Het rommelt bij de Vlaamse liberalen. Open Vld haalde in 2019 nog 13 procent, in de jongste peiling van 22 juni een schamele 9,3%, het slechtste cijfer ooit.

Dus worden mensen nerveus en moet er ‘geschakeld’ worden zoals dat heet. Begin dit jaar nam voorzitter Egbert Lachaert zelf de vlucht vooruit met de vernieuwingsoperatie, ‘Liberaal vuur’ genoemd. Alleen al de naam doet ideeënarmoede vermoeden: vooral webdesigners vinden hier hun gading. Omdat het vuurtje van Lachaert hooguit smeult, willen nu 18 jonge liberalen de kachel wat aanpoken met een brandbrief die in De Morgen van 16 juli verscheen. In het kort willen ze ‘op een nieuwe manier aan politiek doen’, ‘de particratie wegwerken, en ‘de staat terugdringen’. Waar hebben we dat nog gehoord?

Opvallend: het zijn mensen die ook al in Lachaerts project een rol spelen, of moesten spelen, zoals Philippe Nys (voorzitter Jong VLD), Tineke Van Hooland (voorzitster Open VLD Vrouwen), Lawrence Vanhove (denktank Liberales) en Thibault Viaene (Liberaal Vlaams Verbond). Bij de ondertekenaars vinden we verder Arthur Orlians, woordvoerder van Bart Somers, en zowaar diens zoon Jan-Klaas.

Beroepsvernieuwer

Vincent Stuer, opsteller van de ‘brandbrief’.

Stukjes van het partij-establishment met andere woorden, die zoals ondervoorzitter Jasper Pillen fijntjes opmerkt, allemaal in het partijbestuur zitten en daar ruimschoots hun zeg kunnen doen. Is de brandbrief dan geen dolksteek in de rug van voorzitter Lachaert? Allerminst, zegt woordvoerder Vincent Stuer, maar het gaat gewoon niet snel genoeg vooruit.

Vincent Stuer is de studax van de partij, heeft een baantje aan het Europees Parlement (meer bepaald de PR-afdeling Renew Europe waarin we ook de onvermijdelijke Guy Verhofstadt terugvinden), en schrijft tussendoor columns in De Morgen. In een vorig leven was hij al persverantwoordelijke van Karel De Gucht, speechschrijver voor Europees Commissievoorzitter José Manuel Barroso, en vervolgens woordvoerder van de Europese fractie van de Nederlandse partij D66.

Een man die het goed kan uitleggen dus, hij is vermoedelijk het brein achter de brandversnellende open brief. Maar ook deze beroepsvernieuwer was al betrokken bij het project van voorzitter Lachaert en handelt vooral vanuit een persoonlijke agenda. Doorheen heel de dissidentenactie ruikt men het angstzweet van mensen die vrezen voor hun zitje tegen de volgende verkiezingen. ‘Onrust is wat ons samenbrengt’, zo luidt de aanhef van de tekst in DM. Effectief: volgens de peilingen gaat Vincent Stuer in 2024 nooit aan die Europese zetel geraken die hij ambieert.

Nieuwkuis

De brandbrief is dan ook niets meer dan een tekst vol gemeenplaatsen en stoere clichés, zoals het voornemen tot ‘een nieuwe manier van aan politiek doen’, vanwege ‘een nieuwe generatie met een frisse stijl en herwonnen relevantie’, kortom, alles in de nieuwkuis. Daarbij willen de vernieuwers ‘de particratie wegwerken’ en ‘de rol van de staat terugdringen’.

Laat ons die twee laatste voornemens eens toetsen aan de realiteit. Iemand als Vincent Stuer is gepokt en gemazeld in de oude politieke cultuur, en leeft van het gesubsidieerde partijensysteem. Alle schuld voor de ‘verzuring’, het feit dat de modale Vlaming het politieke circus de rug toekeert, wordt gelegd bij de ‘populisten’ van extreem rechts. Dus niet bij het politieke establishment zelf, dat het cordon bedacht en het VB groot maakte.

De liberale rebellen willen vooral het Belgique à papa restaureren – ook het invoeren van een federale kieskring is een van die ambities – en zoeken de beschutting van het koningshuis.

Particratie zei u? Stuer is ook een van de breinen achter het idee dat de traditionele partijen zich best zouden verenigen tot één formatie, die de eindstrijd moeten aangaan tegen de partijen die ‘de democratie ondergraven’ of het einde van België bejubelen. Eén keer raden wie ze daarmee bedoelen, en één keer raden wie die kruisvaarders zou moeten aanvoeren, juist.

