Vanuit een leeg Havenhuis kondigden de Antwerpse havenschepen Annick De Ridder en de Brugse burgemeester Dirk De Fauw vanop een podium in de overdekte binnenplaats de fusie aan van de havens van Antwerpen en Zeebrugge. De nieuwe gigahaven zal 278 miljoen ton aan goederen verhandelen.

Politieke benoemingen

De Stad Antwerpen bedong een belang van 80,2 procent in de nieuwe fusiehaven. Hierdoor bezit het stadsbestuur van Brugge de overige 19,8 procent. In de raad van bestuur vertaalt zich dat in zes Antwerpse bestuurders en drie (later twee) uit Brugge. Deze politieke benoemingen worden aangevuld met vier ‘onafhankelijke’ bestuurders. De plechtige ondertekening van dit akkoord vond vrijdag 12 februari 2021 plaats te Antwerpen.

De plek van gebeuren was het nieuwe Havenhuis met de constructie van de Iraaks-Britse architecte Zaha Hadid. Alle politieke prominenten, van Antwerps burgemeester Bart De Wever, de Vlaamse minister-president Jan Jambon tot Vlaamse excellenties zoals Hilde Crevits lazen in houterige videoboodschappen hun gelukwensen en andere boodschappen van de autocue. De volledige opname is online te raadplegen.

Merkwaardig genoeg moet de integratie van beide havenbedrijven reeds eind dit jaar rond zijn. De naam Zeebrugge verdwijnt en omwille van zogenaamde internationale uitstraling zal voortaan over Bruges worden gesproken. Allicht zal op termijn de naam Port of Antwerp Bruges zoals de fusie werd gedoopt verwateren tot Port of Antwerp.

Havenbedrijven tevreden

Interessanter en authentieker waren de opgenomen boodschappen van de havenbazen zoals Fernand Huts van Katoen Natie en de topman van diens aartsvijand PSA (het fusiebedrijf van Hessenatie en Noord Natie) Jan Van Mossevelde. Ook Marc Adriansens van het Zeebrugse ICO en voorzitter van de Vlaamse Havenvereniging én tevens voorzitter van de Havenraad West-Vlaanderen klonk vol vertrouwen. De fusie is een onderwerp dat reeds lang leefde bij het bedrijfsleven en vooral Huts schopte met dit idee in het verleden vaak tegen zere politieke schenen.

De eengemaakte haven herbergt in totaal 1.300 bedrijven (900 in Antwerpen en 400 in Zeebrugge). Daar werken ruim 72 000 mensen (van wie een kleine 10 000 in Zeebrugge). Samen zijn de twee grootste Belgische havens goed voor 150 000 directe en indirecte Vlaamse arbeidsplaatsen volgens Hilde Crevits. Volgens Jambon moet de fusie een sterke economische hefboom opleveren.

De N-VA-excellenties leken allemaal oprecht enorm blij met deze fusie. Zo wordt de haven van ‘Zantwerpen’ – zoals de komische bijnaam al twee weken circuleert sedert de doorbraak in de fusiegesprekken bekend werd – de grootste Europese autoverscheper en gasterminal. Port of Antwerp Bruges wordt naar eigen zeggen de grootste containerhaven van Europa, de grootste Europese haven qua overslag van auto’s en de belangrijkste petrochemiehub van Europa.

Einde wafelijzerpolitiek

Nu beweren alle betrokkenen natuurlijk dat de Vlaamse Regering al lang ijvert voor een fusie. Dit getuigt van de nodige dichterlijke vrijheid. Het is een breuk met de Belgische en Vlaamse wafelijzerpolitiek die jarenlang speelde. In Wallonië liggen autostrades en scheepsliften die compensaties waren voor Antwerpse dokken of sluizen. Ook de jarenlange bittere concurrentie tussen Antwerpen en Zeebrugge leverde soms meer voordelen op voor Rotterdam, Le Havre of Hamburg.

Die bitse concurrentie veroorzaakte versnippering of dubbele investeringen. De fusie was ook de wens van de containerbehandelaars zoals Katoennatie of PSA omdat zo alle Vlaamse investeringen in de havens nu ‘rationeler’ zullen worden beslist. Huts trok ooit rancuneus naar Zeebrugge en Vlissingen nadat containerterminals aan zijn neus voorbijgingen en de Italiaanse Grimaldi Group met de buit ging lopen.

Het juiste momentum

De grote havenklanten als Maersk en CMA CGM pleiten al ruim een decennium voor een fusie tussen de twee havens. De voormalige Antwerpse haventopman Eddy Bruyninckx was carrément tegen. In Zeebrugge vreesde men bovendien een overwicht van Antwerpenaren. Door het wegvallen van de wafelijzerpolitiek qua infrastructuur voelde Zeebrugge de bui nochtans al langer hangen.

Sedert de moeizame fusie van de havens van Gent, Terneuzen en Vlissingen tot North Sea Port enige tijd geleden ontstond het juiste momentum om als twee grootste havens de handen in elkaar te slaan. North Sea Port presteert ondertussen erg goed. De keuze voor één CEO bij North Sea Port (Daan Schalck) hielp allicht die knoop door te hakken.

Complementair

Al sinds 2019 struikelde het dossier voort. Jacques Vandermeiren, de huidige topman van de Antwerpse haven, wordt de CEO van de nieuwe fusiehaven. Antwerps havenschepen Annick De Ridder (N-VA) wordt voorzitter. Huidig voorzitter van de haven van Zeebrugge Dirk De Fauw (CD&V) wordt ondervoorzitter van het fusiebedrijf. Hoe de fusiehaven er juridisch en operationeel zal uitzien, wordt in de loop van dit jaar verder uitgewerkt.

Dat beide zeehavens complementair zijn is niet verwonderlijk. In de zeer winstgevende havensector kozen bedrijven en dus ook de havens die deze bedrijven concessies gaven voor verregaande specialisatie in plaats van voor moordende concurrentie op prijs. De klanten die de haven aandeden hadden ook geen keus. De Vlaamse havens behoren tot de duurste in de wereld wat betreft handling en administratie, maar ze behoren ook tot de efficiëntste en snelste containerbehandelaars en behandelaars van bulkgoederen. Zeebrugge is vooral een auto-, roro- en lng-haven. Door de brexit zal de focus op het Verenigd Koninkrijk nog toenemen.

Jan Van Mossevelde

Vlaamse gigahaven door havenhuwelijk Antwerpen en Zeebrugge