Doorbraak-medewerkers hebben een voorliefde voor non-fictie. Dat blijkt uit een rondvraag in de redactie naar hun favoriete boeken van 2018. De oefening was niet makkelijk. Iedereen kreeg drie vragen voorgeschoteld, die mooi passen in dee feestelijke Boekenbeursperiode die morgen aanvat. De drie vragen leken nochtans op het eerste gezicht wél gemakkelijk: (1) wat is het beste fictie en het beste non-fictieboek van 2018 dat je las; (2) welk afgelopen jaar verschenen boek raad je de Doorbraak-lezers zeker aan om te lezen en (3) wat is het beste, belangrijkste of jou meest bepalende boek dat je ooit hebt gelezen. Dat op elke vraag maar met één titel mocht geantwoord worden, maakte het moeilijk. Velen konden in l’embarras du choix niet kiezen en lieten de kelk aan zich voorbijgaan. Sommigen reageerden enkel op de derde vraag. Het getuigt nog maar eens hoe zeer de medewerkers van Doorbraak niet in één hokje te duwen zijn. Vandaag: de beste non-fictie van 2018.

Islam

Wim Van Rooy laat zijn vaderhart spreken. ‘Een “must read” is het boek van mijn zoon Sam van Rooy over islamisering: Voor vrijheid, dus tegen islamisering omdat het een “concretisatie” is van de problematiek die ik in mijn eigen boek Waarover men niet spreekteerder filosofisch, theologisch, politicologisch en antropologisch thematiseer. Wie na de lectuur van Voor vrijheid, dus tegen islamiseringnog niet overtuigd is van de kleine en grote islamisering van de samenleving, verkiest het blind te blijven en cognitief dissonant.’ VB’er Chris Janssens sluit zich bij die keuze aan. ‘De manier waarop Sam van Rooy op een heldere en verstaanbare manier het proces van islamisering blootlegt in Voor vrijheid dus tegen islamisering strekt tot aanbeveling. Het is de wens van onder meer Paul Cliteur en Benno Barnard dat dit boek breed gelezen zou worden. Ik kan mij daar enkel bij aansluiten.’ Ook Ann Moella sluit zich bij deze keuze aan. Ze zet ‘beste’ wel tussen aanhalingstekens, want het boek is ook een bittere noot om kraken.’ Ze noemt het boek ‘ een handleiding, een handboek, het ultieme Zwartboek over de islam, met een rijk gevulde bron van citaten over islamisering, oikofobie, migratie en demografie, en daarnaast het belang van de vrouw in dit alles. Het boek biedt een overzicht van “alles wat je altijd wou weten over islam, maar nooit durfde vragen”.’ Ze zal het nog regelmatig raadplegen en herlezen.

Karl Drabbe | Doorbraak.be

In het verlengde van dat boek dat zoon Sam van Rooy in 2018 bij Doorbraakpubliceerde, kiest hij het laatste boek van de dissidente sociaaldemocraat Thilo Sarrazin: Feindliche Übernahme: Wie der Islam den Fortschritt behindert und die Gesellschaft bedroht (Vijandelijke overname: Hoe de islam vooruitgang verhindert en de samenleving bedreigt). ‘Men kan immers blijven leuteren over milieu, mobiliteit, energie, economie, onderwijs enzovoort,’ zegt Van Rooy, ‘maar wanneer de islamisering zich kan doorzetten, op de eerste plaats via de demografie, heeft dat allemaal geen enkele zin.’

Schoonheid

Jean-Pierre Rondas suggereert graag een boek van wijlen Umberto Eco. Rondas heeft in het verleden Eco vaker ontmoet en geïnterviewd. Het is een postume bundeling van lezingen van Umberto Eco, Op de schouders van reuzen (Prometheus). ‘Het verzamelt de lezingen waarmee hij vijftien jaar lang het Milanesiana festival inleidde, dat telkens onder de vlag van een thema voer dat natuurlijk door Eco zelf werd aangereikt. Eco was een uitermate economisch schrijver die met zijn tijd van werken en leven woekerde. Schoonheid, lelijkheid, paradoxen, leugens, complotten en geheimen, om maar enkele hoofdstukken van dit boek te noemen, zijn onderwerpen waarmee hij dan toevallig bezig was. Al zijn stokpaarden staan hier bijeen in één toegankelijke stal. In feite stonden ze ongeveer allemaal reeds vermeld in zijn belangrijkste romans De naam van de roos, De slinger van Foucaulten Baudolino,door middel van toespelingen, moeilijk te ontraadselen verwijzingen, verdoken citaten en dergelijke trucs. Het is interessant na te gaan hoe Eco vaak in een wetenschappelijk essay het onderwerp van zijn volgende roman of een belangrijk thema erin aankondigde.’

