Opluchting omwille van de (toch vrij ruime) zege van Macron overheerst in de media. En tegelijk bezorgdheid omwille van de 41,5% die Marine Le Pen haalde, het beste resultaat dat radicaal rechts in Frankrijk ooit neerzette.

De ironie is, eigen aan het Franse kiessysteem, dat de linkerzijde Macron heeft gered door met dichtgeknepen neus op de zittende president te stemmen. Met haar sociaal-links programma kon Marine blijkbaar wel de gele hesjes maar niet de aanhangers van Jean-Luc Mélenchon verleiden.

En dan was er nog de klucht, genaamd Eric Zemmour. Een jaar terug zei ik al dat intellectuelen zich niet in het politiek theater moeten mengen, maar er integendeel kritisch tegenover moeten staan. Helaas. Zijn aanhang volstond alleszins niet om het Rassemblement National aan een overwinning te helpen. In juni zijn er dan nog de parlementsverkiezingen waarvan helemaal niet zeker is dat Macrons gehorigen er een meerderheid halen.

Paradox

Vladimir Poetin, de man die de ‘droom’ van Filip Dewinter vergalde.

Het heet nu vooral dat Macron beter zijn best moet doen om het volk voor zich te winnen, minder arrogant, minder elitair. Voor rechts is de analyse ingewikkelder. Want waar staat het rechtse gedachtengoed vandaag voor? Met de inval in Oekraïne is de spagaat aan het licht gekomen tussen het verlichtingsideaal en een bepaalde vorm van autoritarisme, dat nodig zou zijn om de westerse beschaving te redden. Radicaal rechts lijkt het zelf niet goed te weten: men kan niet voor méér vrijheid zijn, en tegelijk met autoritaire regimes aanpappen.

Oekraïne is op dat vlak wel degelijk een keerpunt. Ook al waren figuren als Filip Dewinter er snel bij om zich van de Russische invasie te distantiëren, de indruk blijft dat het zogenaamde ‘anti-establishment’-discours en de sterke nadruk op het belang van de vrije meningsuiting bij radicaal rechts maar alibi’s zijn om de democratische rechtsorde in vraag te stellen. En te vervangen door wat? Dat is de hamvraag. De strijd tegen de hoofddoek, onder het mom van een strijd voor vrouwenrechten, zou dan ook wel eens kunnen omslaan in iets heel anders, namelijk een pleidooi om opnieuw kruisbeelden in de scholen te laten hangen, ik zeg maar wat.

Deze paradox is vandaag zeer acuut. Het liberale verlichtingsdenken – waar rechts zich de laatste decennia sterk op beroept, vooral in de strijd tegen het islamofascisme – komt met het identitaire discours in een vaarwater dat lieden als Vladimir Poetin zeer genegen is. De Republikeinse partij in Amerika zit in dezelfde klem geprangd: gaan we voor de vrijheid en democratie, of voor een autoritaire bevestiging van waarden gekoppeld aan een uitholling van de democratische rechtstaat? Accepteren we de media als (uiteraard niet-onpartijdige) vijfde macht, of willen we ze aan banden leggen? Dat laatste geval heet censuur, en dan komen we op het einde uit in een samenleving die weinigen wensen, ook het gros van de rechtse kiezers niet.

Oude vriendschappen

Thierry Baudet, gaat hij echt voor meer democratie?

Radicaal rechts zal deze ideologische vaagheid moeten uitklaren, en liever vandaag dan morgen. Welke lading dekt bijvoorbeeld een naam als Forum voor Democratie precies, de beweging van Thierry Baudet die tot op vandaag achter de dictator Poetin staat? Het verdedigen van de vrijheid en het bestrijden van censuur, of een nieuw autoriteitsdenken met plaats voor een repressie-apparaat? Moeten we een ‘anti-systeempartij’ in Vlaanderen zien als een partij die het Belgische regime en de politiek correcte pensée unique viseert, of een partij die de pluralistische samenleving viseert? De geschiedenis van de 20ste eeuw leert ons wel een en ander hierover. De manier waarop Viktor Orbán in Hongarije met de kritische media omgaat, ook.

