In Mechelen sprak oud-commissaris Jan Michiels over de dreiging van de radicale islam en het salafisme. Tout va très bien, Madame la Marquise? Of loopt er toch wat uit de hand? Een verslag.

Radicalisme of small talk?

Mensen uit mijn omgeving zeiden dat ik eens bij Lapperre aan de grote markt in Mechelen moest binnenspringen voor een gehoortest. ‘Uw gehoor is redelijk, maar ge luistert niet naar small talks,’ zo luidde het verdict van Lapperre. In het café ernaast hing een aankondiging voor de voordracht ‘Radicalisme in Mechelen’, door Jan Michiels, oud-politiecommissaris zone Mechelen-Willebroek. Gezien de ophefmakende geluiden op televisie (Pano-reportage) van de avond ervoor over salafisme in Nederlandse scholen, ging ik het goedgevulde zaaltje binnen samen met een vijftigtal mannen en vrouwen – duidelijk van de oudere generatie. Er lagen lekkere Maghrebkoekjes op tafel ter bevordering van small talks.

Gebrek aan wettelijke instrumenten

De commissaris stootte in de loop van zijn carrière aanvankelijk weinig op moslim-radicalisme. Omstreeks 2007 belandden bij hem de eerste verhalen van autochtone vrouwen die lastig gevallen werden wegens hun niet-islamitische kledij. Een politiemedewerker met Noord-Afrikaanse wortels wist wat er in moskeeën omging en daar was geen reden tot ongerustheid, zo meldde die. Al had deze man iets later toegegeven dat ook hij onder ‘sociale druk’ stond. Als er indoctrinatie van salafistische aard is, dan kan dit in ‘garagemoskees’ gebeuren, waar klassieke imams geweerd worden.

De politie heeft geen structuren en geen wettelijk kader om daar zicht op te krijgen, aldus ex-commissaris Michiels. Een groep jonge moslims (twintigers) waarvan driekwart een goede schoolopleiding hadden, begon volgens hem zo’n 18 jaar geleden een puriteins, niet-agressief salafisme te beoefenen. Op zich leek dat toen geen probleem, maar ze stuurden hun kinderen niet naar school en gaven ‘thuisonderwijs’. De kinderen werden goed behandeld, zo leek het, dus kon de politie enkel een proces verbaal opmaken wegens problematische opvoeding en radicaal gedrag. Er gebeurde onder meer een huiszoeking waarbij lesboeken gevonden werden waarin de menselijke gezichten gemaskeerd werden.

Eerste generatie ‘homegrown‘ salafisten

Ondertussen zijn die kinderen volwassen geworden en verdwenen ze van de radar. Er was aanvankelijk geen onveiligheidsgevoel en er gebeurden geen strafbare feiten. Wel waren er tekenen van invloeden, ook financiële, vanuit Nederland. In sommige moskeeën werden de salafisten afgeblokt en de Maghrebijnse gemeenschap reageerde ertegen. Salafisten probeerden (proberen?) islamitische weekendscholen op te richten in Mechelen. Zo’n 400 leerlingen gingen daar les volgen. Het citeren van de Koran, waarbij de winnaar naar Saoedi-Arabië mocht, leek daarbij te horen.

Ging het hier enkel om citeren van de Koran, of was dit een voorwendsel om racistische boodschappen in te prenten van het type dat de Nederlandse TV (Nieuwsuur) en krant (NRC) hadden opgetekend? Werd daar de afkeer en vernietiging van ongelovigen gedoceerd en opgeroepen om terug te keren naar de thuislanden? Commissaris Michiels kon daarop in Mechelen niet antwoorden. Er bestaat te weinig feitenmateriaal over de weekendscholen. Hij merkte wel op dat moslims van de derde generatie behoorlijk fanatiek blijken. Dat schreef hij onder meer toe aan het feit dat de moslimgemeenschap er niet in slaagt om aan sociale controle te ontsnappen. ‘Eén en ander is begonnen met de brand van de Innovation,’ zo zei hij. ‘De Saoedi’s hebben toen grootmoedig financiële steun gegeven en zo hebben ze voet aan wal gekregen in België en in Europa.’

Onrust bij het publiek

Na Michiels’ lezing kwamen de reacties aarzelend op gang. Daarna bleek er geen houden aan. De aanwezigen waren er niet gerust in. Small talks borrelen op: over een poetsvrouw die als moslima niet akkoord is met de levenswijze van de huiseigenaars, over waarom de nieuwste generatie moslims afstand lijkt te nemen van onze cultuur… Vele opmerkingen bleken ronduit negatief over de moslimgemeenschap. Het publiek verwachtte integratie, maar het leek niet door te dringen dat zoiets wishfull thinking is. Het café was een vrijzinnig centrum en waarschijnlijk was dit een vrijzinnig publiek.

Het probleem schuilt wel degelijk onder de oppervlakte van de vredige en mooie stad die Mechelen de laatste decennia is geworden. In plaats van small talks hebben we statistische en demografische gegevens nodig. Geen aparte voorvalletjes, maar goede statistieken over bevolkingssamenstelling bijvoorbeeld en hun evolutie; een juiste inschatting van de ‘hersensoftware’ die geïnstalleerd dreigt te worden bij etnische gemeenschappen (oei, lijd ik aan Chinese invloeden?). Men moet de boodschap van de ex-commissaris ter harte nemen: geef zijn opvolgers gereedschap om tijdig gevaarlijk indoctrinatie probleemgedrag te identificeren. De bestuurders zouden The Handmaid’s Tale van Margaret Atwood moeten lezen, dat nu is verfilmd. Daarin neemt een theocratische orde de macht in de Verenigde Staten over met IS-methodes. Ook al beweren de media dat het onbegrijpelijk en onmenselijk is: de geschiedenis toont aan hoe efficiënt die IS-benadering kan zijn. Mais, à part ça, Madame la Marquise, tout va très bien.

Jan Michiels

Salafistisch probleem in Mechelen?