Elk jaar De Dag van de Strijd voor Vrijheid en Democratie, een officiële nationale feestdag in zowel Tsjechië (Tsjechisch: ‘Den boje za svobodu a demokracii’) als Slowakije (Slowaaks: ‘Deň boja za slobodu a demokraciu’), ter herinnering aan de studentenopstand in 1989, later de ‘Fluwelen Revolutie’ genoemd.

Deze Fluwelen Revolutie was het geweldloos omverwerpen van het communistische regime in Tsjecho-Slowakije. Op 16 november 1989 hielden een aantal studenten in Bratislava een protestdemonstratie. De volgende dag wordt die in Praag gevolgd door een vreedzame herdenkingsmars voor Jan Opletal, een student die op 11 november 1939 overleed na een protestdemonstratie tegen de nazi-bezetting – een perfect alibi om tegen het communisme te demonstreren. De oproerpolitie verdrijft de 15 000 studenten en er volgden enkele rellen in de hoofdstad. Dit is in Tsjechoslowakije het begin van de Fluwelen Revolutie. Toch doen de communisten op 28 november 1989 afstand van de macht. De mot zit erin. De volgende dag al wordt Václav Havel de eerste president van het nieuwe Tsjecho-Slowakije.

De dag van de ‘Fluwelen Revolutie’ wordt een nationale feestdag in Tsjecho-Slowakije. Na het uiteenvallen van het land in Tsjechië en Slowakije, behouden beide landen de ‘Dag van de Strijd voor Vrijheid en Democratie’ als nationale feestdag. En als officiële vrije dag.

Doris Lessing (1919-2013)

2013 Overlijden in Londen van de Engelse schrijfster Doris Lessing (94), geboren als Doris May Tayler. Ze was de dochter van een Britse officier en een verpleegster en werd geboren in Kermashah (Perzië). Ze woonde van 1924 tot 1949 in Rhodesië (nu Zimbabwe,) en daarna in Engeland. Haar meest bekende werken: The grass is singing, The golden notebook, Children of violence, The good terrorist, The summer before the dark, The wind blows away, Love, again. Ze werd door anderen gezien als prominente feministe, maar zag dat zelf anders. Ze ontving de Nobelprijs voor literatuur 2007.

1973 President Georges Pompidou van Frankrijk en premier Edward Heath van het Verenigd Koninkrijk tekenen een verdrag voor de aanleg van een spoortunnel onder het Kanaal, de ‘Channel Tunnel’, ‘Chunnel’ of ‘Tunnel sous la Manche’. De tunnel moest in 1980 gereed zijn, maar het werd uiteindelijk 1994.

1972 Oud-president Juan Perón keert na een ballingschap van 17 jaar terug in Argentinië en wordt onthaald door een enthousiaste massa.

1970 De Amerikaanse luitenant William Calley moet terechtstaan voor de massamoord in My Lai Vietnam). Waarom alleen hij is niet duidelijk.

1970 De Amerikaanse elektrotechnicus Douglas C. Engelbart verkrijgt patent op een houten doosje met twee metalen wieltjes, dat werd omschreven als een ‘X-Y positie-indicator voor een beeldscherm’. Het apparaatje wordt op zijn laboratorium ‘muis‘ genoemd. Twee jaar eerder had hij de muis tijdens een demonstratie al aan het publiek getoond.

1933 De Verenigde Staten erkennen officieel de Sovjet-Unie. Daarmee is de weg vrijgemaakt voor handelsbetrekkingen.

1922 Siberië besluit, na een volksstemming, om zich aan te sluiten bij de Sovjet-Unie. Vrijwillig, uiteraard.

1917 Overlijden in Medon, beneden Parijs, van de Franse beeldhouwer en tekenaar Auguste Rodin (77). Zijn werken, met een radicaal nieuwe, impressionistische uitdrukkingswijze, hadden grote invloed op de ontwikkeling van de moderne beeldhouwkunst. We denken aan De denker, De kus, Ugolin, Adam en Eva, De burgers van Kales, De poort van de Hel, enz. In Medon werd voor hem een Rodin Museum opgericht.

