In de week dat de covidvaccins van Pfizer en Moderna in alle stilte definitief zijn goedgekeurd, blijkt dat de nieuwe boostercampagne in Vlaanderen plots alleen focust op risicogroepen. Bij het begin van de campagne twee maanden geleden schroomde Pierre Van Damme zich niet om te zeggen dat de herfstvaccinatie ‘minder vrijblijvend’ zou zijn dan vorige campagnes. Het virus blijkt zich in Vlaanderen anders te gedragen dan in Wallonië en Brussel.

‘Ik denk dat wij van bij het begin de nadruk leggen op de aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad en van de vaccinatie-taskforce, die wat breder gaat. Wij kennen namelijk niet alle vijftigplussers met onderliggende aandoeningen of risico-gedragingen. Bovendien willen we hen extra beschermen omdat er naast covid ook nog altijd griep is deze winter. Vandaar de duidelijke aansporing voor vijftigplussers om zich te laten vaccineren deze herfst, naast het vaccin-aanbod voor 18-plussers, waarvan iedereen gebruik kan maken. De nadruk is nu met andere woorden dezelfde als bij het begin van de campagne.’ Dat vertelde vaccinoloog Pierre Van Damme (Universiteit Antwerpen) tijdens een vragenuurtje in het kader van de herstvaccinatiecampagne afgelopen week, op vragen van Doorbraak.

Samengevat: wij hebben altijd gezegd dat niet iedereen wordt aanbevolen zich deze herfst te laten vaccineren tegen covid.

Om het geheugen op te frissen: bij het begin van de vaccinatiecampagne deed Van Damme op meerdere mediakanalen nog uitschijnen dat de zogenaamde herfstbooster beter door iedereen werd genomen. Op Radio 1 klonk het toen zelfs dat ‘deze vaccinatiecampagne minder vrijblijvend is dan de vorige’.

Snipperdagen

Met soortgelijke uitspraken in de pers twee maanden geleden, distantieerde Van Damme zich toen zelfs van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid én van de Hoge Gezondheidsraad. De HGR beveelt de herfstbooster alleen aan aan iedereen boven de 50, en nog meer aan de bevolking boven de 65 jaar. Voor Vlamingen tussen de 18 en de 50 jaar is het boosteraanbod vrijblijvend. Het agentschap haastte zich twee maanden geleden om Van Damme tegen te spreken. Zonder hem af te vallen.

Van Damme zelf ontliep twee maanden geleden vragen over waarom hij in de media de booster voor de volledige bevolking leek aan te bevelen. Hij deed geen enkele moeite om zichzelf te verduidelijken. Toen Doorbraak hem een paar keer de dwingende vraag stelde, nam hij enkele uitstaande vakantiedagen op.

Rangen sluiten

De uitspraken van Van Damme vandaag smaken daarom wrang. De overheid heeft inderdaad nooit mensen onder de 50 aanbevolen zich deze herfst te laten vaccineren. Dat was het punt niet. Het punt was dat de boodschap van Van Damme aantoonbaar anders was dan wat de overheid zei. Dat Van Damme zichzelf tegensprak. Hij sleutelde immers mee aan het HGR-advies, dat genuanceerd was wat betreft vaccinatie. Dat verwerd in het hoofd van Van Damme tot een Vlaamse campagne die ook onder zachte dwang moest verlopen.

À propos: diezelfde Vlaamse overheid presteerde het om in dit klimaat dan nog fouten te maken in de uitnodigingen voor de herfstboostercampagne. Een technische vergissing maakte dat een flink deel van de bevolking onder de 50 alsnog een brief kreeg waarin de vaccinatie werd aanbevolen.

‘Wat de Vlamingen ook zeggen…’

Tijdens het vragenuurtje werden de rangen ogenschijnlijk gesloten. Getuige daarvan vaccinoloog Jean-Michel Dogné, zeg maar de Waalse Pierre Van Damme. Dogné haastte zich Van Damme bij te treden: deze campagne is altijd over vijftigplussers gegaan. Waarvan akte. In Franstalig België was dat alleszins zo. In Brussel en Wallonië krijgen mensen onder de vijftig zelfs geen vaccinatie-uitnodiging.

