Kasteel Eyneburg ligt bij het dorp Hergenrath tussen Eupen en Aken. Het was tot 2012 een van de toeristische trekpleisters van Duitstalig België. Na meer dan tien jaar leegstand en verval kondigt de overheid een heropening aan.

De Eyneburg wordt in verbinding gebracht met Eginhard en Emma, een middeleeuwse sage van Duitse oorsprong. Emma, de dochter van Karel de Grote was verloofd met de Griekse koning, maar hield van Eginhard, een van de schrijvers aan het hof. Toen die haar in het geheim ’s nachts bezocht en bij zonsopgang wilde terugkeren, zag hij dat er sneeuw was gevallen. Opdat Eginhard met zijn laarzen geen sporen zou achterlaten en zo later ontdekt kon worden, droeg Emma haar geliefde over de binnenplaats. Ze werd daarbij gadegeslagen door Karel de Grote die vroeg was opgestaan. Hij was geenszins gecharmeerd door het schouwspel.

De machtige keizer riep een vergadering bijeen en vroeg zijn raadslieden om een oordeel. Sommigen riepen op tot strenge straffen. Anderen vroegen om genade voor de jonge geliefden. Karel besloot te vergeven en Eginhard zijn dochter ten huwelijk te geven. Daarna zou het paar zijn intrek hebben genomen in de Eyneburg die sindsdien ook ‘Emmaburg’ wordt genoemd. Op de waterput van het kasteel staat een beeltenis van een vrouw die een man op haar rug draagt.

Geschiedenis

Kasteel Eyneburg werd voor het eerst genoemd in 1260. Het verrees als een van de weinige vestingen in de regio op een heuvel. De burcht was in het bezit van de familie Van Eyneburghe en diende ter bescherming van de galmeigroeven. Later wisselde ze meerdere keren van eigenaar. Aan het einde van de negentiende eeuw werd de Eyneburg gekocht door de Akense lakenfabrikant Theodor Nellessen. De ondernemer liet de vervallen burcht in oude pracht herstellen en uitbreiden met een gotische kapel.

In 1958 deed de familie Nellessen afstand van het kasteel waarna het eigendom werd van de Hergenrather Kalkwerke. Het waardevolle interieur van antieke meubels, schilderijen en porselein werd verkocht op veilingen in Duitsland. Acht jaar later werd de leegstaande Eyneburg onder monumentenzorg geplaatst. In 2001 werd het kasteel gekocht door het bedrijf Eyne GmbH dat er een ‘centrum voor middeleeuwse leefwijzen’ inrichtte met een eigen bakkerij, ambachtslieden en vechtende ridders. Geregeld vonden er ook grotere evenementen plaats.

Verval

Helaas was de wederopleving geen lang leven beschoren. In 2012 werd de burcht wegens faillissement gesloten voor het publiek. Vanwege het voortschrijdende verval startte de lokale overheid – de Duitstalige Gemeenschap – een onteigeningsprocedure. Om een rechtszaak te vermijden werd de Eyne GmbH uiteindelijk voor 2,1 miljoen euro overgenomen. De historische gebouwen en het terrein zijn sinds januari 2023 eigendom van de Duitstalige Gemeenschap.

Het verwoeste entreegebouw voor de burcht en de amateuristisch ogende houten aanbouw op het binnenplein ontstonden tussen 2001 en 2012. Ze zijn stille getuigen van het toenmalige faillissement

De overheid liet een bouwkundig rapport opstellen waarin meer dan zestig zeer ernstige mankementen werden vastgesteld. Om het monument voor instorting te behoeden werd een team van Belgische architecten gevonden dat eerder de restauratie van de Abdij van Orval en het Stadhuis van Bergen onder zijn hoede had. Tegelijkertijd gingen de bestuurders van de Duitse Gemeenschap op zoek naar een mogelijke huurder annex investeerder.

Nieuwe plannen

Op 29 januari werd een intentieverklaring ondertekend met de zakenman Jean-Paul Biltiau. Het plan is dat deze met zijn ‘Emmaburg SA’ het kasteel en het omliggende terrein nieuw leven in gaat blazen. Tijdens de perspresentatie verklaarde de Brusselse investeerder: ‘We gaan de focus leggen op de Emma-sage die een uitstekend uitgangspunt biedt voor een combinatie van traditioneel toerisme en modern amusement. Aan de ene kant willen we een doodnormaal kasteelbezoek met rondleidingen mogelijk maken. Daarbij horen een horecagelegenheid, een winkel en een speelplaats. Aan de andere kant worden tien ruimtes met wisselende decors ingericht als escape rooms.’

Goede moed

Biltiau is vol goede moed: ‘Het kasteel is ideaal voor onze doeleinden. Er moet niets aan de gebouwen worden veranderd. We hoeven alleen maar te renoveren om de mensen een volwaardige tijdreis te kunnen bieden. Ik schat wel dat het zeker nog drie tot vier jaar gaat duren, voor ons project uiteindelijk is gerealiseerd.’ Een geschikte aannemer voor het bouwproject moet via een aanbestedingsprocedure worden gezocht.

Tot die tijd kan er gewandeld worden in het Geuldal rondom de Eyneburg. Liefhebbers van kastelen moeten zolang hun toevlucht zoeken in het iets verderop gelegen Raeren. Het plaatsje herbergt een veertiende-eeuwse waterburcht met een pottenbakkerijmuseum en een unieke verzameling aardewerk.

Jean-Paul Biltiau

Duitstalige Gemeenschap redt kasteel van ondergang