Continent zonder grens

Continent zonder grens (Doorbraak) van staatssecretaris Theo Francken wordt door meerdere Doorbraak-medewerkers genoemd. Hoofdredacteur Pieter Bauwens noemt het een ‘goed gestoffeerde #mustread’ en is benieuwd of ‘na het roepen en tieren tegen Francken er een inhoudelijk antwoord zal komen…’ Lieve Van den Broeck noemt het ‘een doorwerkt werk over een brandende materie die iedereen beroert: van de oorzaken van migratie, over de laksheid van Europa en tegelijk zijn onmacht naar het verzet binnenin … tot mogelijke oplossingen voor dit vraagstuk. Het leest als een trein want het is bijzonder goed geschreven. Het gaat niet over de buurman-migrant in je straat die je kent. Het gaat over het bredere plaatje. Ik vind het ook een boek dat de partijpolitiek overstijgt.’ Nick Mertens vindt dat je het boek moét gelezen hebben ‘ook als je niet akkoord bent met de visie van Theo Francken. Want hij beheerst in ons land als geen ander de thematiek en is daarom een mustread voor iedereen.’

Karl Drabbe | Doorbraak.be

John Dejaeger is oud-CEO van BASF Antwerpen. Ook hij ontdekt vele heldere inzichten in Continent zonder grens en noemt het boek ‘een must voor iedereen die het maatschappelijk zeer relevante migratievraagstuk beter wil begrijpen’.

Geschiedenis

Veel geschiedenis in de selectie. Italiëcorrespondent en -auteur Philip Roose is historicus. Hij las de biografie van Frans van Cauwelaert door Lode Wils (Doorbraak): ‘een geschiedenis van een groot deel van de 19de- en 20ste-eeuwse Belgische politiek.

Is het zijn aversie voor het jaartal en waar het voor stond? De jonge Othman El Hammouchi kiest hier voor 1968van Roen Janssen (Balans) ‘omdat het een mooi overzicht geeft van dat scharnierjaar zonder de lezer te belasten met uitbundige historische details. Goede, aangename, beknopte journalistieke stijl.)

Wintertuin van de hoogleraar Nederlandse literatuur aan de vrije universiteit Berlijn Jan Konst kan zowel Julien Borremans als Karl Drabbe bekoren. ‘Tegen de achtergrond van de waanzinnige Duitse geschiedenis speelt zich het leven van de Pruisische schoonfamilie van Konst af, wat van het boek een weergaloze ervaring maakt.’ Konst portretteerde met verbazend inlevingsvermogen het wel en wee van een doorsnee burgerlijke familie in Saksen: de familie van zijn vrouw (die hij in Duitsland leerde kennen) in de keizertijd, in de Eerste Wereldoorlog, onder de Weimarrepubliek, het nationaalsocialisme en de Tweede Wereldoorlog, tijdens de communistische dictatuur van de DDR en in het verenigde Duitsland van nu. Tegen de achtergrond van onstuimige politieke ontwikkelingen probeere de familie telkens opnieuw een min of meer normaal leven te leiden.

Mathias Danneels kiest resoluut voor De verdeelde mens, omtrent het leven en werk van Jan Walravens, spelverdeler in het culturele leven na de Tweede Wereldoorlog. Danneels omt op: Tijd en Mens, Het Laatste Nieuws, Kamertoneel, Cobra, Hugo Claus… ‘Interessant is het bildungstraject van een gelovige Cardijn-kajotter tot icoon van de Vlaamse liberale vrijzinnigheid.’

Groen-politicus schreef afgelopen jaar het boek Opgesloten tussen zwart, wit en grijsen dompelde zich daarvoor onder in de literatuur over collaboratie en repressie tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Hij tipt het net verschenen boek Kinderen van de repressie van historicus Koen Aerts. Die corrigeert opnieuw ‘fundamenteel de beeldvorming rond de naoorlogse bestraffing van de collaboratie in Vlaanderen?’

Zowel Gaston Durnez als Karl Drabbe kiezen in deze categorie voor het laatste boek van journalist-uitgever Toon Horsten: De pater en de filosoof: De redding van het Husserl-archief (Vrijdag). Durnez noemt het ‘een onthullend boek over een belangrijk onderwerp en een model van een journalistiek-literaire enquête.’ Het is een meerlagig boek: thriller, detective, spionage, filosofie, archief… en zelfs ‘Leuven Vlaams’ komt aan bod.