Dogné heeft het voordeel dat hij in februari 2022 aan Doorbraak Magazine een uitgebreid interview gaf waarin toen al duidelijk werd dat het boostervaccin (toen de eerste booster, red.) alleen voordelig is voor vijftigplussers. Gezien het feit dat Dogné ook voor het Europese Geneesmiddelenagentschap werkt en als dé Belgische expert in vaccinveiligheid geldt, zijn we dat dan ook gaan hanteren als een stevige hypothese. Een hypothese die vóór Dogné trouwens ook in alle onafhankelijkheid werd gemaakt door bioloog Emmanuel André, en door datawetenschapper Tijl De Bie tijdens de fel bevochten parlementaire hoorzittingen over vaccinatieverpichting. En waar de overheid zich nadien ook is op gaan baseren. Overtuigend in Franstalig België, schoorvoetend in Vlaanderen.

Wij denken dat de vreemde situatie rond Pierre Van Damme zich dan ook het best laat samenvatten door de Franstalige viroloog Yves Van Laethem, ‘inter-federaal woordvoerder’ over het coronavirus. Op de vraag of Van Laethem de volledige bevolking aanraadt zich nu te laten vaccineren met de herfstbooster, antwoordt Van Laethem op 8 oktober aan Le Soir: ‘Neen. Net als andere landen en internationale gezondheidsorganisaties raadt België dat niet aan. Wat de Vlamingen daar ook over zeggen…’

Vaccins definitief

Vele vragen blijven. In alle stilte heeft het EMA (Europees Geneesmiddelenagentschap) zowel het Comirnaty- als het Moderna-covidvaccin een definitieve marktgoedkeuring gegeven. Volgens het EMA wijzen de meeste studies erop dat de vaccins efficiënt zijn in het voorkomen van ernstig ziekteverloop en zijn er geen nieuwe bijwerkingen aan het licht gekomen. Zo gaf Jean-Michel Dogné tijdens het vermelde vragenuurtje mee. Het EMA meldt op zijn website nog dat de efficiëntie van dit geneesmiddel net als die van andere continu wordt gemonitord.

Het blijft een feit dat de definitieve marktgoedkeuring nu betekent dat de vaccins tot vorige week nog voorwaardelijk waren goedgekeurd. Ergo: dat de vaccinatiecampagnes tot vorige week toch een medische gok waren.

Dat is wat Pfizer-manager Janine Small afgelopen week in het Europese parlement ook bevestigde. In de commissie die duidelijkheid moet scheppen over de vaccincontracten tussen de Europese Commissie en de vaccinproducenten, stelde Europarlementslid Rob Roos (JA21) aan Small de vraag of Pfizer het tegengaan van besmetting heeft bestudeerd voor het vaccin op de markt kwam. Wij citeren het antwoord van Small letterlijk:

‘Wij wisten niets over het feit of de vaccins de besmettingen zouden beperken. Wij moesten vooruit op het ritme van de wetenschap om te begrijpen wat er aan de hand was op de markt (sic). Vanuit dat standpunt moesten wij voor alles een risico nemen. Mochten wij dat niet gedaan hebben, wie dan wel? Onze CEO Albert Bourla voelde heel goed de belangrijkheid aan van wat er in de wereld gaande was. Als gevolg daarvan investeerden wij 2 miljard dollar uit eigen zak in de ontwikkeling van de covidvaccins. We wilden in een positie zitten om de wereld te helpen in deze pandemie. Een recente paper van het Imperial College in Londen wist onlangs nog dat de vaccins in hun eerste jaar vier miljoen mensen hebben gered. Ik heb dus wel degelijk het gevoel dat Pfizer er stond wanneer de wereld ons nodig had. Ik zou de gedachte niet kunnen verdragen in welke wereld we ons nu zouden bevinden wanneer bedrijven zoals het onze, deze risico’s niet hadden genomen. Ik begrijp uw frustraties, maar ik hoop ook dat u op een bepaald punt ook kan appreciëren wat farmabedrijven hebben gedaan om op deze schaal en met deze snelheid vaccins klaar te hebben.’

Beperkt in tijd

Uiteraard springen factcheckers daarop. Rob Roos werd verweten dat hij op sociale media hiervan maakte dat Pfizer altijd had gesteld dat de vaccins zouden helpen tegen besmetting, terwijl ze dat aspect van de vaccins dus nooit hadden onderzocht.

Maar dat is Roos’ punt helemaal niet. Zijn punt is dat overheden en experten hiervan zomaar zijn uitgegaan. En dat dit verwerd tot de mantra dat mensen zich moesten laten vaccineren uit altruïsme. Was het niet uit altruïsme, dan onder dwang, op straffe van uitsluiting uit de maatschappij met het Covid Safe Ticket, en alle wereldwijde equivalenten daarvan.