Koningin Astrid (1905-1935)

1905 Geboorte in Stockholm van koningin Astrid als Astrid Sofia Lovisa Thyra. Ze overlijdt in 1935 na een auto-ongeluk in Zwitserland. Ze was pas 29. Haar man, de Belgische koning Leopold III (1901-1983) zat aan het stuur van de wagen, waarover hij de controle verloor. Ze was een dochter van prins Karel van Zweden (1861-1951) en prinses Ingeborg van Denemarken (1878-1958). Ze was pas anderhalf jaar koningin en enorm populair, vooral in Vlaanderen. Zie Vandaag van 29 augustus over haar dood.

1869 In Egypte wordt het Suezkanaal officieel geopend. Het 163 km lange kanaal verbindt Port Said aan de Middellandse Zee met Suez aan de Rode Zee. Het is tevens de scheiding tussen Afrika en Azië. Het graven, inrichten en afwerken had tien jaar geduurd. Ter gelegenheid van de opening vaart een konvooi schepen door het kanaal, met voorop het schip van de laatste Franse keizerin Eugénie de Montijo. De tocht duurde drie dagen.

1801 Geboorte in Sint-Truiden (Limburg) van Jan H. Bormans, Vlaamse taalkundige. Na een leraarschap te Luik en Sint-Truiden wordt hij directeur van het gemeentelijk college te Hasselt en toonde er zijn bekommernis voor een verbetering van het moedertaalonderricht dat na 1830 toenemend onder druk kwam te staan. In 1835 wordt hij hoogleraar te Gent, waar hij in contact komt met Jan F. Willems en andere Gentse flaminganten rond de vereniging De Tael is gan(t)sch het Volk vormden. In 1838 werd hij als hoogleraar in de klassieke talen naar Luik overgeplaatst en vanaf 1851 doceerde hij er ook Nederlandse literatuur.

Bormans krijgt vooral bekendheid als rapporteur van de eerste door de Belgische regering aangestelde commissie tot regeling van de Nederlandse spelling (1836-1841). Hij speelt in die functie een belangrijke rol bij de bevordering van de eenheid van spelling tussen Noord en Zuid. In zijn streven naar aansluiting bij de Noord-Nederlandse schrijfwijze wilde hij verdergaan dan andere vooraanstaande commissieleden als Jan Frans Willems en Jan-Baptist David. Maar omdat het schrijven van zijn verslag bijna twee jaar aansleepte, zagen de anti-Nederlandse taalbelgicisten de kans om zich sterker tegen de voorstellen van de commissie te weren.

Bormans was niet gemaakt voor de politiek en legt zich toe op erudiete tekstuitgaven zoals Jacob van Maerlants Der Naturen Bloeme (4 delen), Hendrik van Veldekes Sinte-Servatiuslegende en Jan Praets Spieghel der Wijsheit. Hij voltooit de door Willems begonnen editie van de Brabantsche Yeesten. Bormans overlijdt in 1878 te Luik, op de leeftijd van 77.

1800 De Verenigde Staten nemen hun nieuwe federale hoofdstad in gebruik: in Washington D.C., aan de oever van de Potomac, vergadert voor het eerst het Amerikaanse Congres.

Joost van den Vondel (1587-1679)

1587 Geboorte in Keulen van Joost van den Vondel, de ‘prins der Nederlandse dichters’ en ook bekend toneelschrijver. Zijn Brabantse ouders waren Antwerpen ontvlucht voor de Spaanse inquisitie. Bekende werken van hem zijn Gysbreght van Aemstel, Wildzang, Lucifer, Adam in ballingschap, Jeptha, David hersteld, enz. Hij vertaalde werken van onder meer Sophocles, Euripides, Seneca en Vergilius. Voordien was hij handelaar in kousen en suppoost bij de Bank van Lening. Het Vondelpark in Amsterdam is naar genoemd en vele straten in Noord en Zuid, onder meer in Antwerpen, Lokeren en Lebbeke.

1546 Een hevige brand te Antwerpen verwoest tientallen woningen nabij het oude beursgebouw. De schatting van aantal slachtoffers loopt uiteen van enkele tientallen tot enkele honderden.

Jan Opletal

17 november. Historische dag: de Fluwelen Revolutie woedt in Praag