Om die reden was ik- ik beken het eerlijk – wel opgelucht dat Le Pen het niét haalde, ook al heb ik geen enkele sympathie voor de figuur Macron. Dat ze verkiezingsdrukwerk, waarop ze in grote vriendschap met Vladimir Poetin prijkt, snel in de vuilbak moest kieperen, is één zaak. Belangrijker is dat Marine Le Pen Frankrijk uit de commandostructuur van de NAVO wilde losweken, iets wat Poetin toch als muziek in de oren moet hebben geklonken. Oude vriendschappen bekoelen niet zo snel. En het toont aan hoe de anti-democratische onderstroom bij radicaal rechts blijft doorlopen.

Populisme is het etiket dat op deze dubbelzinnigheid van toepassing is. Volks, ja, maar in welke richting van welk maatschappijmodel? Van Grieken en Baudet zijn twee frisse knapen strak in het pak, en Marine is als vrouw best charmant. Ze weet heel goed ‘zachte’ en ‘harde’ waarden te combineren. De essentie van haar electorale strategie berust op een soort nationaal-socialisme: economisch links, tegen het grootkapitaal en voor een sterk sociaal vangnet, en identitair rechts, tegen de multicultuur en voor een sterk natiegevoel. Daartoe wil ze vooral de verarmde middenklasse mobiliseren. Tot dusver een legitieme doelstelling. De vraag is alleen hoe sterk in deze aspiratie de behoefte aan een vrije maatschappij nog is, en of de democratie an sich niet langzamerhand zal weggezet worden als een irrelevant, frauduleus mechanisme waarin altijd dezelfde machten -het ‘establishment’ dus- hun slag thuis halen.

Blauwe maandag

Donald Trump heeft school gemaakt in het niet-accepteren van een ongewenste stemuitslag, via de meest buitenissige complottheorieën. Dat ook na de nederlaag van Le Pen teleurgestelde aanhangers op Twitter en Instagram het woord ‘fraude’ lanceerden, waarbij Macronisten stembiljetten zouden ongeldig gemaakt hebben, bewijst hoe snel dit kan gaan.

Terwijl vooral rechts zou moeten tonen dat het beschaafd en ‘sportief’ kan omgaan met een nederlaag. Macron heeft gewonnen, en er waren blijkbaar net niet genoeg anti-establishmentkiezers om het establishment omver te gooien. Punt. Als Marine Le Pen het echt meent met de democratie moet ze zich groot tonen op zo’n moment, Macron feliciteren, haar aanhangers bedanken, én hen duidelijk maken dat de spelregels niet in vraag worden gesteld. Temeer omdat er in Frankrijk geen cordon sanitaire of médiatique bestaat, en een Bouchez-rel zoals bij ons ondenkbaar zou zijn.

Tot zover de zogenaamde ‘tweedeling’ of ‘gepolariseerde samenleving’ waar alle journalisten het over hebben. Overal waar er echte meningsverschillen zijn, zien ze gespletenheid. Terwijl het poepsimpel is. Er moet vrijheid van mening zijn, leve de controverse, weg met de politiek correcte zelfcensuur, en de kiezer heeft altijd gelijk. Er zijn geen zwarte zondagen, alleen blauwe maandagen van slechte verliezers. Betogen tegen een verkiezingsuitslag is lachwekkend, van welke kant ook.

Als we het daarover eens zijn, blijft er voor (radicaal) rechts een belangrijke rol voorbehouden als uitdager van de woke-ideologie en de multiculturele doctrine. Misschien is rechts genetisch dan wel eerder voorbestemd als een oppositionele sterkhouder, een ‘tegenstem’. Dwarsliggers, essentieel voor de kwaliteit van de democratie.

Jean-Luc Mélanchon

(Radicaal) rechts, quo vadis?