Nederlanders met belangstelling voor België merken een groot verschil op in de benadering van het conflict tussen Israël en Gaza. In beide landen bestaat medeleven met zowel de Israëlische slachtoffers als met de gewone burgers van Gaza, maar de nadruk verschilt. De meeste Nederlandse politieke partijen leggen de verantwoordelijkheid bij Hamas.

Nederland was tientallen jaren pro-Israël. Vooral tijdens de oorlogen van 1967 en 1973 was er massale steun voor Israël, wat Nederland in 1973, samen met de Verenigde Staten en Duitsland, een olieboycot opleverde. Van 1973 tot 1977 was sociaaldemocraat Joop den Uyl premier. Van 1969 tot 1974 was de socialistische Golda Meir premier van Israël. Historicus Jan Dirk Snel opende in 2008 zijn artikel over de band tussen Nederland en Israël met de mededeling dat Den Uyl thuis op zijn bureau drie portretjes had staan. Naast zijn vrouw en zijn jongste dochter een van Meir.

Schuldgevoel

De sympathie voor Israël kan een gevolg zijn van de algemene steun van Nederland voor NAVO en trans-Atlantische verhoudingen. De VS steunt immers Israël. Voor de PVDA kan meespelen dat relatief veel partijprominenten van Joodse komaf waren en zijn. En er is ook een meer cynische verklaring voor de Nederlandse benadering van Israël: schuldgevoel. Van alle tijdens de Tweede Wereldoorlog bezette landen telt Nederlands het laagste percentage Joodse inwoners dat de vervolging door de nazi’s overleefde.

De afgelopen dertig jaar werd Nederland wel kritischer op Israël, vanwege de behandeling van de Palestijnen en vanwege de illegale Israëlische nederzettingen in Palestijns gebied. Maar op 7 oktober herleefde de oude-pro-Israëlische reflex bij de landelijke partijen. Alleen allochtonenpartijen DENK en Bij1 wijken af van de consensus. De fractievoorzitter en lijsttrekker van Denk werd terechtgewezen door de Tweede Kamervoorzitter, toen hij ‘from the river to the sea’ aanhief.

Vergeleken met België steunt Nederland Israël onvoorwaardelijk. Maar alles is relatief: vergeleken met Duitsland is de Nederlandse steun halfhartig.

De linkse partijen

Veroordeling van Hamas

Op 30 oktober organiseerde de Atlantische Commissie het Grote Veiligheid en Defensiedebat in Amsterdam. Daarbij kwam de vraag aan de orde of Nederland zich terecht onthield van stemming in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, toen werd opgeroepen tot een humanitaire pauze. België stemde daarbij voor, Nederland onthield zich.

Jan Paternotte, herkiesbaar Kamerlid voor regeringspartij D66 (links-liberaal) vond dat Nederland ook vóór had moeten stemmen. De eveneens herkiesbare Kamerleden Ruben Brekelmans (VVD) en Derk Boswijk (CDA, christendemocratisch) verdedigden het Nederlandse stemgedrag. Volgens Brekelmans ontbraken in de motie twee elementen: een veroordeling van het geweld van 7 oktober en het recht van Israël om zichzelf te verdedigen. Boswijk voegde toe dat Hamas een terreurorganisatie is die de eigen bevolking als menselijk schild gebruikt.

Binnen het kartel van de sociaaldemocratische PvdA en GroenLinks zijn de meningen verdeeld. Binnen GroenLinks bestaat niet alleen een uitgesproken pacifistische vleugel, er zijn ook veel mensen die eerder met de Palestijnen dan met Israël sympathiseren. Lijsttrekker en oud-buitenlandminister Frans Timmermans veroordeelde nochtans stellig het geweld van 7 oktober.

Wie op donderdag 9 november de uitzending van Villa Politica zag, kan denken dat N-VA en MR op dit punt eerder aansluiten bij de Nederlandse dan bij de Belgische consensus.

Verschil CDA en CD&V

CD&V-Kamerlid Els Van Hoof roept op tot een boycot, haar CDA-collega Boswijk steunt Israël. Het is te eenvoudig om te stellen dat CD&V en CDA de binnenlandse consensus volgen. De Duitse en de Oostenrijkse christendemocraten steunen Israël namelijk ook. CD&V neemt een uitzonderingspositie in binnen de Europese christendemocratische partijen.

CDA lijkt onbekend met het standpunt van haar Vlaamse zusterpartij. CDA richt zich van oudsher eerder op de Duitse zusterpartij CDU. En de afgelopen twintig jaar groeiden CDA en CD&V uiteen. Beide partijen concurreerden in die periode met de liberalen. In Vlaanderen vindt die concurrentieslag plaats in het centrum, in België op centrumrechts. In Nederland steunen rechtse partijen Israël. Naast CDA en VVD zijn dat de PVV van Geert Wilders, NSC van Pieter Omtzigt, landbouw- en regiopartij BBB, de orthodox-protestantse SGP en JA21 van Joost Eerdmans en Annabel Nanninga. Die rechtse consensus verklaart deels waarom antisemitische uitlatingen bij de jongerenorganisatie van Thierry Baudets Forum voor Democratie resulteerden in een uittocht van Forum-mandatarissen.

CDA is wel degelijk begaan met de Palestijnse burgers, maar werkt achter de schermen ook aan een diplomatieke veroordeling van Hamas als terreurorganisatie. Het verschil uit zich ook in de persoon van de partijleider. CD&V-voorzitter Sammy Mahdi reageerde het afgelopen jaar meer dan eens impulsief en emotioneel. CDA-lijsttrekker Henri Bontenbal, afgestudeerd natuurkundige, weegt af voor hij reageert. Zo ook op dinsdag 14 november, toen journalist Sven Kockelmann hem wees op een memo waaruit bleek dat het Israëlische leger veel infrastructuur in Gaza verwoestte en daarmee het aantal burgerslachtoffers vergrootte.

Bontenbal antwoordde ‘Als dat klopt, is dat fout.’ Maar hij zou het eerst navragen, in plaats van gelijk ferme standpunten in te nemen. Daar is het conflict ook niet mee geholpen. Hoe zou Mahdi gereageerd hebben?

Jan Dirk Snel

Hoe Nederland helemaal anders naar het conflict Israël-Palestina kijkt