Na een aanslag in de gevangenis overleed de Corsicaanse nationalist Yvan Colonna zonder uit coma te zijn ontwaakt. Hij stierf in het ziekenhuis van Marseille op 21 maart 2022. De belastende omstandigheden rond zijn dood waren de aanleiding van nieuwe spanningen op Corsica. Een Franse parlementaire onderzoekscommissie moet licht brengen in dit explosief dossier.

Om de zaak Yvan Colonna te begrijpen moet men terug naar 6 februari 1998, de dag dat Claude Erignac, de Franse prefect van Corsica, werd neergeschoten. Een groep Corsicaanse nationalisten, waaronder Yvan Colonna, werd na verklikkingen ervan verdacht de moord te hebben gepleegd. De nationalisten werden aangehouden en tot zware gevangenisstraffen veroordeeld. Maar Yvan Colonna liet zich niet zo maar vangen. Jaren lang verstopte hij zich in het Maquis in een schapenstal, tot grote frustratie van de politiediensten. Pas in juni 2003, ruim vijf jaar na de aanslag, werd hij gevangengenomen en tot levenslang veroordeeld. Yvan Colonna zelf hield tot aan zijn dood zijn onschuld staande.

Sinds zijn arrestatie verbleef Yvan Colonna in diverse Franse gevangenissen, onder een streng gevangenisregime. Het Frans gerechtelijk apparaat bleef hardnekkig weigeren hem naar een Corsicaanse gevangenis over te brengen. Hierdoor kon hij zijn ouders, vrouw en kinderen, maar zelden zien. Pogingen om hem, conform de wet, meer dan twintig jaar na de feiten vrij te krijgen botsten telkens op de hardvochtigheid van het Frans gerecht. In 2013 beraamde Colonna, aldus de penitentiaire autoriteiten, ontsnappingsplannen. Verdachtmakingen die moesten dienen om de modelgevangene Yvan Colonna geen kans te geven tot vervroegde vrijlating. Frankrijk kon de moord op een vertegenwoordiger van de Franse staat niet vergeven. Dat hij jaren lang onder de radar van de Franse politie kon blijven, en zo het politieapparaat belachelijk maakte, pleitte ook niet voor zijn dossier.

Jihadist

Je zou denken dat de gevangenis van Arles, met een bijzonder regime voor gevaarlijke gevangenen, een van de best bewaakte plaatsen van Frankrijk zou zijn. Niets bleek minder waar. Op 2 maart 2022 werd Yvan Colonna tijdens een sportsessie, aangevallen en minuten lang gewurgd, zonder tussenkomst van de bewakers. Zijn agressor, Franck Elong Abé (36) is een geradicaliseerde jihadist van Kameroense oorsprong met staat van dienst in Afghanistan. De man stond bekend als gevaarlijk en was meermaals veroordeeld voor zijn aandeel in de voorbereiding van terroristische activiteiten.

Yvan Colonna, levensgevaarlijk verwond, ontwaakte niet meer uit de coma en overleed drie weken later in het ziekenhuis van Marseille.

Van meet af aan was de dood van Yvan Colonna verdacht. Zijn moordenaar zou verklaard hebben dat Colonna dood moest omdat hij ‘slecht had gesproken over de profeet’. Onwaarschijnlijk, want Colonna was bekend voor zijn respect inzake geloof. Het bleek snel dat noch zijn familie noch nationalistisch Corsica de officiële versie van de feiten zo maar zouden slikken. Gevolg: een ongeziene golf van protest en nieuwe aanslagen op het eiland. Een nieuwe geheime groep de Ghiuventù clandestina Corsa kondigde gewelddadige acties aan. Sinds augustus 1922 werden 17 aanslagen door de groep opgeëist.

Het geweld kende een hoogtepunt op 13 maart, tijdens betogingen in Bastia. Balans: 102 gewonden, waarvan 77 politiemensen. Recent werden drie villa’s in opbouw door ontploffingen verwoest. In deze gespannen sfeer moest Frankrijk wel klaarheid brengen over de omstandigheden van de moord op Yvan Colonna.

Parlementaire onderzoekscommissie

Uiteindelijk werd een parlementaire onderzoekscommissie in het leven geroepen. Deze onderzoekscommissie wordt voorgezeten door de Corsicaance nationalist Jean-Félix Acquaviva, volksvertegenwoordiger voor de autonomistische partij Femu a Corsica. Die laat niets aan het toeval over en heeft reeds verschillende ministers en hoge ambtenaren op de rooster gelegd. Ook de gewezen premier van Frankrijk, Jean Castex, moest voor de commissie verschijnen. Het verslag van de onderzoekscommissie wordt verwacht in mei. Maar wat reeds aan het licht kwam, oogt niet bepaald fraai voor de Franse autoriteiten.

Volgens de getuigenis van een bewaakster werd op 1 maart, daags voor de moord op Colonna, gerapporteerd over een conversatie tussen drie gevangenen. Een van deze drie gevangenen was Franck Elong Abé, de latere dader. Hij zou, aldus de bewaakster, hebben geroepen: ‘Ik ga hem vermoorden’. Dit rapport werd overgemaakt aan haar oversten die er blijkbaar niets mee deden. Dat er voorbedachte rade in het spel was wordt aangetoond doordat de jihadist op de dag van dit gesprek zijn cel spontaan had opgeruimd. Hij hield er duidelijk rekening mee dat hij na de moord niet meer in zijn cel zou terugkomen.

Hoe meer antwoorden er komen, hoe ongezonder het dossier. Jarenlang kon men Colonna en de andere Corsicaanse nationalisten op het vasteland gevangen houden. De herhaalde weigering om ze naar Corsica te verplaatsen is een typische pesterij van centralistisch Frankrijk.

Gewezen eerste minister Jean Castex verklaarde tijdens de hoorzittingen van de commissie doodleuk dat hij het dossier zelf nooit had bestudeerd. Tot bijzondere ergernis van de verschillende commissieleden. Hij volgde slaafs de aanbevelingen van zijn administratie, al waren deze wel eens in tegenspraak met de gevangenisdirectie.

Twee maten en twee gewichten

Opvallend: de jihadist Franck Elong Abé genoot wel van een relatieve bewegingsvrijheid binnen de gevangenis. De man was nochtans heel gevaarlijk en gekend voor zijn gewelddadig optreden tegen medegevangenen en gevangenispersoneel.

De feiten zijn op zijn zachtst uitgedrukt surrealistisch te noemen: negen lange minuten kon Elong Abé zijn slachtoffer wurgen zonder dat het gevangenispersoneel kwam opdagen. Dit in een afdeling waar de gevangenen onder streng regime worden bewaakt. De onderzoekscommissie die de gevangenis van Arles bezocht kon vaststellen dat men vanop de plaats van de feiten de stem van iemand die om hulp riep, makkelijk kon horen.

De definitieve conclusie van de parlementaire commissie wordt in mei verwacht. Maar nu reeds verklaart voorzitter Jean-Felix Acquaviva aan de Franse pers dat men in de zaak Yvan Colonna te maken heeft met wraak van de Franse staat. Blijft nog dé belangrijkste vraag die op alle Corsicaanse nationalistische lippen staat: kleeft er bloed aan de handen van Franse ambtenaren en heeft Frankrijk een aandeel in de moord op Yvan Colonna? De Corsicaanse nationalisten zullen de zaak niet meer loslaten tot ze een duidelijk antwoord krijgen.

Jean-Félix Acquaviva

Heeft Frankrijk een aandeel in de moord op Corsicaans nationalist?