Kort: waar het woord ‘nieuw’ veel gebruikt wordt, is enige scepsis aangewezen. In werkelijkheid willen de Vlaamse liberalen, samen met de francofone zusterpartij onder leiding van de flamboyante Georges-Louis Bouchez, het Belgique à papa restaureren, waarin aan het koningshuis een sleutelrol blijft voorbehouden. Ook het invoeren van een federale kieskring behoort tot die ambitie.

Controlestaat

In cruciale debatten over de vrije meningsuiting hoort men de liberalen nooit (Herman Van Goethem, UA-rector die twee docenten met een ‘remediëringstraject’ bedacht)

De rol van de staat terugdringen dan? Nooit werden er zoveel regels en regeltjes aan de burger opgelegd als in de decennia dat de liberalen in België en Vlaanderen aan de knoppen zitten. Onze totale belastingdruk bedraagt 43% van ons bbp, ons loonbriefje toont dat het overheidsbeslag zowat de helft uitmaakt. Waarvoor we bitter weinig terugkrijgen. De liberale brandstichters moeten dringend in eigen boezem kijken.

Ik kan anders de vernieuwers wel een paar ideetjes meegeven, gratis voor niets. Ging dat liberalisme niet ooit over het mondige en weerbare individu dat de samenleving moet vorm geven? Wel, tip: benoem de olifant in de kamer en ga eens voor totale vrije meningsuiting, tegen de politiek correcte censuur en de woke-dictatuur. Neem daarin ook concrete standpunten in: verdedig komiek Urbanus wanneer hij als ‘witte, oudere hetero’ gecanceld wordt, veeg de VRT de mantel uit als ze journalist Eddy Demarez een ‘remediëringstraject’ willen opleggen omwille van wat grapjasserij onder collega’s, eis het ontslag van UA-rector Van Goethem die een knieval doet voor het woke-fascisme.

Helaas willen de schrijvers van de open brief vooral ‘de multicultuur omarmen’, lees: de politiek correcte taboes respecteren en het onderwijs verder laten slabakken in naam van het diversiteitsdogma. De linksliberalen maken hier geen enkel verschil met het groenrode verhaal. Des te sneller blijkt hun irrelevantie.

Teveel overheidsbemoeienis? Durf eens te reconstrueren hoe het systeem via de covid-pandemie de smaak van een controlestaat à la Chinoise te pakken kreeg. Stel de rol van hogepriesters als Marc Van Ranst in vraag, de avondklok, de CST-komedie, de mondmaskersaga. Gelet op het traject van partijgenote Maggie De Block, huidig fractievoorzitster van de Open Vld, is dat uiteraard ondenkbaar.

Oude elites

De democratie vernieuwen? Pleit eens voor een burgermaatschappij met bindende referenda naar Zwitsers model. De manier echter waarop Bart Somers – vader dus van een ondertekenaar – de aanhechting van Boortmeerbeek bij groot-Mechelen trachtte te forceren, toont wat de Vlaamse minister van binnenlands bestuur over burgerdemocratie denkt.

Dat zijn maar een paar voorbeelden van de manier waarop men de liberale filosofie vandaag een brandend-actuele invulling kan geven. Ik zie het vanuit Open Vld niet gebeuren. Ondanks alle vurige metaforen is dit een machtspartij pur sang die in eufemistische termen ‘verantwoordelijkheid’ neemt en in feite het status-quo nastreeft.

Het ethisch-progressief imago is een dunne laag vernis die een partij van het verleden, de oude elites en de dynastieën à la De Croo bedekt. De voorzitter was daar heel duidelijk in: een partij die aan de knoppen zit, moet zich niet inlaten met interne opstootjes. Met één vingerknip van Lachaert, die de volgorde op de kieslijsten bepaalt, zal het strovuurtje van Stuer en C° dan ook uitdoven. Noteer dat ondertussen een echte dissidente, Vlaams Parlementslid Els Ampe, het leven zuur wordt gemaakt. Haar exitplan ligt klaar.

Misschien kan Vlaanderen wel een echte vrijheidspartij gebruiken, voortgestuwd door durf-intellectuelen die de politieke correctheid radicaal achter zich laten, en die het anti-politieke ongenoegen kunnen capteren als energie voor een nieuw maatschappelijk project. Maar daar hebben de Vlaamse liberalen de ballen niet voor, ook de jonkies niet. In het politieke landschap van morgen is hun rol uitgespeeld. Wie de klassiek-liberale erfenis in ere zal houden, valt nog af te wachten.

Jan-Klaas Somers

Open Vld-huis in de fik: na het ‘liberaal vuur’, de ‘brandbrief’