‘Automatisch zou ik Wolfram Eilenbergers originele filosofische werk Zeit der Zauberer. Das grosse Jahrzehnt der Philosophie 1919-1929 vernoemen,’ zegt Wim van Rooy, maar toch gaat hij voor ofwel Michel Onfray’s Solstice d’hiver. Alain, les Juifs, Hitler et l’Occupation, omdat de door vele Fransen zo geliefde en erg leesbare filosoof Alain, die radicaal socialist was en antimilitarist, na de recente uitgave van zijn omvangrijke maar explosieve Journal Inédit (1937-1950), een zware antisemiet blijkt te zijn geweest. Dat kwam hard aan, ook bij mij. Ofwel Françoise Frenkels Niets om het hoofd op neer te leggen. De vlucht van de Joodse boekverkoopster. Het is een herontdekking van een boek dat in 1945 bij een kleine Zwitserse uitgeverij verscheen. Het vertelt van een avontuurlijke en zwervende Pools-Joodse vrouw die in 1921 een boekhandel vol met Franse literatuur begint in Berlijn. Het dagboek dat ze bij haar niet-gewilde peregrinatio bijhoudt, werkte ze om tot een boek . Het is fascinerende lectuur, herontdekt door – wie anders? – Patrick Modiano. Literatuur wordt hier als redding geduid.’

Steven Pinker

Verlichting nu van Steven Pinker is nog maar net verschenen, maar vindt toch twee grote fans bij Doorbraak. Zowel filosoof Julien Borremans als taalkundige Philippe Clerick noemen het een topboek.

Borremans: ‘Pinker is niet alleen een knap statisticus, hij is tevens heel erg belezen, een briljant schrijver en tevens een aanstekelijke optimist. Net dat laatste is heel erg prikkelend en staat in schril contrast met het gitzwarte pessimisme waar veel intellectuelen, publicisten en politici zich dagelijks van bedienen. Volgens Steven Pinker moeten de idealen van de wetenschap, de rede, het humanisme en de vooruitgang vurig worden verdedigd. Ze hebben ons zoveel opgeleverd dat we er haast blind voor zijn geworden.’ Pinker is zeker geen optimist, zegt Borremans. ‘De Canadees-Amerikaans taalkundige beseft dat er nog steeds heel wat problemen zijn en dat de vooruitgang geen inherent mystieke kracht is. (…) Vooruitgang is simpelweg het gevolg van slim gebruik van de rede door de mens.’

Clerick voegt daaraan toe: ‘Dit boek is een pleidooi voor de waarden van de Verlichting. Pinker laat zien hoe die waarden zich verhouden tot de grote problemen van onze tijd: welvaart, levenskwaliteit, milieu, oorlog, islam, terrorisme, democratie …’ Hij wijst erop dat Pinker zijn lezers in de hoek drijft met cijfers en ligica. ‘Die cijfers vormen het beste deel van het boek. Het zijn geen zorgvuldig uitgekozen spectaculaire getalen over de 0,004 % rijksten ter wereld, de productiviteitswinsten van 9000 miljard dollar, en de armoede die in Vleteren gestegen is met 566 procent in één jaar. Pinkers cijfers hebben goede bronnen, laten vergelijking toe, overspannen grote periodes, doen ter zake, worden niet lichtvaardig gebruikt om oorzakelijke verbanden te leggen, en gaan vergezeld van een duidelijke omschrijving van de meetmethodes.’ ‘Ook de logica van Pinker is solide, alhoewel niet altijd subtiel. Hij formuleert scherp, waardoor je altijd wel iets vindt om op af te dingen, maar elk argument dat hij aandraagt is het overwegen waard. Wel gaat hij niet altijd diep in op mogelijke tegenargumenten.’

Engels

Harry De Paepe, anglofiel van roeping, schreef vorig jaar het boek Stiff Upper Lips. Hij won er net de Langzullenwelezen-prijs mee van de VRT. Hij blijft in en rond Albion met zijn keuze: Het gezicht van een wereldrijk van Simon Shama. Shama schrijft aan de hand van schilderijen en foto’s een alternatieve geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk. De Paepe vindt het een frisse benadering. ‘De auteur staat gekend voor zijn toegankelijke stijl en dit boek doet zijn reputatie alle eer aan. Hij hanteert zijn pen als het ware als een penseel.’

Filosoof Ludo Abicht blijft in de anglosfeer. Hij vindt The View from Flyover Country. Dispatches from a forgotten America van Sarah Kendzior het beste wat hij afgelopen jaar las. ‘Omdat dit het beste boek is over de VS (en de westerse wereld vandaag), niet politiek correct (maar ook niet politiek incorrect). Een serieuze én humorvolle analyse van “het gewone volk” dat steeds minder meetelt. Niet bitter, maar genuanceerd hoopvol.’

Morgen: de beste boeken, die u zéker (ooit) moet lezen.

Jan Konst

De beste non-fictie volgens Doorbraak-medewerkers