonden. Bij ons is het daarop nog een halve eeuw wachten. Zie Vandaag van 24 mei 2023.

Jan Baars

29 juni. Net binnen: Verdrag van Versailles getekend, neutraliteit België vernietigd

Wouter Lutkie: een priester-fascist, neen toch…

Arnold Meijer, portret van een ontgoochelde fascist