Over het globaal migratiepact en de conferentie van Marrakesh is al heel wat inkt gevloeid; helaas pas wanneer het kalf bijna verdronken was. Een essentieel aspect dat onderbelicht bleef, is de ideologische geschiedenis van dat pact. Dat het pact tweedracht en wantrouwen zou zaaien, zat ingebakken in het ‘DNA’.

Jan Eliasson

Om te begrijpen waarom het pact zo’n splijtzwam werd, is het belangrijk te weten wie er aan de basis ligt. Een van de belangrijkste initiatiefnemers is de Zweed Jan Eliasson, Adjunct-Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties (VN) en socialistisch toppoliticus van de Zweedse ‘Arbetarepartiet–Socialdemokraterna‘

Van toen hij in 2015 met zijn chef Ban Ki-Moon besloot om een grote VN-conferentie over migratie op poten te zetten, was dit van bij aanvang een ideologisch project. Dat geeft Eliasson nu onomwonden toe in Der Spiegel van 8 december 2018: ‘Wir wollten deutlich machen, dass Migration ein positiver wirtschaftlicher Faktor ist‘, (‘We wilden duidelijk maken dat migratie een positieve economische factor is‘) verklaart hij en dat het opzet was: ‘die Richtung der Debatte veränderen, um Migration als eine neutrale oder sogar positive Kraft zu beschreiben.’ (‘De tendens van de debatten sturen om migratie als een neutrale of zelfs positieve kracht voor te stellen.’)

Van bij het begin was het de bedoeling om niet alleen het concrete internationale kader van migratie te verbeteren, maar vooral om de kritische kijk van de bevolking ten aanzien van migratie bij te sturen. Dat in het latere pact nationale overheden worden geadviseerd om de media scherper te sturen, is dan ook geen toeval.

Migratie is positief

Dat ideologische programma blijkt niet alleen uit het standpunt van initiatiefnemer Eliasson, maar ook uit alle nota’s die de VN voor de voorbereidende sessies en de stakeholder-bevraging produceerde. Het refrein daarin is: migratie is economisch positief en de idee dat de sociale zekerheid onder druk komt te staan of dat migranten gelinkt zijn aan meer criminaliteit is xenofobisch en moet worden bestreden. Bijvoorbeeld in de voorbereidende UNO- briefing paper: Human rights of all immigrants: ‘Recent years have witnessed a resurgence of xenophobic attitudes and violence towards foreigners, as migrants become scapegoats for fears about terrorism, crime, unemployment, the viability of welfare systems and even the integrity of national culture and identity. But the vast majority of these claims are built on misperceptions, prejudice and fear, rather than grounded in evidence. While migration can bring economic challenges in the near term, economic research demonstrates how migrants tend to complement rather than compete with citizens in the labour market, generating greater overall productivity. The available evidence also shows that migrants tend to commit fewer crimes than native-born populations and that immigration is not linked to increased crime rates.‘

Achter dat ideologisch-politieke programma, dat terechte bekommernissen over de veiligheid van de migranten ver overschrijdt, schuilt een doorgedreven maakbaarheidsidee die, zoals zo vaak bij zogenaamde ‘socialisten’, vooral extreem liberaal blijkt. De VN-afdeling ‘Migration Agency (GCM)’ windt daar in haar standpunten over het migratiepact geen doekjes rond: Migratie is onvermijdelijk in de geglobaliseerde wereld. De regeringen moeten er voor zorgen dat individuen veilig kunnen emigreren naar de landen van hun voorkeur. ‘The GCM should clearly acknowledge that migration is both inevitable in our interconnected world and largely positive for migrants, their families, home and host societies. The GCM should envision a future in which migration takes place as a matter of genuine choice rather than desperate necessity, and in which States work together to facilitate safe, orderly and regular migration through the implementation of planned and well-managed migration policies.‘ Dit lijkt op die wereldwijde ruilbeurs van arbeidskrachten waarop neoliberale economen zo dol zijn in hun ideale mathematische wereld waarin burgers louter consumenten en productiefactoren worden.

Neoliberaal en globalistisch

Zoals zo vaak bij recente sociaal-democratische initiatieven, zijn die leerling-tovenaarsplannen vooral koren op de molen van geglobaliseerde bedrijven die zo weinig mogelijk verantwoordelijkheden voor lokale gemeenschappen willen dragen. Zij die in dat model niet mee willen of kunnen, worden beschouwd als deplorables, dixit Hilary Clinton, of als ‘achterlijk’ en xenofoob. Wellicht zouden deze weldenkenden een groot deel van de arbeidersbeweging uit de negentiende eeuw ook als achterlijke herrieschoppers beschouwen, net zoals die huidige gele hesjes…

Dit duidelijke ideologische uitgangspunt betekent niet dat het VN-Migratiepact een complot is tegen rechtse krachten, arbeidende bevolking of tegen wie dan ook. Toponderhandelaars van alle lidstaten werkten al vanaf eind 2015 aan gemeenschappelijke verklaringen en standpunten. Bekommernissen van lidstaten die stonden op hun soevereiniteit werden in de tekst ingevoerd. Vanuit een basistekst die weinig op feiten gebaseerd is en vooral op wensdromen van globale bedrijven en goedverdienende elite-ambtenaren, is het echter bijna onmogelijk om een evenwichtig pact te bouwen.

VS en Hongarije

De diplomatische machine bleef malen in de luwte. Ook wanneer de Verenigde Staten in december 2017 uit de onderhandelingen stapte en later Hongarije. Dat deed geen knipperlichten afgaan, noch vragen oproepen of er iets fundamenteels fout zat. Noch werd de kwestie aangesneden dat de VN-agentschappen zich vooral als een politiek-ideologische lobbygroep hadden opgesteld. Daardoor verwerd de evolutie van het pact in 2018 tot twee treinen die op elkaar afrazen: die van een welstellende globalistische elite en die van snel verarmende en ontredderde Westerse locals, die steeds meer hun toevlucht zoeken bij populistische bewegingen. Een crash werd onafwendbaar, met pijnlijke politieke taferelen zoals de ‘de facto’ val van de Belgische regering.

Gevolg is nog meer wantrouwen in politiek en migratie, wat tegen de doelstellingen van de VN ingaat. Dat is tragisch. Vooral omdat een migratiepact dat meer op feiten en de bekommernissen van de ontvangende bevolking was gebaseerd een win-situatie voor iedereen had kunnen worden. Dit falen zat in het arrogante ideologische samenspel van verblinde sociaal-democraten en neoliberalen ingebakken. Als deze elites op dezelfde wijze doorgaan de maatschappijen naar hun belangen of wenselijke mensbeelden te kneden, ziet het er niet goed uit voor de democratie.

Jan Eliasson

De juiste kant van de geschiedenis

Elitaire ideologische wortels van het Marrakeshpact