Op 18 maart ging het complete Belgisch koninkrijk in coronaquarantaine, iets wat toen zelfs niet ‘lockdown’ mocht heten. Daarmee startte de grootste doofpotoperatie in de Belgische geschiedenis, met medewerking van zowat de voltallige journalistieke beroepsklasse, maar ook van de academisch-wetenschappelijke elite, in casu het kransje van virologen en epidemiologen dat vanaf dan de media compleet domineerde.

Onder de naam ‘Hotel Corona’ gaf VRT-Pano op 27 mei een beknopt overzicht van de manier hoe Covid-19 naar ons land migreerde: via skitoeristen die in Tirol na de krokusvakantie waren teruggekeerd. Het virus was toen al ruim verspreid in Noord-Italië, maar o.m. prof Herman Goossens (UZ Antwerpen) achtte de kans dat deze mensen besmet waren ‘oneindig klein’. Tot ontsteltenis van een collega, Jan Stroobants, spoedarts in ZNA Middelheim, die de golf wél zag aankomen. Helaas behoort deze man niet tot het clubje dat even later de dagelijkse virologenshow op TV zou brengen.

Geen maskers, geen testen, geen probleem

Maggie De Block: het begin van een operatie mistgordijn (VRT NWS)

Over het waarom van de ontkenning is Pano minder expliciet. Al komt Maggie De Block, federaal minister van volksongezondheid, even aan het woord. Ze verschuilt zich achter het voortschrijdend inzicht, wat ze allemaal trouwens deden: we kenden het virus niet, het was nieuw, en blablabla. Maar het was wel diezelfde minister De Block die de waarschuwende mails van viroloog Marc Wathelet, eind februari, verticaal klasseerde en hem via Twitter als een dramaqueen afdeed. Ook de Duitse viroloog met wereldfaam Christian Drosten had toen al de alarmklok laten luiden, waarna men in Duitsland massaal tot testen overging.

Over die foute inschatting en vernedering van Wathelet voelen de reportagemakers De Block niet aan de tand, hoewel ondertussen iedereen vertrouwd is met de mondmaskersoap, het vernietigen van de strategische stock uit 2009 die nooit vervangen werd, en het geklungel tot op vandaag om aan die mondmaskers te geraken, terwijl ze ondertussen wel in elke supermarkt liggen.

Gevalsdefinitie

Maar houden we goed de chronologie van de feiten in het oog. Door het ontbreken van veiligheidsmateriaal werd besloten om zo weinig mogelijk mensen te testen. Dat verloopt namelijk via de gevalsdefinitie, opgesteld door experten zoals Marc Van Ranst: een lijst voorwaarden die moeten vervuld zijn om iemand te mogen testen. En die lijst was omvangrijk. De Kafkaiaanse situatie deed zich dan voor dat die teruggekeerde ski-Vlamingen ongerust bij hun huisarts te rade gingen voor een coronatest, maar hem niet kregen. Wie wel getest werd, kreeg de uitslag pas dagen of soms zelfs weken nadien. Oorzaak: om een of andere reden mocht alleen het Leuvense labo van professor Van Ranst de afgenomen stalen analyseren. Een prestigekwestie? Eén labo voor heel België dus. De flessenhals die zo ontstond was mee verantwoordelijk voor de snelle verspreiding van het virus.

Noteer: virologen die met wetenschappelijke argumenten (!) testen afraden omdat de overheid het materiaal en de capaciteit niet heeft. Het onderonsje van politici en wetenschappers leverde een besluitvorming én communicatie in oude Sovjet-stijl op: zwijgen en/of de waarheid vervalsen, in functie van de reputatie van het regime, en om ongenoegen bij de bevolking te vermijden. Een mechanisme dat in de film Chernobyl over de nucleaire ramp in 1986 uit de doeken wordt gedaan. Zware beleidsfouten worden toegedekt of gebagatelliseerd, waarna men tot draconische maatregelen overgaat die iedereen willens nillens moet aanvaarden, ‘in het algemeen belang’.

Hongkong-democratie

Koning Filip op bezoek in de Brusselse Sint-Hubertus galerij (VRT NWS)

Het mistgordijn om de beleidsfouten te camoufleren liep dan uit in de lockdown van 18 maart, een groteske vorm van window-dressing, waarvan we de economische én sociale gevolgen gewoon niet kunnen inschatten. Vanaf dan hing het van de burger en zijn burgerzin af.

Om het collectieve huisarrest verkocht te krijgen, moesten de wetenschappers verder hand- en spandiensten verlenen door de schrik voor besmetting erin te houden. Van onderschatting naar paniekvoetbal. Vanaf 18 maart zaten we feitelijk in een terreurregime, en was angst de leidraad om ons te onderwerpen aan een techno-politieke bureaucratie.

Leugens waren toegelaten. Het feit dat die mondmaskers maar niet geleverd geraakten, verleidde de virologen ertoe om ze als nutteloos voor te stellen en de Belg verder in zijn kot te houden. Om ons vervolgens een bezigheidstherapie aan te smeren: maak je eigen maskertje. Het ludieke Belgische naai-atelier is de tweede fase van het schrikbewind, waarin menig afgedankte bh een tweede leven vond. Kraft durch Freude heette dat bij de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog. Tegelijkertijd werden voorzichtige versoepelingen in het vooruitzicht gesteld, in afwachting van een ‘tweede golf’ die nu al een voldongen feit lijkt. Cui prodest, wie heeft hier belang bij?

