In de Oost-Duitse deelstaat Brandenburg vonden gisteren de langverwachte verkiezingen plaats. Werd de Alternative für Deutschland (AfD) de grootste partij? En hoe deden de partijen die op federaal niveau de dienst uitmaken, namelijk de sociaaldemocraten (SPD), de Grünen en de liberalen (FDP), het op het niveau van de deelstaat?

De resultaten zijn bekend. De SPD van minister-president Dietmar Woidke belandt met 30,9 procent (+4,7 procent tegenover 2019) op de eerste plaats, op de voet gevolgd door de AfD met 29,2 procent (+5,7 procent).

De Grünen stranden op 4,1 procent, wat overeenkomt met een verlies van 6,6 procent, meer dan een halvering dus. De FDP haalt een beschamende 0,8 procent. Beide partijen zakten dus onder de kiesdrempel van vijf procent. Als symbolische afstraffing van de ‘Ampel’, de federale ‘verkeerscoalitie’, kan dat tellen.

Onpopulair

Dat de SPD de spits afbijt, is te wijten aan de populariteit van Dietmar Woidke als ‘Landesvater’ (de spreekwoordelijke ‘vader van de deelstaat’). Woidke wilde op geen enkel moment tijdens de verkiezingscampagne steun van bondskanselier Olaf Scholz, zijn partijgenoot.

Zo onpopulair is Scholz, dat een optreden van hem als een vergiftigd geschenk zou hebben gewerkt. Woidke staat veel dichter bij de gewone mensen. Het magazine Focus Online noemt hem daarom zelfs de ‘Anti-Scholz’.

Mocht de AfD de eerste plaats hebben behaald, had Woidke zijn mandaat aan de wilgen gehangen

Woidke heeft van in het begin de kaart van de polarisering getrokken: ‘Het is Woidke of de AfD.’ Hij had zijn lot afhankelijk gemaakt van het verkiezingsresultaat van de AfD. Met andere woorden: mocht de AfD de eerste plaats hebben behaald, had Woidke zijn mandaat aan de wilgen gehangen.

Dat maakte dat veel mensen naar het stemlokaal trokken (72,9 procent tegenover 61,3 procent in 2019) en vooral veel kiezers van boven de 60 jaar een kruisje zetten achter zijn SPD.

Bittere nederlaag

Zelfs Michael Kretschmer (CDU), de christendemocratische minister-president van Saksen, riep de mensen in Brandenburg op voor de SPD te stemmen. De CDU, coalitiepartner van de SPD in Brandenburg, heeft het geweten.

De partij van Friedrich Merz, uitdager van Scholz (of een andere SPD-politicus?) bij de Bondsdagverkiezingen van eind september 2025, leed met 12,1 procent (-3,5 procent) een bittere nederlaag.

Jan Redmann, het boegbeeld van de CDU bij deze deelstaatverkiezingen, feliciteerde Woidke maar stak zijn ontzetting over de algemene verkiezingsuitslag niet onder stoelen of banken. Ontzetting, meer bepaald om het feit dat de ‘extremen’, AfD en Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW, van de gelijknamige, naar eigen zeggen ‘links-conservatieve’ politica), samen bijna de helft van de stemmen halen.

Migratiebeleid

De Grünen, die andere coalitiepartner van de SPD, zowel deelstatelijk als federaal, vliegen uit de ‘Landtag’, het deelstaatparlement. Ze houden daarvoor de ‘polarisering’ tussen SPD en AfD verantwoordelijk, maar willen niet inzien dat de mensen van Brandenburg niets moeten hebben van wat ze federaal verkondigen op het vlak van migratie, veiligheid en energie.

Woidke zelf had kort voor de verkiezingen in een interview met Die Welt zijn (vergeefse) hoop uitgedrukt dat de groenen ‘toch een meer pragmatische houding bij het thema migratie’ aan de dag zouden mogen leggen, namelijk ‘begrenzing van de illegale immigratie, orde en controle in het migratiebeleid’.

Liberalen hebben het moeilijk

Liberalen hebben het nooit gemakkelijk gehad in Duitsland, en zeker niet in het oosten van het land, maar hun achterban is sowieso misnoegd omdat ze zich federaal in de hoek laten drummen door rood en groen.

Binnen de FDP gaan er zelfs stemmen op die zeggen: ‘We moeten nu uit de federale regering stappen of het is helemaal met ons gedaan in 2025.’ Weer een bewijs dat de federale politiek een grote invloed uitoefent op het stemgedrag van de mensen in de deelstaat, die de hoofdstad Berlijn omsluit.

Blokkeren

De grote winnaars van de verkiezingen in Brandenburg zijn de AfD (29,5 procent) en BSW (13,3 procent vanuit het niets). De spectaculaire zege van BSW gaat ten koste van de extreemlinkse Die Linke, die nauwelijks 3 procent haalt, wat overeenkomt met een verlies van 7,7 procent, en in mindere mate ook van de AfD.

Intussen zet de AfD haar zegekoers in het oosten van Duitsland voort. ‘Der Osten ist blau’, zegt Alice Weidel, covoorzitter van AfD, onder verwijzing naar de partijkleur blauw. Alleen, niemand wil met haar regeren. Niettemin zal de regeringsvorming in Brandenburg vlotter verlopen dan in Saksen en Thüringen.

De regering heeft minstens 45 op 88 zetels nodig. SPD heeft er al 32, CDU 12 en BSW 14. Woidke staat open voor een coalitie met CDU én BSW. Opmerkelijk is nog dat de AfD met 30 zetels een ‘Sperrminorität’ heeft: ze kan met een derde van het totaal beslissingen blokkeren die een tweederdemeerderheid vereisen, zoals de keuze van de rechters voor het deelstatelijke Grondwettelijk Hof.

Tijd voor verandering

Het succes van Woidke kan niet over het hoofd doen zien dat de mensen genoeg hebben van het huidige gevoerde beleid op federaal vlak. Scholz kan niet op de lauweren van de SPD-Brandenburg rusten; het is ‘Landesvater’ Woidke die zijn partij behoed heeft voor een debacle.

In de partijcentrale van de SPD in Berlijn zal de discussie niet verstommen of Scholz al dan niet de geknipte kandidaat is om de sociaaldemocraten bij de federale verkiezingen van 2025 aan te voeren. En trekt de ‘Ampel’ als regeringscoalitie het wel nog zo lang? Zou de FDP niet beter de handdoek in de ring werpen, zoals sommige van haar mandatarissen opperen?

Jan Redmann

Spectaculaire verkiezingen in Brandenburg