We weten nu dat bepaalde studies zeggen dat de vaccins besmetting tegengaan. Wat men daarbij altijd vergeet, is dat het effect slechts beperkt is in de tijd. Een maand of drie. Vandaar ook de herhaaldelijke boostercampagnes.

Over Sam Brokken

Pierre Van Damme verdedigt de manier van werken van Pfizer en het EMA: ‘Op het moment dat de dossiers worden ingediend door farmabedrijven, kijkt men naar de veiligheidsgegevens, naar de beschermingsgegevens en naar de verwikkelingen die de vaccins zouden voorkomen. In het geval van covid was dat dus vooral hospitalisatie en overlijden. Eenmaal de vaccins dan gebruikt worden op grote schaal, starten studies naar de impact van de vaccins op de besmettelijkheid. Die studies hebben dan ook vrij snel aangetoond dat – en nu moeten we twee jaar terug – vaccinatie een invloed had op de virale lading, met een ernstige daling van de virale lading. Daaruit heeft men dan geconcludeerd dat de vaccins ook impact zouden hebben op de transmissie. Studies nadien in onder andere Denemarken, hebben dat ook bevestigd.’

‘Wat men niet mag vergeten’, zo gaat Van Damme verder tijdens het vragenuurtje, ‘is dat men nu niet meer te maken heeft met de oorspronkelijke virussen, maar met varianten die veel besmettelijker geworden zijn. Nu bekijkt men dat soms wat kort door de bocht. Omdat de huidige varianten besmettelijker zijn geworden, is het effect van de vaccins op besmetting minder uitgesproken. Dat is één. Een tweede zaak, is dat vaccinatie wel nog altijd een invloed heeft op doorbraakinfecties. Daardoor heb je ook een effect op de besmettelijkheid.’

Wat pas echt kort door de bocht was, was dat Van Damme in februari 2021 letterlijk stelde over de basisvaccinatie: ‘de eerste resultaten uit Israël tonen aan dat je 12 dagen na vaccinatie niet meer besmettelijk bent’. Zijn tegenstander in het debat toen, gezondheidswetenschapper Sam Brokken, beweerde toen dat daar geen zekerheid over was. De kennis van nu, met andere woorden. Brokken twijfelde niet aan het gunstige effect van het vaccin voor 60-plussers. Hij werd hiervoor echter ontslagen aan zijn Limburgse hogeschool.

Ziek in bed

Pfizer heeft dus nooit getest of de vaccins helpen tegen besmetting vooraleer ze een voorwaardelijke marktgoedkeuring kregen. In de praktijk blijkt na onderzoek achteraf dat ze dat slechts een beperkte tijd doen. Toch werd vooraf bepaald dat iedereen zich moest laten vaccineren.

Dat Europarlementslid Rob Roos daaruit de conclusie trekt dat de vaccinpassen wereldwijd alleen tot doel hadden dat mensen zich zouden laten vaccineren, is dan ook begrijpelijk. Waarom werd iedereen op die manier aangespoord zich te laten vaccineren met een voorlopig vaccin? Daar was geen grond voor vooraleer de vaccins op de markt kwamen. En daar is ook nu erg weinig grond voor. Tenzij om drie maanden up-to-date te zijn. En dan nog.

Bioloog Steven Van Gucht vat dit onbewust mooi samen wanneer hij stelt dat dit vaccin ook voor jongere mensen nuttig kan zijn: het vermijdt dat je deze winter een paar dagen ziek in bed zou liggen en niet kan gaan werken.

Opnieuw laten we de situatie echter beter samenvatten door Yves Van Laethem in Le Soir. Die leest Doorbraak waarschijnlijk niet, en is dus een onverdachte bron.

Van Laethem: ‘We kennen het virus, de overdracht en de ziekte die het veroorzaakt. Ook al valt er altijd iets te ontdekken, echte verrassingen zijn er niet meer. Nu kunnen we nadenken over een manier om ermee te leven of ertegen te vechten, zoals de eventuele jaarlijkse vaccinatie van risicogroepen.’ Van Laethem zegt daarbij openlijk dat hij eraan twijfelt of iedereen deze winter een mondmasker moet dragen op het openbaar vervoer.

Dat terwijl Steven Van Gucht zegt dat ‘het virus nog altijd niet endemisch is.’ Het zal misschien aan de Vlaamse lucht liggen.

Janine Small

Hoe Franstalig België de maat van Pierre Van Damme neemt