Malgoverno

Dat brengt ons bij een ander aspect waar Pano in alle talen over zweeg. Misschien is dat voor een andere keer: de correlatie tussen corona en het functioneren van het kabinet van Sophie Wilmès (MR). Het malgoverno, de mondmaskerblunders, de medeplichtigheid en de leugens van het virologenkransje, het speelt zich allemaal af binnen een minderheidsregering van 38 op de 150 kamerzetels, die als enige programmapunt heeft: het beheren van de coronacrisis. De regering blijft overeind met gedoogsteun vooral langs Franstalige kant.

Maar als corona iets blijvends wordt en de lockdown min of meer permanent, afgewisseld met wat mildere periodes, houdt deze constructie ons in de greep en blijft de pauzeknop van de democratie ingedrukt. Het regime heeft dan effectief een ander land gevonden dat beter bij hem past, namelijk een soort Hongkong-democratie waar zogenaamd een vrije pers heerst maar het zwaartepunt van de macht duidelijk elders ligt. Speculeert het Belgisch establishment, het koningshuis inbegrepen, op deze shift?

Geen Zwarte Piet

VRT NWS

In heel de afwikkeling van een façadedemocratie met bijbehorende zwijgcultuur valt het solidaire gedrag van de mainstream media op, die vooral niet willen verontrusten en de desinformatie voluit ondersteunen. Dat zeg filosoof Patrick Loobuyck ook met zoveel woorden (De afspraak, 28/5), al worden termen als leugenpers en regimemedia zorgvuldig gemeden.

Een onderzoekscommissie dan maar die de onderste steen gaat omkeren? Vergeet het, zelfs de Vlaamse regering heeft al laten weten dat ze geen onderzoek ten gronde naar oorzaken en verantwoordelijkheden wil. Dat zou immers neerkomen op een spelletje zwarte pieten, jawel. De Belgische ziekte is succesrijk in een Vlaamse variant gemuteerd. Het is uiteindelijk ook het Vlaamse agentschap Zorg en Gezondheid dat begin maart de dokters het testen ontraadde.

Vlaamse establishment

Na het debâcle in de woonzorgcentra heeft de N-VA beslist om mild te zijn voor Wouter Beke en de CD&V, ongetwijfeld in ruil voor weer iets anders, want aangeschoten wild is extreem manipuleerbaar. Ook daarin schuilt de triomf van Wilmès: de braafheid van het Vlaamse establishment en zijn onvermogen/onwil om de status-quo te doorbreken. Terecht wordt in een opiniepeiling zowel het federale als het Vlaamse bestuursniveau afgekraakt.

Met alle respect voor de formidabele inzet van het zorgpersoneel, moet men de vraag durven stellen of de grootschalige ombouw van de ziekenhuizen ook geen stresstest was voor het federale zorgmodel waar vooral in Franstalig België overconsumptie de regel is. Een kleine tienduizend doden later (een cijfer per inwoner dat Italië en Spanje overtreft) vindt men de test geslaagd. Waarbij men vergeet dat de totale lockdown ook geen enkele immuniteit creëert en zieken en gezonden over één kam scheert.

‘Tous ensemble’

Besluit: het haperen van de al decennia lang rammelende Belgische machine werd door de coronacrisis niet ontmaskerd, maar integendeel van een nieuwe façade voorzien. Democratie is niet nodig in tijden van oorlog, en als het rammelt dan rammelt het maar. ‘Tous ensemble’ zei het feitelijk staatshoofd Marc Van Ranst, eendracht maakt macht, begin dus nu vooral niet te vitten op beleidsfouten en slechte bestuurders. Nu de cafés volgende week voor een tijdje weer opengaan, zijn we blij als een kanarie die even uit de kooi mag om een half uur door de kamer te fladderen.

Het virus zal ons leven blijven bepalen en het vaccin, pas tegen eind 2022 voorzien, zal geen echt wondermiddel zijn. Terwijl president Trump zijn onderdanen aanraadt om zich met javel in te spuiten, bereiden Wilmès en C° ons voor op het nieuwe normaal in de vorm van een permanente crisisregering tegen een onzichtbare vijand die zich in elk van ons kan nestelen. Gedwee aanschuiven en afstand houden blijft de boodschap. De capriolen van de macht zijn eindeloos, haar overlevingswil grenst aan het ondenkbare. Dat wisten we al sinds Macchiavelli toen de pest nog regeerde. Breder dan het Belgische regime denk ik dat wereldwijd allerlei powers that be met dit virus de kans schoon zien om het vrijheidsprincipe wat in te perken.

Het is aan de oppositie en de kritische pers om deze machtsgreep minstens aan de kaak te stellen. Doen ze dat niet, dan hebben we geen oppositie meer nodig en alleen nog een staatspers. China is het lichtend voorbeeld. Daar vallen de dramaqueens gewoon dood, per ongeluk.

Aan de corona-lockdown wijdt Johan Sanctorum een hoofdstuk in zijn nieuw boek ‘Politiek incorrect’ dat dit najaar bij Doorbraak verschijnt.

Jan Stroobants

Lockdown, of het regime van de leugen