Vandaag is het exact 25 jaar geleden dat in Rwanda een volkerenmoord begon die het leven kostte aan zowat 800.000 mensen, voornamelijk tutsi’s. Rwanda is een oude Belgische kolonie en buurland van Congo. De daar gestationeerde Belgische blauwhelmen werden ijlings teruggetrokken na de moord op tien para’s, hetgeen algemeen aanzien wordt als het sein tot de eigenlijke slachting, zich afspelend tussen april en juli 1994. Sindsdien regeert Paul Kagame met vaste hand over Rwanda, een quasi-dictatuur waar de persvrijheid onbestaande is.

De rol van Kagame in heel het genocideverhaal is op zijn zachtst gezegd niet onbesproken, en vereist nader wetenschappelijk-historisch onderzoek. Hij behoort tot een oude tutsi-dynastie en sloot zich begin de jaren ’90 aan bij het Front Patriotique Rwandais (FPR), een oppositiebeweging van tutsi’s die vanuit het buitenland Rwanda infiltreerde. Volgens Franse bronnen zit hij achter de aanslag op het vliegtuig van de Rwandese president Juvénal Habyarimana in april 1994. Dat was de eigenlijke trigger die heel het drama in gang zette en de etnische haat deed oplaaien. Tamelijk zeker is ook dat Kagame na de genocide het sein gaf tot een slachtpartij in een aantal hutu-vluchtelingenkampen in Oost-Congo, bij wijze van ‘vergelding’.

In wezen gaat dit om een post-koloniale stammenoorlog met tragische uitlopers. Paul Kagame behoudt de eenheid in het land, dat is ontegenzeggelijk een grote verdienste, en permitteert zich als despoot wel een paar foliekes. De begroting van Rwanda bestaat voor een derde uit ontwikkelingsgeld, maar toch sponsort Kagame de Londense voetbalclub Arsenal. Inclusief Afrikaanse dansjes voor en na de match. De internationale gemeenschap doet een oogje dicht: met een volk dat zo geleden heeft, lach je niet.

Negationismewet

Reporters

Als de bewijzen overdonderend zijn, is een negationismewet tamelijk ridicuul

Vervelender is dat het Kagame-regime een kritisch-historische lezing van het Rwandadrama afblokt. Het is in zijn land verboden om de genocide te ontkennen, maar ook te relativeren, historisch te omkaderen of te duiden. Begrijpelijk omwille van de trauma’s. Maar er speelt nog wat anders: Kagame wil vooral vermijden dat zijn dubieus aandeel in het drama verder wordt uitgevlooid. Hij spiegelt de Rwandese genocide daarbij graag aan de Holocaust, waarop ook een negationistisch taboe berust dat o.m. in België in de wet verankerd is.

Het nut en de zin van zo’n negationismewet is twijfelachtig en wordt o.m. betwist door eminente historici als Gie van den Berghe. Verbod in denken of spreken en censuur horen niet thuis in een democratie, waar ook plaats moet zijn voor ‘buitenissige’ meningen. Ten tweede moet elke historische ‘waarheid’ voor revisie en onderzoek vatbaar zijn, er kunnen in de vrije wereld geen wetenschappelijke dogma’s bestaan, ook geen geschiedkundige. En ten derde moedigt dat soort censuurwetten caractériels zelfs aan om ze te overtreden. En ten vierde en niet ten laatste: als het materieel- of getuigenbewijs overdonderend is, zijn negationismewetten tamelijk ridicuul.

Dit weekend trekt premier Charles Michel (MR) naar Rwanda voor de herdenking van de genocide. Zijn cadeau voor Paul Kagame: een Belgische negationismewet inzake de Rwandese genocide. Deze wordt verpakt in een bredere wet die alle discussies verbiedt omtrent genocides die door internationale tribunalen zijn erkend. Merkwaardig genoeg hoort de Turkse volkerenmoord op de Armeniërs daar niet bij, iets waarover historici het nochtans tamelijk eens zijn. Tot grote tevredenheid van president Erdogan.

Censuur en politiek-correcte taboes

Reporters

Koning Filip ontvangt President Paul Kagame op 5 juni 2018

Natuurlijk is er een massaslachting gebeurt in Rwanda anno 1994, welk zinnig mens gaat dat betwisten. Maar stel u voor waar dit soort wetten heen leidt. Men mag de Rwandese genocide niet ontkennen, maar ook niet relativeren of ter discussie stellen of voor verder historisch onderzoek vatbaar verklaren. Jean Flamme, die in 1994 als Advocaat zonder Grenzen naar Rwanda trok en op het Rwanda-tribunaal pleitte, verzet zich dan ook sterk tegen deze nieuwe censuurwetten. Ze zijn gemaakt op maat van het Kagame-regime en verbieden elk onderzoek naar diens betrokkenheid. Rwanda is rijk aan grondstoffen en nog altijd de voortuin van Congo: goede maatjes blijven met de regionale oligarch is dan handig.

Voor ons, en iedereen die begaan is met de vrije meningsuiting, is dit slecht nieuws. Van het een komt het ander, negationismewetten zijn mogelijke opstapjes naar verdere censuurmaatregelen, waarbij UNIA als waakhond fungeert. Het begint met politiek-correcte taboes en het eindigt met echte gedachtepolitie. Straks is het verboden om nog Zwarte Piet op te voeren op 6 december, Joden met haakneuzen op carnaval uit te beelden, homomoppen te vertellen of een satirisch-relativerende bedenking over het vrouwenrechtendiscours te formuleren. Wie weet kunnen in een latere fase klimaatscepticisme, kritiek op de openbare omroep, of ‘islamofobe uitlatingen’ worden gecriminaliseerd. Noteer dat deze column, zeker de eerste paragraaf, na de Paasvakantie, als de wet in voege treedt, alvast strafrechtelijk kan vervolgd worden, we gaan erop vooruit. Noteer ook dat we een en ander aan de EU te danken hebben die dit soort beteugeling van de vrije meningsuiting oplegt.

Zoals de beruchte artikels 11 en 13 van de nieuwe internetregulatie zijn dit zonder meer uithollingen van de vrije debatcultuur. Vlaanderen moet zich verzetten, met alle mogelijke en onmogelijke middelen, tegen het door de EU opgelegde Belgisch-Rwandees dictaat. En journalisten zouden best wat alerter mogen zijn, ik lees nergens kritische noten in de mainstream media over dit soort sluipende censuur. Het is wachten op voortschrijdend inzicht.

Jean Flamme

Cadeautje voor Kagame