De wereldberoemde ondernemer Elon Musk had net voor Kerstmis op X, het vroegere Twitter, geschreven dat alleen de Alternative für Deutschland (AfD) Duitsland nog kon redden. Als steun in de verkiezingscampagne die bij onze oosterburen gaat losbarsten, kon dat tellen.

Musk deed er nog een schep bovenop door in de ‘Welt am Sonntag’, de huidige zondagsuitgave van de bovenregionale Duitse krant, zijn stelling met een uitgebreidere tekst kracht bij te zetten. Hij schrijft dat Duitsland aan de rand van ‘een economische en culturele afgrond’ staat. Hij somt vervolgens op wat er zoal mis gaat in de Bondsrepubliek: de verstikking van de economie door bureaucratie en regelneverij; ongecontroleerde migratie die tot ‘grote culturele en sociale spanningen’ leidt; een ‘economisch kosten-intensief en geopolitiek naïef energiebeleid’. Op al deze problemen zou de AfD volgens Musk door haar ‘politiek realisme’ een antwoord weten te bieden en daarom ‘het laatste straaltje hoop voor dit land’ zijn.

Zelf voelt Musk zich als buitenstaander toch gelegitimeerd om zich uit te spreken over het te volgen beleid in Duitsland omdat hij belangrijke investeringen heeft gedaan in het ‘Duitse industriële en technologische landschap’ (zoals de bouw van een Tesla-fabriek in de deelstaat Brandenburg).

Vermomde verkiezingsreclame

De vrije tribune van Musk veroorzaakte nog voor verschijnen heel wat ergernis en discussie in de redactieruimtes van Die Welt. Het redactiecomité veroordeelde in een nota de tekst van Musk als een ‘als gastbijdrage vermomde verkiezingsreclame’ voor de AfD.

Eva Marie Kogel, de verantwoordelijke voor de opiniepagina, nam uit protest tegen de publicatie ervan zelfs ontslag. Welt-journaliste Franziska Zimmerer schreef in een commentaarstuk dat ‘verkiezingsoproepen, om het even voor welke partij, in onafhankelijke media niets te zoeken hebben’.

Jan Philipp Burgard, die op 1 januari Ulf Poschardt als hoofdredacteur opvolgt, ging inhoudelijk in op de stellingen van Musk. Kort samengevat repliceerde hij: de diagnose van Musk is juist, zijn ‘aanzet tot therapie’ (namelijk de keuze voor de AfD) niet. Ook bij Burgard luidt de diagnose: ’Het foute migratie-, energie- en sociale beleid van de Merkel-periode en de verkeerslichtcoalitie (van Olaf Scholz, red.) heeft onze welvaart in gevaar gebracht.’ Musk zou echter geen oog hebben voor het ‘geopolitieke kader’ waarin de AfD Duitsland zou willen positioneren.

Burgard verwijst naar het voorstel van de AfD om uit de Europese Unie te stappen en naar haar kritische houding tegenover de Verenigde Staten, wat in beide gevallen nadelig zou zijn voor Duitsland als exportnatie. De ‘vriendelijkere woorden’ van de AfD tegenover China en Rusland vinden geen genade bij hem. Ook zouden de voorstellen van de christendemocratische CDU voor een strenger migratiebeleid meer haalbaar zijn dan de ‘onrealistische remigratieplannen’ van de AfD.

Kompas

Het publiceren van teksten van dicht bij het beleid van het eigen land betrokken mensen, zoals Musk, ligt erg gevoelig in de mediawereld. Dat mocht de weekkrant Die Zeit al ondervinden toen ze in 2021 een bijdrage van de Russische president Vladimir Poetin publiceerde naar aanleiding van de 80ste verjaardag van de Duitse inval in de Sovjetunie. Nog gevoeliger ligt het wanneer de tekst in kwestie een lans breekt voor een partij als de AfD waartegen een ‘Brandmauer’, het Duitse equivalent van het cordon sanitaire, is opgericht.

Wanneer er zo een tekst als die van Musk aan de redactie wordt aangeboden, heeft ze twee opties. De ene is: hem gewoonweg niet plaatsen omdat hij zou indruisen tegen – in dit geval – de waarden waarvoor Axel Springer, de ‘geestelijke vader’ van Die Welt, stond. De andere is hem toch brengen en hem kritisch omkaderen, omdat – zoals Burgard en Poschardt in een gemeenschappelijke verklaring schrijven – democratie en journalistiek leven van de vrije meningsuiting. Het discussiëren over ‘polariserende posities‘ zal ‘ook in de toekomst het kompas van Die Welt zijn’.

Ideeënstrijd

Burgard heeft inderdaad met zijn repliek de pen gescherpt voor het inhoudelijke debat pro en contra in plaats van het zwaard van het verbod te hanteren. De publicatie van het omstreden stuk kan leiden tot een tegenreactie die dan weer een ander licht werpt op de problematiek en zo de ideeënstrijd bevrucht.

De Deutscher Journalisten-Verband (DJV) heeft geen ongelijk door op te roepen tot een ‘zorgvuldige omgang met gastbijdragen’. Het toelaten ervan moet wel stoelen op de beoordeling van de gastbijdrage als analytisch en door argumenten geschraagd, niet op een ideologische egelstelling.

Jan Philipp Burgard

Elon Musk zet redactie van ‘Die Welt’ op haar kop